Memlekettiń mereıi myǵymdyǵynda bolsa, onyń alǵysharttarynyń biri –
qýatty óńirler, damyǵan qalalar. Táýelsizdiktiń 30 jylynda О́skemen óndirisin órletip, ekonomıkasy men rýhanııatyn órkendete otyryp, bolashaqqa nyq qadam basty. Elbasymyz Nursultan Ábishuly Nazarbaev metallýrgter qalasyna erekshe iltıpat tanytyp, kóptegen jobany qarjylandyryp, iri nysandardy óz qolymen ashqan.

Qala ishindegi qala
Táýelsizdik alǵannan bergi ýaqytta Ertistiń sol jaǵalaýynda mańyzdy ákimshilik, áleýmettik ǵımarattar boı kótergen, júzdegen turǵyn úıler salynǵan tutas shaǵyn qala paıda boldy. Qalanyń bul bóliginde búginde 70 myńǵa jýyq jan turady. Jalpy, halyq sany toqyraýlarǵa qaramastan kóbeıe túsip, búginde 400 myńǵa jaqyndady.
Sońǵy 10 jyldyń kóleminde 19, 20, 21, 22 syndy birneshe jańa shaǵyn aýdandar boı kóterdi.
Kópqabatty úılerden turatyn 19-shy shaǵyn aýdannyń ózinde 20 myńnan astam adam turady. Sonymen qatar munda oblystyq sot, Bas prokýratýrynyń Quqyqtyq statıstıka jáne arnaıy esepke alý komıtetiniń basqarmasy, oblystyq Qan ortalyǵy, Ana men bala ortalyǵy, birneshe mektep pen balabaqsha ornalasqan. Keler jyly qoldanysqa beriledi degen josparmen Qazaqstanda teńdesi joq, halyqaralyq standarttarǵa saı Gemotologııalyq ortalyq salynýda. Sonymen qatar bul shaǵyn aýdanda taǵy birneshe bilim berý nysandary, kópqabatty turǵyn úıler qoldanysqa beriledi.
Sońǵy bes jyldyń kóleminde qalada turǵyn úı keshenderiniń sany artyp keledi. Ertistiń jaǵalaýyna jaqyn jerden Ertis City turǵyn úı kesheni boı kóterse, teatrdyń janynan Park City, «Nurly jol» keshenderi eńse tiktep keledi. Bul turǵyn úıler tolyq keshen bolmaq. Munda birinshi qabatta túrli kommersııalyq nysandardyń bolýymen qatar úıler kóp shoǵyrlanǵan jerlerge mektepter men balabaqshalar, emhana salý josparlanǵan.
Jalpy, oblys ortalyǵynda kommersııalyq úıler salý úrdisi kúsheıip keledi. Byltyrdyń ózinde jekelegen qurylys kompanııalary salǵan 9 turǵyn úı qoldanysqa berilse, bıyl 39 turǵyn úı salynýda.
Jalpy, táýelsizdik týyn tikkennen beri qalamyzda qurylys qarqyndy júrgizilýde. Osy ýaqytta ondaǵan áleýmettik nysan salynsa, jalpy aýmaǵy 2,5 mln sharshy metr bolatyn turǵyn úı qoldanysqa berilgen. Bul degenimiz 40 myńnan astam páterler men jekemenshik turǵyn úıler. Bastysy, páterlerdiń basym bóligi baspanasy bolmaǵan jandarǵa berildi. Qaladaǵy qarqyndy turǵyn úı qurylysy 2019-2020 jyldary uzaq ýaqyt kezekte turǵan 750 otbasyn páter ıeleri atandyrýǵa múmkindik berdi. Salystyrmaly túrde aıtar bolsaq, 2008-2018 jyldar aralyǵynda, ıaǵnı 10 jylda jalpy sany atalǵan sanattardaǵy otbasylarǵa bar-joǵy 834 páter berilgen eken.
Kópqabatty úıler men áleýmettik nysandar salǵanda, saıabaqtar men alleıalardy abattandyrǵanda, oıyn alańdaryn ornatqanda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń halyqqa Joldaýyndaǵy «Teńgerimdi aýmaqtyq damý» ustanymyna saı «shetsiz qala» qaǵıdasy basshylyqqa alynyp keledi.
