Bıýdjet zańnamasyna qandaı ózgerister engizilýi múmkin?

Zań jobasy memlekettik organdarǵa bıýdjet qarajatyn basqarýda úlken derbestik berýdi, bıýdjet turaqtylyǵyn, bıýdjet qarajatyn josparlaý men paıdalanýdyń tıimdiligin arttyrý maqsatynda bıýdjettik rásimderdi ońtaılandyrýdy kózdeıdi.

Atap aıtqanda, zań jobasynda kelesideı ózgerister men tolyqtyrýlardy kózdeý usynylady:

1. QR Parlamentine jáne máslıhattarǵa bıýdjet jobasyn usyný formatyn ózgertý. Osylaısha, ulttyq jobany iske asyrý úshin qarjylandyrýdyń qajetti kólemi (jyldar boıynsha) jáne qarjylandyrý kózderi (bıýdjettik jáne bıýdjetten tys qarajat) aıqyndalady.

Ashyqtyqty qamtamasyz etý úshin bıýdjet jobasyn Parlamentke ne máslıhatqa usyný jáne ony bekitý kezinde bıýdjettik baǵdarlamalar ákimshilerin jáne bıýdjettik baǵdarlamalardy kórsete otyryp, ulttyq jobalar bólinisinde shyǵystardy bıýdjet jobasyna qosa berý usynylady.

Bul rette bıýdjet qurylymyn saqtaı otyryp, ulttyq jobanyń maqsaty tóńireginde bıýdjettik baǵdarlamalar qalyptastyrý usynylady. Bul shara bıýdjettik baǵdarlamalar ákimshilerine qoldanystaǵy bıýdjettik baǵdarlamalardy irilendirýge múmkindik beredi.

2. Bıýdjet shyǵystaryn qalyptastyrý tártibin ózgertý. Ulttyq jobalardy engizýmen jáne olardy bıýdjetpen tikeleı baılanystyrýmen shyǵystardyń edáýir bóligi ulttyq jobalardy iske asyrýǵa baǵyttalatyn bolady. Osyǵan baılanysty bıýdjet shyǵystaryn baǵdarlamalyq jáne baǵdarlamalyq emes sıpattaǵy shyǵystarǵa bólý usynylady.

Baǵdarlamalyq shyǵystarǵa jobany iske asyrýdyń jospar-kestesine sáıkes ulttyq jobalardy iske asyrýǵa arnalǵan shyǵystar engiziledi.

Baǵdarlamalyq emes sıpattaǵy shyǵystarǵa ulttyq jobalarǵa engizilmegen memlekettik organdardyń fýnksııalary men mindetterin oryndaýǵa arnalǵan shyǵystardy jatqyzý usynylady, mysaly:

• memlekettik fýnksııalardy, ókilettikterdi júzege asyrý jáne olardan týyndaıtyn memlekettik qyzmetterdi kórsetý;
• jalpy sıpattaǵy transfertterdi berý;
• memleket mindettemelerin oryndaý.

3. Shyǵystardyń jańa bloktyq synyptamasyn engizý. Bloktarǵa arnalǵan shyǵystardy: baǵdarlamalyq shyǵystar men baǵdarlamalyq emes sıpattaǵy shyǵystardy bólýge sáıkes keletin bıýdjet shyǵystarynyń jańa bloktyq synyptamasyn engizý usynylady.

Shyǵystardy josparlaý rásimderin jeńildetý. Jańa bastamalarǵa shyǵyndardy josparlaýdyń jańa tásilderi.

Jańa bastamalarǵa arnalǵan shyǵystarǵa mynalar jatady:

• Keıinnen jańa bıýdjettik baǵdarlamalar boıynsha qarjylandyrylatyn áleýmettik-ekonomıkalyq damýdyń jańa basym baǵyttaryn iske asyrýǵa;
• Makroekonomıkalyq jáne áleýmettik kórsetkishterdiń ózgerýine baılanysty emes jáne qoldanystaǵy bıýdjettik baǵdarlamalar sheńberinde bıýdjet qarajatyn jumsaýdyń qosymsha baǵyttaryn (oryndalatyn memlekettik fýnksııalar, ókilettikter jáne kórsetiletin memlekettik qyzmetter kólemin keńeıtý) kózdeıtin bazalyq shyǵystardy ulǵaıtý.

Shyǵystardyń mundaı bólinýi bıýdjettik baǵdarlamalar ákimshileriniń bıýdjet qarajatyn basqarýdaǵy erkindigin shekteıdi jáne shyǵystardy josparlaý ýaqytyn arttyrady.

Osyǵan baılanysty, qupııa sıpattaǵy aqparatqa jáne qyzmet babynda paıdalanýǵa qatysty shyǵystardy qospaǵanda, bazalyq shyǵystar boıynsha bıýdjettik ótinimdi bıýdjettik josparlaý jónindegi ortalyq ýákiletti organǵa qaǵaz jetkizgishte usyný qajettiligin alyp tastaý usynylady.

