Ońtaılandyryp ońdyrdyq pa?

Osy oraıda bıyl Parlamentte qa­ral­ǵan «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine memle­ket­tik basqarý deńgeıleri arasynda ókilettikterdi qaıta bólý máse­le­leri boıynsha ózgerister men to­lyqtyrýlar engizý týraly» zań jo­basy qoǵamda qyzyǵýshylyq týǵyz­ǵa­ny anyq. Bul qujattyń Májiliste bolǵan alǵashqy oq­y­ly­myn­da baıandama jasaǵan Ult­tyq eko­nomıka mınıstri Áset Erǵa­lıev: «Zań jobasy aıasynda 94 fýnksııa qaıta bólinedi, onyń ishinde Úki­met­ten mınıstrlikterge – 89 fýnksııa, jer­gilikti atqarýshy organdarǵa 5 fýnk­­­sııa beriledi. Jalpy, zań jobasyn qabyldaý memlekettik basqarýdyń tıim­­di júıesin qalyptastyrýda kezek­ti qadam bolady», dedi. Oǵan depýtat Ǵanı Tashqaraev: «Memleket bas­shysynyń osy másele jónindegi Jar­lyǵy qabyldanǵannan beri jeti jyl ótti, biraq ol áli sońyna deıin oryn­dal­ǵan joq. Kórsetilgen 94 fýnksııa­ny berýmen atalǵan Jarlyqtyń oryn­dalýy aıaqtala ma?» dep oryndy suraq qoıdy. «Biz bul jumysty jal­ǵas­tyramyz. Qazirgi tańda keshendi fýnk­sııa­lyq taldaý júrgizip jatyrmyz. Osy jumystyń nátıjesi memlekettik ákimshilik reformalardyń negizi bolady», dep jaýap berdi mınıstr.

Árıne, ońtaılandyrý isiniń oı­la­­narlyq tustary az emes. Máse­len, atalǵan zań jobasynda res­pýb­lıkalyq menshiktegi sý sharýa­shy­lyǵy obektilerin basqarý quzy­re­tin Úkimetten alyp, Ekologııa, geolo­gııa jáne tabıǵı resýrstar mı­nıs­­trligine berý usynylǵan eken. Alaı­da bul usynys depýtattar ta­ra­­pynan qoldaý tappady. Sebebi ol «Qazaqstan Respýblıkasynyń Úki­meti týraly» Konstıtýsııalyq zańǵa qaıshy bolyp shyqty. Onyń ústine Elbasy qabyldaǵan «Qazaqstan Res­pýb­lıkasynyń memlekettik bas­qa­rý deńgeıleri arasynda ókilet­tik­terdiń arajigin ajyratý jónindegi sharalar týraly» Jarlyqta da sý sharýashylyǵy obektilerin basqarý fýnksııasy Úkimette qatań túrde qal­dy­rylatyndyǵy atap kórsetilgen. Sebebi elimizdegi sý sharýashylyǵy obektileriniń kópshiliginiń tozyǵy je­tip tur. Olarda adamdar ólimine ákelgen qaıǵyly oqıǵalarǵa jol berilgeni de málim. Sondyqtan bul ózekti máseleni Úki­met deńgeıinde keshendi túrde she­shý talap etiledi. Buǵan qosa, máji­lismender halyq densaýlyǵyn saqtaý­daǵ­y asa mańyzdy másele – taǵam ónimderiniń qaýipsizdigin qamtamasyz etýshi ýákiletti organdardyń qyzmetin salaaralyq úılestirý fýnksııasyn Úki­metten alyp, Densaýlyq saqtaý mı­nıstrligine berýdi de qısynsyz dep tapty. Ońtaılandyrý barysynda osyndaı asyra silteýlerden abaı bol­ǵan abzal.

Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev «Barshaǵa ortaq ıgilik! Sa­baq­tas­tyq. Ádildik. О́rleý» saılaýal­dy baǵdarlamasynda tıimdi memlekettik basqarýdy qamtamasyz etý maqsatynda qaıtalanatyn, ar­tyq qyzmet túrlerin alyp tastap, mem­lekettik basqarý jú­ıe­sin oń­taılandyrý qajettigin atap aıtqan­dy­ǵy, sondaı-aq «Syndarly qo­ǵamdyq dıalog – Qazaqstannyń tu­raq­­tylyǵy men órkendeýiniń negizi» Joldaýynda memlekettik qyzmet­shi­ler sanyn 2024 jylǵa qaraı 25 paıyzǵa qysqartý jóninde naqty mindet qoıǵany málim. Osyǵan oraı, Májilis depýtattary 2019 jylǵy 4 jel­toqsanda Úkimetke depýtattyq saýal joldap, onda ortalyq jáne jergilikti atqarýshy organdar mem­le­kettik bıliktiń bir tarmaǵy, ıaǵnı birtutas atqarýshy bılik bolyp sanalatynyna qaramastan, mınıstr­lik­terdiń kóp­shiligi ózderiniń aýmaq­tyq qury­lym­daryn quryp, olar­ǵa baqylaý-qadaǵalaý fýnksııalaryn bergendigin, al olar óńir­lik bas­qar­malardyń qyz­me­tin qaıta­laı­tyn­dyǵyn synaǵan bolatyn. Oǵan berilgen resmı jaýapta: «Qazirgi ýaqytta Ulttyq ekonomıka mı­nıs­trligi múddeli memlekettik organdarmen birlesip, jergilikti atqarýshy organ­dardyń ońtaıly bazalyq qu­ry­­lymyn qalyptastyrý jóninde ju­mys júrgizýde. Atalǵan jumystyń maqsaty – oblystyq basqarmalar ara­synda, ortalyq memlekettik or­gan­­dardyń aýmaqtyq bólimsheleri men oblystyq basqarmalar arasyn­da, oblystyq basqarmalar men vedom­stvo­lyq baǵynysty uıymdar arasynda qaıtalanatyn fýnksııalardy anyqtaý jáne joıý», delingen. Alaıda sodan beri eki jylǵa taıaý ýaqyt ótse de, Ulttyq ekonomıka mınıstriniń Má­ji­liste aıtqan sózine qaraǵanda, bul ba­ǵyttaǵy jumys áli aıaqtalmaǵan sııaq­ty.