Zamanaýı áleýmettik nysandar qalasy
О́skemendegi qarqyndy qurylystyń ózegin quraıtyn baǵyt – áleýmettik nysandar salý. Táýelsizdik jyldary qalada 60-taı bilim berý nysany ashylǵan. Osy aralyqta 15-ten astam densaýlyq saqtaý salasynyń ǵımarattary boı kóterse, 10-nan astam aýqymdy sport nysany sportsúıer qaýymǵa esikterin aıqara ashqan. Áleýmettik salanyń júzdegen ǵımaraty qazirgi talaptarǵa saı jóndelip, zamanaýı qural-jabdyqtarmen jáne tehnıkalarmen qamtamasyz etilgen.
Bilim berýge basa nazar aýdarylǵan
Elimizdiń erteńi – bilimdi urpaq. Sondyqtan bilim salasy erekshe nazarda. Joǵaryda atalǵandaı óskeleń urpaqqa sapaly bilim, sanaly tárbıe berý maqsatynda ashylǵan 60-qa jýyq nysannyń ishinde Nazarbaev zııatkerlik mektebi de bar. Sońǵy ýaqytta jylda jańa mektep nemese balabaqsha ǵımaratyn ashý úırenshikti úrdiske aınalyp otyr. Jaqyn jyldary qalanyń túrli aýdandarynan taǵy tórt mektep salyp, birneshe balabaqsha ashý josparda bar.
Byltyr Jumyspen qamtýdyń jol kartasy aıasynda, bıyl mektepterdi jan basyna shaǵa otyryp qarjylandyrýdyń negizinde qalanyń 42 mektebi, 24 balabaqshasy jáne 20-dan astam aýla klýby jańartylyp, jóndeldi. Aıta ketý kerek, bul nysandardyń kóbine 50 jyldan astam ýaqyt kúrdeli jóndeý júrgizilmegen edi. Mektepterdiń barlyǵynda memleket-jekeshelik áriptestigi sheńberinde ashanalar jańǵyrtyldy.
Jańa medısınalyq nysandar boı kóterdi
Adamnyń alǵashqy baılyǵy – densaýlyǵyn saqtap, nyǵaıtýǵa oblys ákimi Danıal Ahmetovtiń jiti baqylaýymen jalpy, Shyǵys Qazaqstanda erekshe kóńil bólinse, onyń ishinde О́skemenniń orny erekshe.
Táýelsizdik jyldarynda О́skemende 15 jańa medısınalyq nysan salynǵan eken. Sońǵy on jylda qoldanysqa berilgenderiniń qatarynda oblysqa qyzmet kórsetetin Qan ortalyǵy, Ana men bala ortalyǵy, ońaltý ortalyǵy, zamanaýı pýlmonologııalyq ortalyq bar.
Joǵaryda atalǵandaı, keler jyly Qazaqstanda teńdesi joq jańa gematologııalyq ortalyq qoldanysqa beriledi dep josparlanýda. Onda jasýshalyq jáne gendik-ınjenerlik tehnologııalardy paıdalana otyryp, eń jańa biregeı jabdyqty ornatý kózdelgen.
Sońǵy jyldary medısınalyq qyzmetterdiń sapasy jaǵynan da keń qadam jasadyq. Zamanaýı jabdyqtar paıda bolady. Bes jyldan beri bizdiń dárigerler eýropalyq aýrýhanalarda bilimderin shyńdap, tájirıbelerin ushtap keledi.
Oblys ortalyǵynda zamanaýı qurylǵylar da jetkilikti. Kópbeıindi onkologııa jáne hırýrgııa ortalyǵy, Shyǵys Qazaqstan oblystyq ftızıopýlmonologııa ortalyǵy, Ana men bala ortalyǵy, oblystyq mamandandyrylǵan medısınalyq ortalyǵy, №4 qalalyq aýrýhana úshin jelilik údetkish jáne 7 ókpeni jasandy jeldetý apparaty satyp alyndy. Bul medısınalyq qyzmet kórsetý jaǵdaıyn jaqsartýǵa, ókpe aýrýlarymen syrqattaný jáne odan bolatyn ólim-jitim kórsetkishterin tómendetýge múmkindik beredi.
