Jer telimin alýǵa jeńildik baspana máselesine basalqy bolar edi

Qazaqstan qurylysshylar odaǵy – aýmaǵy áleýetti qoǵam­dyq qurylym. Elimizdiń 1214 kom­panııasyn biriktirip otyr. Odaq basshysy Talǵat Erǵa­lıevtiń aıtýyna qaraǵanda, búgin­gi kúni árbir aımaqty aralap, qu­r­ylys uıymdarynyń ty­nys-tirshiligin baǵamdap, úı salý barysynda kezdesetin úıdeı má­selelerdi sheshýge umtylýda.

«Joldaýda aıtylǵan másele­lerdi qury­lys­­shylar da qyzý qol­daýda, úmitimiz de joq emes. Sala­nyń serpin alar tú­ıindi tustary es­ke­rilip, ońy­nan sheshilse, ıgili­gin el kórer edi. Qazir turǵyn úı ba­ǵasynyń qymbattap ketkendigi bar­shaǵa belgili. Onyń ózindik se­bep­teri de bar», deıdi Talǵat Erǵalıev.

Aımaqtardy aralap, mán-jaımen etene jaqyn tanysyp qaıtqan odaq basshysy­nyń pikirinshe, el halqyn turǵyn úımen qam­tamasyz etýdiń bir joly – árbir qazaq­standyqqa on sotyq jer telimin berý. Mine, sol kezde turǵyn úıge zárý bolyp júrgen adamdardyń qol­je­timdi baspanaǵa ıe bolýy yq­tımal. Baspana máselesi áb­den shıryqqan Nur-Sultan, Almaty, Shymkent, Aqtaý, Aty­raý táriz­di elimizdiń úlken qala­lary ma­ńynda baspanasyz júr­gen adamdarǵa tıisinshe jer telim­deri berilse, shıelenisken áleý­mettik jaı ońynan sheshiler edi.

Mundaı shaǵyn aýdandardy qalyp­tastyrý úshin 25 trln teńge qarajat qajet eken. Osy qarajattyń 20 paıyzy elektr jelileri men shaǵyn aýdanishilik jol salýǵa ábden jetip jatyr. Qolynan is keletin árbir otaǵasy baspanasyn ózi salyp alsa, eń tıimdisi osy bolmaq. О́ıtkeni joǵary paıyzben ıpotekalyq nesıe alyp, uzaq jyl boıy qaryz­dy ótegennen de ál­de­qaıda ar­zanǵa túser edi. Múmkin qury­lys materıal­daryn 15-20 jyl merzimge nesıe­ge alýǵa bolar. Eger jekemen­shik úıler kóptep salynsa, iri megapolısterdegi baspanaǵa degen suranys aza­ıyp, básekelestik paıda bolyp, árbir sharshy metrdiń quny da tómendeýi múmkin.

«Qazir baǵanyń nelikten tym qymbat bolyp otyrǵandyǵyn tarazy basyna tartyp kórelik. 2019 jyly memleket ár sharshy metrdiń qunyn 160 myń teńge dep eseptegen, odan beri ózgergen joq. Al qurylys materıal­­dary jyl saıyn emes, aı saıyn qymbattap jatyr. Keıbir materıaldardyń quny tipti 150-200 paıyzǵa deıin kóterilip ketti. Bul arada mynany túsiný kerek, ózindik qun degen bar. Máselen, qurylys kompanııasy kóp­qabatty turǵyn úı saldy eken delik, ol tek páterdi ǵana salyp shyqqan joq, onyń aınalasyn abattandyrýǵa, kógaldandyrýǵa, lıfti qoıýǵa qarajat jumsady. Sondaı-aq turǵyn úı tek páterden turmaı­dy, onyń kireberisi, baspal­daǵy bar degendeı. Osynyń barlyǵy jınalyp kelip ózindik qundy quraıdy», deıdi odaq basshysy.

Endigi bir másele qurylysqa qa­jet­ti materıaldy jergilikti jerde óndirý jáne onyń sapasy alys-jaqyn shetelden aǵyl-tegil kelip jatqan materıaldan kem bolmaýy kerek. Sonda ǵana básekelestikke túsýge jaraıdy. Eger qajetti qurylys materıaldaryn ózimizde óndirsek, árıne, turǵyn úı baǵasyna áser etetindigi daýsyz. Qazirgi kúni shet­elden tasymaldanatyn qu­ry­lys materıaldary bylaı tur­syn, jergilikti jerdiń ózinde óndi­riletin qıyrshyq tas pen qum­nyń baǵasy da aspandap ketti.