Bıýdjettik josparlaý jónindegi ortalyq ýákiletti organ men respýblıkalyq bıýdjet komıssııasy usynystardy shyǵystardyń jańa bastamalary boıynsha ǵana qaraıtyn bolady.

4. Jańa bastamalarǵa arnalǵan bıýdjet shyǵystaryn josparlaýdyń jańa tásilderi. Jańa bastamalarǵa arnalǵan shyǵystarǵa mynalarǵa baǵyttalǵan shyǵystardy jatqyzý usynylady:

• ulttyq jobaǵa, salany damytý tujyrymdamasyna, sondaı-aq QR qabyldanǵan zańnamalyq aktilerine sáıkes áleýmettik-ekonomıkalyq damýdyń jańa baǵyttaryn iske asyrý;
• qoldanystaǵy bıýdjettik baǵdarlamalar sheńberinde bıýdjet qarajatyn qosymsha jumsaýdy (oryndalatyn memlekettik fýnksııalar, ókilettikter jáne kórsetiletin memlekettik qyzmetter kólemin keńeıtý) kózdeıtin bazalyq shyǵystardy ulǵaıtý.

5. Bıýdjet shyǵystaryn josparlaý úshin qujattardy usyný tártibi men merzimderin ózgertý. Bıýdjet shyǵystaryn josparlaý úshin qujattardy usynýdyń mynadaı merzimderin belgileý usynylady:

• aǵymdaǵy qarjy jylynyń 15 sáýirine deıingi merzimde memlekettik josparlaý jónindegi ortalyq ýákiletti organǵa vedomstvolyq bıýdjet komıssııasy maquldaǵan damý josparlarynyń jobalary nemese damý josparlaryna ózgerister men tolyqtyrýlardyń jobalary;
• damý josparlary jobalarynyń maqsattary men nysanaly ındıkatorlaryna qol jetkizý úshin qarjylyq qajettilikti esepteý;
• aǵymdaǵy qarjy jylynyń 15 mamyryna deıingi merzimde memlekettik josparlaý jónindegi ortalyq ýákiletti organ respýblıkalyq bıýdjet komıssııasyna vedomstvolyq bıýdjet komıssııasy maquldaǵan damý josparlarynyń jobalaryna nemese damý josparlaryna ózgerister men tolyqtyrýlardyń jobalaryna qorytyndylar shyǵarady;
• bıýdjettik josparlaý jónindegi ortalyq ýákiletti organ shyǵystar lımıtterin qalyptastyrǵan aǵymdaǵy qarjy jylynyń 1 maýsymyna deıingi merzimde;
• aǵymdaǵy qarjy jylynyń 15 maýsymyna deıingi merzimde bıýdjettik josparlaý jónindegi ortalyq ýákiletti organǵa bıýdjettik ótinimder tolyq kólemde jáne bıýdjettik baǵdarlamalardyń jobalary.

6. Bıýdjettiń turaqtylyǵyn arttyrý. Prezıdent rezerviniń mólsherin respýblıkalyq bıýdjet shyǵystarynyń josparlanǵan kóleminiń ekiden bes paıyzyna deıin ulǵaıtý usynylady.

7. Memlekettik organdardyń damý josparlaryn jáne bıýdjettik baǵdarlamalardy bekitý tártibin ońaılatý. Memlekettik organdardyń damý josparlaryn jáne bıýdjettik baǵdarlamalardy ázirleý men iske asyrý, sondaı-aq bıýdjettik baǵdarlamalar sheńberinde qarajatty jedel basqarý jónindegi rásimderdi ońaılatý úshin memlekettik josparlaý jáne bıýdjettik josparlaý jónindegi ortalyq ýákiletti organdardyń bıýdjet prosesindegi ókilettikteriniń arajigin ajyratý usynylady:

• memlekettik josparlaý jónindegi ortalyq ýákiletti organǵa memlekettik organdardyń damý josparlarynyń jobalaryn jáne(nemese) olarǵa ózgerister men tolyqtyrýlardy qaraý jáne kelisý;
• bıýdjettik josparlaý jónindegi ortalyq ýákiletti organǵa bıýdjettik baǵdarlamalardyń jobalaryn qaraý jáne kelisý.

Budan basqa, bıýdjettik baǵdarlamalardy (kishi baǵdarlamalardy) ázirleý jáne bekitý (qaıta bekitý) tártibin jáne olardyń mazmunyna qoıylatyn talaptardy aıqyndaý jónindegi ókilettikti bıýdjettik josparlaý jónindegi ortalyq ýákiletti organǵa berý usynylady.

Qujattyń tolyq nusqasy «Ashyq NQA» saıtynda 14 qańtarǵa deıin kópshilik talqylaýy úshin jarııalanǵan.