Sportpen aınalysýǵa barlyq múmkindik jasalǵan
El egemendigin alǵaly mádenıet jáne sport salasynda aıtarlyqtaı jumys atqaryldy. Sátbaev dańǵylynyń boıynda iri sport kesheni boı kóterdi. Atap aıtsaq, Rypakova maneji, ortalyq basseın, Jekpe-jek saraıy esigin aıqara ashty. Ertis jaǵasyndaǵy Samal saıabaǵynda BMX kásibı velotregi jasaqtaldy. Jýyqta tennıs ortalyǵynyń qurylysy bastaldy. Qysqy sport túrleri úshin eki muz aıdyny bar. Al Borıs Aleksandrov atyndaǵy sport saraıy qaıta jańartyldy.
Ablaketka, Zashıta, Jibek matalar kombınaty, Menovnoe shaǵyn aýdandarynda StreetWorkout alańy ashylsa, qalada jalpy 10 shaqyrym velojol salyndy. Aldyńǵy jyldary Samal tabıǵı-sporttyq parki paıdalanýǵa berildi. Ien jatqan Ertis jaǵalaýynda serýendeý aımaǵy, júgirý jáne velosıped joldary, sport jáne balalar oıyn alańdary, jaǵajaı aımaǵy, tamaqtaný pýnktteri, úlken avtoturaq uıymdastyrylǵan.
Stahanovskaıa kóshesindegi dene shynyqtyrý-saýyqtyrý keshenine kúrdeli jóndeý, «Altaı» jáne «Vostok» sport stadıondaryna aǵymdaǵy jóndeý júrgizildi. Onda qalalyq qana emes, sonymen qatar oblystyq aýqymdaǵy sporttyq is-sharalar ótkizilip turady.
Buqaralyq sportty damytý boıynsha AulaFit baǵdarlamasy iske qosylǵan. Onyń sheńberinde turǵyndar tájirıbeli jattyqtyrýshylardyń nusqaýlyǵymen óz aýlalarynda sportpen aınalysa alady. Bul sabaqtar voleıbol, fýtbol, basketbol, ústel tennısi, jalpy dene shynyqtyrý jáne t.b. sport túrleri boıynsha 10 sport alańynda ótkiziledi.
Mádenıeti men rýhanııaty damyǵan qala
Eldi ózgertý úshin mádenıetti damytý qajet. Osy ustanymdy erekshe este ustaı otyryp, mádenıet nysandaryn salýmen qatar daǵdarys jyldarynda kásipkerlerdiń qolyna ótken ǵımarattar memlekettik menshikke qaıtaryldy. Olardyń qatarynda biregeı sáýleti saqtalǵan Metallýrgter mádenıet saraıy bar. Ertistiń sol jaǵalaýynan záýlim teatr salynyp, orys jáne qazaq trýppalaryna qyzmet etip keledi.
Sonymen qatar osy sol jaǵalaýda táýelsizdiktiń ekinshi on jyldyǵynda negizi qalanǵan, О́skemenniń ǵana emes, jalpy Shyǵys Qazaqstannyń maqtanyshyna aınalǵan mol mádenı murany pash etetin etnosaıabaq ornalasqan.
Babalarymyzdyń rýhy asqaqtasyn degen nıette Qabanbaı batyrǵa, Abaı Qunanbaıulyna, Jambyl Jabaevqa, Oralhan Bókeıge eskertkishteri ornatyldy. Al bıylǵy, mereıtoıly jyldyń basty jańalyqtarynyń biri –Táýelsizdiktiń 30 jyldyǵyna oraı úlken monýment boı kóterýi. Eskertkishte Qazaqstan tarıhyn baıandaıtyn barelefti músinder, úsh bı jáne Kereı men Jánibek handardyń músinderi kórinis tabady. Sonymen qatar Halyq Qaharmany, Keńes Odaǵynyń Batyry, táýelsiz Qazaqstannyń tuńǵysh Qorǵanys mınıstri Saǵadat Nurmaǵambetov atyndaǵy saıabaq ashylady. Bul mańyzdy nysandar táýelsizdik jyldary salynǵan jańa 19 shaǵyn aýdannyń tórinde ornalasady.