Áleýmettik máseleni jer­gilikti jerde shıelenistirip tur­ǵan óte ótkir jaı – jer teli­min alý úshin uzyn-sonar kezek­tiń paıda bolýy. Tipti Kók­she­taýdyń ózinde ondaǵan jyl boıy sarylyp kezekte turǵanymen, jer telimine qol jetkize almaı kele jatqandar kóp. Iri mega­polısterdi aıtasyz, qazir aýyl­dyq jerlerdiń ózinde osyndaı aqylǵa syımaıtyn jaı oryn alýda. Máselen, Zerendi aýdanyna qarasty Sadovyı aýylynda jer telimi kezeginde 200-den astam adam tur. Aýyldyq jerde úı salýǵa jer jetedi ǵoı dep oılaǵanyńyzben, shymbaıǵa batatyn shyndyq osy. Máseleniń baıybyna barmaq­shy bolyp indete izdep kórgenimizde, kóz jet­kiz­genimiz jergilikti bılik­tiń jer telimderin bólýdegi ora­lym­syzdyǵy. Aýyl sharýa­shy­ly­ǵymen aınalysatyn seriktes­tikter úıdiń irgesine deıin jyrtyp egin egip otyr. Osydan ondaǵan jyl buryn berilgen ruqsaty bar. Al aýyldaǵy jas otbasylary úı salý úshin jer telimin ala almaı zar qaqsap otyr. Basqasy basqa, osyndaı máseleni sheshýge bolar edi. Sonda áleýmettik másele de shıe­lenispes edi.

«Árbir sharshy metrdiń qym­bat­tap ketýi jalǵyz qurylys materıal­darynyń baǵasy­na baılanysty emes. Qolynan is keletin qurylysshy tabý qıynǵa aınaldy. Oblys ortaly­ǵyn­daǵy jumyspen qamtý ortalyǵyna jıi baryp turamyn, jumysshy suraımyn. Eshqandaı mamandyǵy joq adam bolsa da jumysqa alar edim. Qara jumys istep qarajat tapsa, aıyby joq qoı. Al tas qalaýshy, kranshy, dáne­kerleýshi, árleýshi tárizdi maman­dyq ıeleri qasqaldaqtyń qa­nyn­daı taptyrmaıdy. Shyn­týaı­tynda, jas­tardy eńbek etýge tárbıeleý, adal eńbektiń dámin tatýǵa baýlý máselesin nazardan shyǵaryp aldyq. Biz Jańa Qazaqstandy barshamyz bo­lyp birlese eńbek etkende ǵana quramyz. Sondyqtan ár­kim óz qolynan keletin istiń naǵyz mamany bolyp, eńbek etýimiz kerek», deıdi Kókshetaý qala­syndaǵy «Jakýpov» jeke kásipker­liginiń basshysy Saıran Jaqypov.

Qurylys kompanııasy bas­shylary­nyń aıtýlaryna qa­raǵanda, qazir úı salýǵa ruq­sat alý qıyn. Bul tustaǵy bez­búırek bıýrokrattyq baz baıaǵy qalpynda.

Endigi bir másele – turǵyn úıdiń sapasy. Keıingi jyldary oblys orta­lyǵynda boı kóter­gen kópqabatty tur­ǵyn úıler­diń sapasyna ókpe aıtý­shylar az emes. Onyń ústine memle­kettik baǵdarlama boıynsha salynǵan úıler ulttyq naqyshtan ada, sur­qaı keıipte. «Árbir úıdi arhı­tektýralyq bezendirý tym qym­batqa túsetin eńbek, jobasyn jasaýǵa da qyrýar qarjy jum­salady. Bir jasap alǵan jobamen úı sala berýdi doǵarǵan jón. Sonda ǵana eldi mekenniń kórkin jaqsartýǵa bolady», deıdi jeke kásipker Saıran Jaqypov.

Saladaǵy salmaqty dúnıe az emes. Odaq basshysy Talǵat Erǵalıevtiń esep­teýinshe, dál qazir elimizde tur­ǵyn úıge zárý 11 mln adam bar. Bul máseleni sheshý úshin qurylys salasyna beri­letin jeńildetilgen nesıe kóle­mi kóbeıtilýge tıisti. Sonda qara­jatqa zárý kompanııalardyń tynysy ashylyp, jumys alǵa jyljıtyn bolady. Qalaı bolǵan kúnde de qurylys salasynyń qıyndyǵy shash etekten ekeni belgili bolyp otyr. Endigi úmit, jańarǵan dúnıeniń jasampaz bas­tamalary.

Aqmola oblysy