Halyqaralyq uıymdardyń máni zor

Syrtqy ister mınıstri M.Tileý­­berdi óz sózinde keıingi kezde bolyp jatqan daǵdarystar men oq­ı­ǵalarǵa, sonyń ishinde pandemııaǵa, álemdegi geosaıası jaǵdaı men onyń zardaptaryna qaramastan, Qazaqstanda reformalar júrgizilip jatqanyn jetkizdi.

«Konstıtýsııaǵa engiziletin túzetýler Memleket basshysynyń 16 naýryzdaǵy halyqqa Jolda­ýyn­­da aıtqan saıası reformalaryn qamtyǵan. Olar Qazaqstannyń saıası­ júıesin túbegeıli ózgertýge baǵyt­talǵan. Basty maqsat – aza­mat­­tardyń memlekettik bas­qa­rýǵa qatysýyn keńeıtý jáne saıası prosesterdi aıtarlyqtaı demokratııalandyrýdy qamtamasyz etý», dedi M.Tileýberdi.

Vedomstvo basshysy Konstı­týs­ııaǵa ózgeris engizý boıynsha jumys toby qurylǵanyn jetkizip, onyń quramyna zańgerler, tıisti mekemeler basshylary engenin de atap ótti.

«Eń aldymen, túzetýler sýper­­­pre­zıdenttik basqarý mode­li­nen yqpaldy Parlamenti men esep beretin Úkimeti bar prezı­dent­tik respýblıkaǵa kóshýge baǵyttalǵan. Sondaı-aq reforma bıliktiń ókildi tarmaǵy men tejemelik jáne tepe-teńdik júıesin aıtarlyqtaı nyǵaıtyp, máslıhattardyń táýel­siz­digin arttyrady. Senat tek Májilis qabyldaǵan zańdardy ma­quldaýǵa nemese qabyldamaýǵa quqy­ly. Iаǵnı, zań qabyldaý quqyǵy Máji­lis­ke beriledi.

Sonymen qatar Májilis pen oblystyq máslıhattar depýtattaryn saılaý barysynda majo­rıtarly-proporsıonaldyq mode­li qoldanylady. Bul saılaý­shy­lardyń kózqarastary men pi­kir­le­ri tolyq qamtýǵa múm­kin­dik beredi. Bul sondaı-aq partııa quramynda joq kandıdattardyń Parlamentke barýyna jol ashady. Saıası básekelestikti arttyryp, azamattardyń ózderi saılaǵan depýtattarmen tikeleı baılanysýyna jaǵdaı jasaıdy. Mundaı sheshimder kóppartııalyq júıeni kúsheıtedi», dedi M.Tileýberdi.

Sonymen qatar prezıdentterge óz ókilettikteri kezeńinde saıası partııaǵa múshe bolýǵa ty­ıym salynatynyn jetkizdi. Mınıs­trdiń aıtýynsha, bul norma saıa­sı básekelestikti arttyryp, barlyq partııalarynyń damýyna teń jaǵdaı jasaıdy. Budan bólek, Prezıdenttiń eń jaqyn týystaryna kvazımemlekettik sektorda saıası laýazymdar men basqarýshylyq qyzmetterdi atqarýǵa shekteý qoıylady.

«Bul reformalar Jańa Qazaq­s­tandy, Prezıdentimiz atap ót­kendeı, eń aldymen ádiletti Qazaqs­tan­dy qurýǵa baǵyttalǵan. Ásirese, azamattardyń jeke bastamasyna múmkindik berip, ádiletti qoǵamnyń irgetasy qalanyp, anaǵurlym belsendi, serpindi jáne básekege qabiletti saıası júıe qalyptasyp, tózimdi, ártaraptandyrylǵan jáne teń ekonomıka qurylady. Maqsat – teńsizdik pen kedeılik sekildi ómirlik mańyzdy áleýmettik jáne ekonomıkalyq máselelerdi sheshý. Qazaqstan halqynyń uzaq merzimdi ál-aýqatyn qamtamasyz etý.

Bul prosess jeke jáne áleý­met­tik qundylyqtar júıesin de tolyq­taı ózgertýdi talap etedi. Jańa Qazaqstandy qurý mem­­lekettik bas­qarý modelin jań­ǵyrtýdy kóz­deıtin Ekin­shi Res­pýblıkany qurý tujyrym­da­masymen qatar júredi», dedi M.Tileýberdi.

Osy oraıda, mınıstr úsh negizgi máselege nazar aýdardy. Birinshisi, Qazaqstan referendýmdy eń jaqsy demokratııalyq standarttar men qaǵıdattar boıynsha eń ádil jáne ashyq túrde ótkizýge mindetti.

«Ekinshiden, bul keń aýqym­dy reformalar referen­dým­da halqymyz tarapynan qol­daý tabady dep úmittenemiz. Qazir­diń ózinde saýaldamalar usy­nyl­ǵan túzetýlerdi turǵyn­dar­dyń qoldaıtynyn, kópshilik qatysatynyn kórsetedi. Árıne, bul qýantady. Eń bastysy, biz ult retinde, halyqaralyq serik­testerimiz kún tártibine shyǵa­ryl­ǵan reformalarǵa qoldaý kórsetýin jalǵastyra beredi dep úmittenemiz. Qazirdiń ózinde 10 halyqaralyq uıym men birneshe memleket óz baqylaýshylaryn jiberdi», dedi M.Tileýberdi.

Ortalyq referendým komıs­sııa­­synyń tóraǵasy N.Ábdi­rov óz sózinde halyqaralyq uıym­dar­dyń eli­mizdegi saıası ahýalǵa qy­zy­ǵý­shy­lyq tanytqanyna yrza­ly­ǵyn bildirdi.

«Negizgi Zańǵa engizilgen tú­zetýler elimiz úshin óte mańyz­dy. О́zgerister Konstıtýsııa bapta­ry­nyń úshten birine qatysty. Saılaý prosesi men saılaý zańnamasyn jańǵyrtýmen baılanysty reformalar ulttyq saılaý júıesi úshin túıindi másele­le­rdiń biri. Bul reformalardy Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev bıylǵy 16 naýryzdaǵy halyqqa Joldaýda atap kórsetken edi», dedi N.Ábdirov.

Spıker sondaı-aq referendýmdy baqylaýǵa qatysatyn halyq­­ara­lyq uıym mıssııa­sy kelýi­niń máni zor ekenin atap ótti. Demek elimiz úshin ma­ńyz­­dy máselege sheteldikter de qyzy­ǵýshylyq tanytyp otyr. «Orta­lyq referendým komıssııasynyń otyrystarynda qaralǵan alǵashqy máselelerdiń biri halyqaralyq baıqaý ınstıtýtyn ashý boldy. Búgingi tańda 100-den astam baıqaýshy akkredıttelgen. Onyń ishinde EQYU baıqaýshylar mıssııasynyń ókilderi de bar», dedi N.Ábdirov.

Ortalyq referendým komıs­sııa­synyń tóraǵasy qazirgi ýaqytta TMD, TMD Parlamentaralyq Assam­bleıasy jáne Túrki memle­ket­teri uıymynyń baıqaý­shy­lar mıssııalary tirkelgenin jetkizdi.

«Búginge deıin 17 memleket delegasııalarynyń ókilderi akkredıttelgen. Bul jumys jal­ǵa­syp jatyr. Halyqaralyq baı­qaýshylardy tirkeý 30 mamyr kúni saǵat 18:00-ge deıin jalǵasady», dedi N.Ábdirov.