Abattandyrýda aıtýly ister tyndyryldy
Jalpy, О́skemendi saıabaqtar men alleıalar qalasy desek, artyq aıtqandyq emes. Qazaqstandyqtarǵa tanymal etnoparkke «Nurly jol», «Samal» jáne Arbat saıabaqtary qosyldy. Táýelsizdik jyldary О́skemen ózgerdi, gúldendi. Árbirine toqtalar bolsaq, Ertis jaǵalaýy abattandyryldy. Slavskıı jáne 19 shaǵyn aýdandaǵy alleıalar, Nazarbaev dańǵylyndaǵy úsh skver jáne jaıaý júrginshiler aımaǵy halyq ıgiligine berildi. Qalamyzdyń kórikti jerleriniń taǵy biri – Respýblıka alańyndaǵy mýzykalyq sýburqaq pen «Qazaqstan» rámizder taýy. Odan bólek, ómir súrýge jaıly jaǵdaı jasaý úshin «Meniń aýlam» baǵdarlamasy arqyly abattandyrý jumystary iske asyrylýda. Bul baǵdarlamaǵa 109-dan astam aýla endi. Bıyldyń ózinde 17 aýla abattandyrylady. Taǵy 40 aýlada balalar oıyn alańy men sport keshenderi ornatylǵan. Aldaǵy eki jylda Novatorov jáne Qabanbaı batyr kósheleri, Býrov jáne Myzy kósheleri, «Ertis-Konsert» aýdanynda aýmaqty qaıta jańartý jáne abattandyrý jumystaryn júrgizý josparlanǵan.
Qala kósheleri keńeıtildi
О́skemenniń turǵyndary artqandyqtan, kólik sany birneshe esege kóbeıdi. Bul árıne halyqtyń ál-aýqatynyń artýynyń kórsetkishi. Degenmen kólik kóbeıgen saıyn qala kóshelerinde keptelis týyndady. Bul máseleni dereý sheshý úshin kósheler men dańǵyldardy keńeıtý jumystary qolǵa alyndy. Álbette, jańa shaǵyn aýdandarǵa keń joldar tústi. Jańadan salynǵan Ál-Farabı, Esenberlın dańǵyldarynda esh kedergisiz qatynaýǵa bolady. Basa aıta keterligi, Ertistiń oń jaǵalaýy men sol jaǵalaýyn baılanystyryp turǵan Sátbaev dańǵyly qaıta jańartylyp, segiz jolaqty keń dańǵylǵa aınaldy. Budan bylaı Samar baǵytynan kelgen turǵyndar 19 shaǵyn aýdan arqyly Almaty trassasyna týrasynan shyǵyp kete alady. Osylaısha, biz osy aýdandaǵy negizgi tranzıttik Semeı, Almaty jáne Samar baǵyttaryn bir ǵana aınalma jolmen baılanystyrdyq. Sondaı-aq Jibek joly kóshesinen Semeı baǵytyna keń jol tústi.
Jańa joldar salýmen qatar, keńeıtý jumystary da qarqyndy júrgizilýde. Aıtar bolsaq, kóshelerdi bólý jolaǵyn alý esebinen Áýezov dańǵyly, Potanın kóshesi, Serikbaev kósheleri keńeıtildi. Shákárim dańǵyly, Promyshlennaıa jáne Rabochaıa kósheleri qaıta jańartylsa, 14 kóshege (Vınogradov, Shosseınaıa, О́tepov, Chehov, Myzy, Iаroslavskaıa, Qashaýbaev, Qabanbaı batyr, Bajov kósheleri) jáne 23 shaǵyn aýdandaǵy joldarǵa ortasha jóndeý júrgizildi. Ertis ózeni arqyly ótetin Ponton kópirinen Ahmer aýylyna deıingi avtomobıl jolyn qaıta jańartý júrgizilýde. Keptelisti azaıtý úshin 9 oń jaq burylystar uıymdastyryldy. Sátbaev dańǵylynda eki jerústi jaıaý júrginshiler ótkeli paıdalanýǵa berildi. Kólik júktemesin azaıtý úshin qosymsha 20 qıylysta oń jaqty burylystar jasaý qarastyryldy.
