Aýǵanstan: Memlekettik ýnıversıtetter jumysyn qaıta bastady

Byltyrǵy 15 tamyzda «Talıban» bılikti basyp alǵannan keıin qyzdarǵa arnalǵan orta mektepter men barlyq memlekettik ýnıversıtet jabylǵan. Bul «Talıbannyń» 1996-2001 jyldar aralyǵynda bılik qurǵan kezindegideı, áıelderge bilim alýǵa tyıym salynady degen alańdaýshylyq týdyrdy. Kóptegen halyqaralyq uıym men elder bul másele boıynsha eskertý jasap, qyzdardyń oqýǵa oralýyn talap etti.

«Talıban» bıligi bul joly qyzdar men áıelderge bilim alýǵa múmkindik bermek. Biraq qoıatyn talaptary bar: qyzdar men áıelder tek jeke synyptarda jáne ıslamdyq oqý baǵdarlamasyna sáıkes oqytylýǵa tıis. Aýǵanstandyq BAQ-tyń jazýynsha, er jáne áıel stýdentterge sabaqtar ártúrli ýaqytta ótkiziledi.

«Men ýnıversıtet jumysynyń qaıta bastalǵanyna qýanyshtymyn. Biz oqýdy jalǵastyrǵymyz keledi», dedi aǵylshyn tiliniń bolashaq mamany, ózin Basıra dep ataýdy ótingen aýǵanstandyq stýdent Al-Jazeera basylymyna bergen suhbatynda.

Basıranyń aıtýynsha, eldegi oqý oryndarynda oqytýshylar jetispeıdi. Buǵan, álbette, «Talı­ban» bılikke kelgennen keıin aýǵanstan­dyqtardyń elden kóptep qashýy negizgi sebep bola alady. О́ıtkeni eldiń myń­daǵan turǵyny Tájikstan shekarasy arqy­ly Ortalyq Azııaǵa, Eýropaǵa qash­ty. AQSh ushaǵyna talasa minip, muhıt as­qandar týraly da BAQ-ta kóp jazyldy.

Tamyzdyń ortasynda «Talıban» tara­py­nyń el astanasy Kabýldy basyp al­ǵanynan keıin, dáliregi premer-mınıstr Ashraf Ǵanıdiń Batys qoldaǵan úkimeti qulaǵan soń shetel asqan ondaǵan myń aýǵandyqtyń ishinde oqytýshy sany kóp bolǵan.

Eldiń ońtústigindegi keıbir memleket­tik joǵary oqý oryndary ótken aıda jumysyn qaıta bastady, senbide eldegi eń kóne jáne eń úlken ýnıversıtet – Kabýl ýnıversıteti qaıta ashyldy. О́tken jyly 25 myńǵa jýyq stýdentti qa­byl­daǵan bul oqý ordasy eshqandaı salta­natty merekesiz jáne ondaǵan stýdent­termen ǵana jumysyn qaıta jalǵastyrdy.

Kabýldan habar taratatyn TOLOnews agenttiginiń jazýynsha, Joǵary bilim mınıstrligi elde kem degende 19 ýnıversıtet pen oqý orny qaıta ashylǵanyn habarlaǵan.

Biz joǵaryda maqalaǵa arqaý etken Basıra oqý bastalǵanymen áli de birqatar keleńsizdik baryn aıtady. Bul qolaısyzdyqtardy ol «Talıbannyń» qa­tal tártibimen baılanystyrady. Máse­len, «Talıban» kúzetshileri stýdentterdi synypqa uıaly telefondaryn ákelgeni úshin jazalaǵan. Suhbatta Basıra kú­zet­shiler oılaryna kelgenin istep, stý­dent­termen dóreki sóılesetinine shaǵymdanady.

Aǵylshyn tili fakýltetiniń taǵy bir stýdenti Márııam sabaqtarǵa tek jeti áıel qatysqanyn aıtty. Onyń aıtýynsha, buryn topta 56 stýdent oqyǵan.

«Talıban» kúzetshileri jýrnalısterge úlken kampýsqa kirýge ruqsat bermegen. Oǵan qosa jýrnalıster tobyna kireberiste turýǵa da kedergi jasaǵan.

Osyǵan uqsas kórinis búkil eldegi kampýstarda baıqalatyn kórinedi. Al Pandjsher ýnıversıtetine tipti bir de bir stýdent oralmaǵan. Ýnıversıtet professory Nýr-ýr-Rehman Afzalı stýdentterdiń keletini ne kelmeıtini jóninde boljam jasaý qıyn ekenin aıtady.

Pandjsher ýnıversıtetiniń kafedra meńgerýshisi Djabber Djıbrannyń aıtýynsha, urys kezinde qıraǵan birneshe synyp áli jóndelmegen.

«Talıban» bıliginiń ókilderi buǵan deıin qyzdar ýnıversıtetterge denesin tolyqtaı jabatyn qara tústi mata ja­ýyp, basyna oramal tartyp kelýge min­detti ekenin aıtqan bolatyn. Alaı­da buryn­ǵy bılik tusynda qyzdar tolyq­taı oranbaı da sabaqqa qatysa alatyn. Ýnıversıtet ashylǵanda «Talıban» bılikke kelgenge deıingi retpen kıinip kelgen birneshe stýdent baıqalǵan.

Iran shekarasyna jaqyn ornalasqan, bir kezderi Islam áleminiń mańyzdy zııatkerlik ortalyqtarynyń biri bolǵan Gerattaǵy stýdentter de oqytýshylar­dyń jetispeýine shaǵymdanýda. Oqý­ǵa oralǵan stýdentter óz ómirleri­niń túbegeıli ózgergenin de aıtýda.