Al, shyntýaıtynda, májilis­men­der­diń depýtattyq saýalynda aıtyl­ǵa­nyndaı, oblystyq ákim­dik­terdiń Aýyl sharýashylyǵy, Veterınarııa, Jer qatynastary jáne Jerdiń paıdalanylýy men qorǵalýyn baqylaý basqarmalary bar bolǵandyqtan, Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń aýmaqtyq ınspeksııalarynyń qansha­lyq­ty qajeti bar? Eger atalǵan aýmaq­tyq ınspeksııalardyń qyzmeti tıimdi bolsa, onda, mysaly, Memleket bas­shysynyń Joldaýynda atap kórse­til­ge­nindeı, aýyl sharýashylyǵy salasyn sýbsıdııalaýda tártip nege ornatylmaıdy?

Oblystyq ákimdikterdiń Tabıǵı resýrstar jáne tabıǵatty paıdalanýdy retteý basqarmalary men Ekologııa, geologııa jáne tabıǵı resýr­s­tar mınıs­tr­­liginiń Orman shar­ýa­­shy­lyǵy jáne janýarlar dúnıesi aýmaqtyq ınspeksııalary da birin-biri qaı­talaıtyn qyzmetterdi atqaryp júr­gen tárizdi.

Oblystyq ákimdikterdiń Bilim bas­qar­malary barda mınıstri aýys­ty­ryl­ǵan saıyn jańa reforma jasalatyn Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń óńirlerdegi Bilim salasyndaǵy baqy­laý departamentteriniń qandaı qa­jet­i bar? Olar ózderi quryl­ǵan on jyl ishinde elimizdegi bilim berý deńgeıin kóterýge úles qosyp jarytty ma? Aı­talyq, jergilikti mek­tepterdi attestattaý bilim sapasyn art­tyra aldy ma? Osy mınıstrliktiń ke­zin­de ob­­lys­tyq Bilim basqarmalaryn bas­qar­­ǵan búgingi basshylary mundaı attestattaýdyń qalaı ótkizilgendigin biletin bolar. Álde Aqtóbe, Ońtústik Qazaqstan (Túrkistan), Qyzylorda oblystaryndaǵy Bilim salasyndaǵy baqylaý departamentteriniń bu­ryn­ǵy dırektorlary para alyp us­ta­lyp, sottalǵandyǵynan habarsyz ba? Bilim salasyndaǵy qazirgi oń ózge­risterge mektepterdi attestattaý men ártúrli tekserý arqyly emes, «Pedagog mártebesi týraly» zańdy qa­byldaý, peda­gogterdiń jalaqysyn eleýli túr­de arttyrý sııaqty júıelik shara­lardy qoldaný arqyly ǵana jol ashylǵandyǵy daýsyz.

Oblystyq ákimdikterdiń Ju­mys­pen qamtýdy úılestirý jáne áleý­mettik baǵdarlamalar basqar­ma­lary men Memlekettik eńbek ınspeksııasy basqarmalary azdaı, Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mı­nıstrliginiń aýmaqtyq de­par­ta­ment­­terin qurý qandaı qajet­ti­likten týyndaǵan?

Byltyr óńirlerde bolyp, jer­gi­likti atqarýshy organdardyń mem­lekettik qyzmetshilerimen tildes­ke­nimizde, olar mınıstrlikterdiń aýmaqtyq qurylymdaryndaǵy árip­tes­teri ózderimen salystyrǵanda «túk bitirmeıtindigin», biraq ózderi­men birdeı jalaqy alatynyn aıtyp, renish bildirgen edi. Al osy jyldyń shilde aıynan bastap olardyń jalaqysy orta eseppen eki esege jýyq kóbeıtilip, kóńilderi kóterilip qalypty. Endi aýmaqtyq de­partamentterdiń qyzmetkerleri renishti kórinedi. О́ıtkeni olardyń jalaqysy aldaǵy jyldan bastap kezeń-kezeńmen kóterilmekshi. Úkimet jergilikti atqarýshy organdardyń jumys aýqymy qandaı ekendigin túsingendeı me, qalaı?..

Aıtpaqshy, bıyl memlekettik qyz­­metshiler sany 15 paıyzǵa qys­qar­tylypty. Al kelesi jyly taǵy 10 paıyzǵa qysqartylmaqshy. Oǵan deıin Ulttyq ekonomıka mı­nıs­tr­ligi qaıtalanatyn fýnksııalardy anyqtaýǵa arnalǵan taldaýdy soz­baq­qa salmaı aıaqtap, memlekettik or­gandardy basqarý júıesin odan ári ońtaılandyrý sharalaryn aıqyndasa, quba-qup.