Sońǵy jyldary jóndeý jáne qaıta qurý jumystary barlyq ortalyq avtojoldardy qamtydy. Aldaǵy jyldary osy joldardy jóndeý boıynsha shaǵyn aýdandarǵa da nazar aýdaryla bastaıdy.
Qalany damytýdyń mańyzdy kórsetkishi – kólik ınfraqurylymyn damytý ekeni sózsiz. Táýelsizdik jyldary Ertis pen Úlbi ózeni arqyly 2 kópir salynsa, 1 kópir tolyqtaı qaıta jańǵyrtýdan ótti. Tramvaı parki jeke basqarýdan memlekettik basqarýǵa ótti. Áýejaı men vokzaldar qaıta jańǵyrtyldy.
Aýyz sýmen jabdyqtaý jaqsartylý ústinde
Turǵyndar úshin mańyzdy máselelerdiń biri aýyz sý edi. Qalamyzda bul másele de túbegeıli sheshimin taýyp keledi. Qazirgi ýaqytta 20, 22, 25, 27 jáne 28-shi shaǵyn aýdandar turǵyndaryn sýmen jáne elektr jelilerimen jabdyqtaý jumystary júrgizilýde.
«Soltústik-Ataman» sý jınaqtaǵyshynyń qosylýy esebinen Áýejaı jáne KSM aýdandaryndaǵy 1800 úıdiń turǵyndary sapaly aýyz sýmen qamtamasyz etildi. Al Novo-Troıskoe aýylynyń turǵyndary táýlik boıy ortalyqtandyrylǵan aýyz sýǵa qol jetkizdi. Sonymen qatar sýmen jabdyqtaý jáne sý burýdyń iri jobalary qalanyń basqa shaǵyn aýdandarynda da iske asyrylýda.
Halyqty sapaly aýyz sýmen qamtamasyz etý jumystaryn damytý úshin 50 myńnan astam adamdy aýyz sýmen qamtamasyz etetin Oktıabr sý jınaý ornyn rekonstrýksııalaý jobasy aıaqtaldy. Qala halqy ósip kele jatqandyqtan, jańa О́skemen sý jınaqtaý ornynyń qurylysy júrgizilýde. Krasın, Menovnoe jáne Ahmer aýyldarynyń sýmen jabdyqtaý jelileri, Menovnoe aýylynyń káriz jelileri jáne Traktornaıa kóshesindegi káriz kollektoryn rekonstrýksııalaý jumystary júrgizilýde.
Osy tusta aıta keterligi, Prýdhoz aýylyndaǵy sýmen jabdyqtaý jelilerin qaıta jańartý jumystary qolǵa alynady. Jumystar sátti aıaqtalsa, 2022 jylǵa qaraı barlyq aýyldyq eldi mekender 100 paıyz aýyz sýmen qamtylady.
Zaman talabyna saı
tyń jobalar
Memleket-jekeshelik áriptestigi aıasynda qalalyq qoǵamdyq kólikte «Sergek» jáne elektrondy bıletteý júıesi engizildi.
Kóshe jaryǵyn jańǵyrtý boıynsha 14 myńnan astam shamdy energııa únemdeıtin shamdarǵa aýystyrý josparlanǵan. Qazirgi ýaqytta 11 myń sham qoıyldy. 2021 jyldyń sońyna qaraı kóshe jaryqtandyrý júıelerin dıspetcherleý boıynsha iske qosý-retteý jumystaryn aıaqtaý josparlanýda.
Qatty turmystyq qaldyqtardy basqarý júıesin jańǵyrtý, bólek jınaý men suryptaýdy engizý boıynsha «О́KM operatory» JShS-men birlesip on shaqty arnaıy iri tehnıka, 1300-ge jýyq konteıner, suryptaý jelisi jabdyqtarynyń bir bóligi jetkizildi. TQQ suryptaý jelisine ınjenerlik-kommýnıkasııalyq ınfraqurylymyn salý jumystary júrip jatyr.
