Jarylystyń bir sebebi – jaýapsyzdyq

Jarylys saldarynan ot jaǵatyn ǵımarat qırady. Úıindiniń astynda qalyp qoıǵan 58 jastaǵy ot jaǵýshynyń denesin oqıǵa ornyna kelgen órt sóndirýshiler alyp shyq­ty. Qaıǵyly jaǵdaıǵa ákep soq­qan oqıǵanyń sebep-saldaryn tıisti oryndar anyqtaýǵa kiris­keni málim. Degenmen, kópshilik jary­lys­qa jaýapsyzdyq, bilim salasyn basqarýǵa qatysty engizilgen ózge­ris­terdiń de sebep bolǵanyn aıtýda. Apattyń aldyn alýǵa, oǵan jol bermeýge bolar ma edi? Eger... 

Qaıǵyly oqıǵa oryn alǵan jylý qaz­andyǵyndaǵy pesh kómirmen ja­ǵyl­ǵan. Qazandyq jańadan salyn­ǵan kezde, ıaǵnı 2014 jyly orna­tylǵan peshti byltyr aýys­ty­rý josparlanǵan. Saıram aýdan­dyq adamı áleýetti damytý bó­limi basshysynyń mindetin atqa­rý­shy Áljan Saparbekov byltyr memlekettik satyp alý portaly­na jańa qazandyqqa tapsyrys be­ril­genin aıtady. Biraq merdiger alyp kelgen peshtiń markasy konkýrs qujattarynda kórsetilgen ta­lap­tarǵa sáıkes kelmegendikten qabyldanbaǵan. «Suranysqa saı peshti kútip júrgende aýylǵa gaz keldi. Peshti gazǵa aýystyramyz dep júrgende osyndaı jaǵdaı boldy. Jańa pesh áli ornatylmaǵan bolatyn. Qazandyq 2014 jyly ornatylǵan peshpen jumys istep turǵan edi», deıdi Á.Saparbekov.

Búginde jarylysqa sapasyz otyn­­nyń sebep bolǵany da aıtylýda. Aýdan­­daǵy mektepterdiń qysqa da­ıyn­­­dyǵymen adamı áleýetti damytý bóli­­mi, ıaǵnı bilim bólimi aınalysady. Bólim oblystyq adamı áleýetti damytý bas­qar­masyna daıyndyq boıynsha esep beredi. Iаǵnı aýyldaǵy ­nemese­ aýdan­ aýma­­­ǵyndaǵy ­mektepterdiń qysqa da­­ıyn­­dyǵyna burynǵydaı, aýdan­ ­ákim­­­­digi, onyń ishinde kommýnaldyq shar­ýa­­shylyq bólimi aralaspaıdy. О́ıt­­keni barlyq aýdandyq, qala­lyq bilim bólimderi tikeleı ob­lys­tyq adamı áleýetti damytý bas­qar­ma­sy­na baǵynady. Oblystyq energetıka, turǵyn úı-kommýnaldyq shar­ýa­shylyq basqarmasynyń habarlaýynsha, Oshaqtydaǵy jarylys boıynsha arnaıy komıssııa qurylyp, oqıǵanyń sebepterin anyqtaıtyn bolady. Al basqarmanyń jylý bóliminiń basshysy Marat Baıjúnisovtiń aıtýynsha, mektepterdegi jylýǵa qatysty máse­le­ge tolyǵymen aýdandyq bilim bó­limderi, oblystyq bilim basqarmasy jaýapty. Osy arada jaýapkershiliktiń bárin bir basqarmanyń moınyna artyp qoıa salǵan qanshalyqty durys degen zańdy suraq týyndaıdy? Bilim basqarmasynda mektepterdegi nemese balabaqshalardaǵy qazandyqtardyń jaǵdaıyn, ıaǵnı jylý júıesin jetik biletin mamandar joq ta bolar. Bú­ginde qaramaǵynda júzdegen mektep, balabaqshalary bar aýdandyq bilim bólimderin tikeleı oblystyq bilim basqarmasyna baǵyndyrý oń nátıje bermeı otyrǵanyn aıtýshylar kóp. Aýmaǵynda júzden astam bilim oshaqtary bar aýdandar óńirde az emes. Sol aýdandar ákimdikteri buryndary júzdegen mektep pen balabaqshalardyń barlyǵyn tolyq baqylaýda ustaýdyń, jyl saıyn qa­jet­tiliktermen tolyq qamtamasyz etý­diń óte qıyn bolǵanyn aıtady. Jalpy­, bilim salasynda jylý júıe­­le­riniń jaǵdaıyn baqylaýda us­tap, otyn daıyndaýdan ózge de má­sele jeterlik. Olaı deýimizge daý­­ly máseleler jıi kóteriletin bas­­qarmadaǵy ahýal da sebep bolyp otyr. Jýyrda oblystyq bilim basqarmasyna eki jarym jyl bas­shylyq etken Rahymbek Jolaev qyz­metinen ketti. Osy jyldary R.Jola­ev aýdandaǵy bilim bólimi bas­­shy­la­ry­men birneshe ret sotta­sý­ymen de este qal­dy. Birqatar sot otyrysta­ryn­da basqarma basshysy jeńildi. Mysaly, «dıplomy jalǵan» degen Tólebı aýdandyq bilim bóliminiń basshysy Roza Amanova sotta basqarmany bir emes, birneshe márte utyp shyqty. R.Jolaev qyzmetinen alǵan Saryaǵash aýdandyq bilim bóliminiń basshysy Baýyrjan Maırıhov sotta jeńip, ornyna qaıta oraldy. Alaıda jýr­na­lısti óltirýge tapsyrys berdi degen kúdikke iligip, jýyrda qamaldy. Basqarmanyń eks-basshysy R.Jolaev byltyr Nur Otan partııasynyń jer­gi­likti fılıaly ótkizgen jıynda oblystaǵy búkil mektepter men bala­baq­shalardy ıgerýge shamasy jetpeı jatqanyn moıyndaǵan da edi. Túrkistan oblysynda 900-den astam mektep, 65 myńdaı pedagog bar, bilim uıalarynda 500 myńnan astam oqýshy bilim alýda. Iаǵnı 900-den astam mektep qazandyq arqyly jylytylady. Olardaǵy ahýal­­dy qatań baqylaýda ustap, talapqa saı etý pedagogter úshin ońaı sharýa emes ekeni túsinikti de. Sondyqtan da bolar, bilim salasyn basqarýdaǵy sońǵy ózgeriske kóńili tolmaıtyndar kóp. Oshaqty aýylynda oryn alǵan oqıǵanyń bir sebebin osy ózgerispen baılanystyrýshylar da az emes.

Bul máselege qatysty oblystyq bilim basqarmasynyń pikirin bile almadyq. О́ıtkeni basqarma basshy­synyń orny bos. Aıtpaqshy, basshylary birinen keıin biri ustalyp, qa­malyp jatqan kommýnaldyq sa­la­­ǵa jaýapty oblystyq energetıka jáne turǵyn úı-kommýnaldyq shar­ýa­shylyq basqarmasynda da birinshi basshy turaqtamaı tur.

Túrkistan oblysy