Mine, ótkenge kóz júgirtsek atqarylǵan jumys az emes. Árıne, jipke tizgendeı bárine toqtalyp ótý múmkin emes. Degenmen qaladaǵy tyndyrymdy isterdiń negizgilerine toqtaldyq. Qalanyń ekonomıkasyn, ınfraqurylymyn, halyqtyń ál-aýqatyn arttyrý maqsatynda jasalatyn jumys áli de kóp. Onyń bári josparly túrde óz retimen júzege asary sózsiz. Eń bastysy, elimiz tynysh, Táýelsizdigimiz baıandy bolsyn!
Jaqsylyq OMAR,
О́skemen qalasynyń ákimi
Shyǵys Qazaqstan oblysy
Eksporttaǵy shıkizat úlesin azaıtýdyń joly qandaı?
Ekonomıka • Búgin, 00:08
Kómir baǵasyn yryqtandyrý qoldan kelmeı tur
Ekonomıka • Búgin, 00:07
Ana tilinde oqýdan nege qashady?
Bilim • Búgin, 00:05
Abaı • Búgin, 00:04
Abaı • Búgin, 00:02
Ekonomıka • Búgin, 00:01
Zeınetaqy qarjysyn áli paıdalanýǵa bolady
Qarjy • Keshe
Áskerı ınstıtýt batyrdyń mereıtoıyn atap ótti
Aımaqtar • Keshe
Qoǵam jumyla kirisse, qoqystan tazaramyz
Qoǵam • Keshe
Aýyldaǵy aǵaıynnyń áleýetin tıimdi qoldanbaı júrmiz
Qoǵam • Keshe
Tozǵan jolda ozǵan ómir qaıdan bolsyn...
Aımaqtar • Keshe
Urpaq tárbıesindegi altyn qazyq
Bilim • Keshe
«Jasyl dálizdiń» jaqsylyǵy mol
Medısına • Keshe
Medısına • Keshe
Abaıdyń fılosofııalyq kózqarasy
Abaı • Keshe
Arzan benzın kórshilerge ketip jatyr
Qazaqstan • Keshe
Ýchaskelik ınspektor halyqtyń kóńilinen shyǵa ma?
Qoǵam • Keshe
Ult ustazy jáne Batpaqty mektebi
Ahmet Baıtursynuly • Keshe
Tanym • Keshe
Tanym • Keshe
О́ner • Keshe
Fılmge arqaý bolǵan jankeshti erlik
Kıno • Keshe
Aımaqtar • Keshe
Tanym • Keshe
Suhbat • Keshe
Qoǵam • Keshe
Ulttyq tárbıe – asyl qazynamyz
Qoǵam • Keshe
Grant alýǵa ótinim qabyldaý bastaldy
Bıznes • Keshe
О́ner • Keshe
«Astana» sapyna fransýz fýtbolshysy qosyldy
Fýtbol • Keshe
Elordalyq órt sóndirýshiler taktıkalyq oqý-jattyǵý ótkizdi
Elorda • Keshe
Qytaı Taıvan mańyndaǵy áskerı jattyǵýlaryn aıaqtady
Álem • Keshe
Elordada Syǵanaq kóshesindegi ýchaske jabyldy
Elorda • Keshe
Tekserý júrgizýge moratorıı engizý týraly Jarlyqqa tolyqtyrý engizildi
Prezıdent • Keshe
Elordalyq QHA ókilderi kıeli oryndardy aralady
Elorda • Keshe
Parıj áýejaıynda oq atyldy – BAQ
Álem • Keshe
Elordada jańa oqý jylynda 11 mektep ashylady
Elorda • Keshe
Baǵdat Mýsın «Baıqońyr» kesheninde týrızmdi damytýdy usyndy
Qazaqstan • Keshe
Syrdarııa ózeniniń saǵasy qalpyna keltiriledi
Ekologııa • Keshe
Uqsas jańalyqtar