Jerdi kókten tekseremiz

Kollajdy jasaǵan Záýresh Smaǵul, «EQ»

Interaktıvti kartany Aýyl sharýa­shy­lyǵy mınıstrligi men Sıfrlyq damý jáne aeroǵarysh ónerkásibi mı­nıstr­­ligi birlesip ázirledi. Jerkarta.gharysh.kz geoservısinde buǵan deıin ıgeril­­megen, zańsyz berilip, memleketke qaı­­tarylǵan ýchaskeler týraly bar­lyq aq­parat ornalastyrylǵan. Aýyl sharýa­shylyǵy mınıstrliginiń habarlaýyn­sha, ınteraktıvti karta azamattarǵa kez kelgen ýaqytta qaıtarylǵan aýyl sharýa­shylyǵy jerlerine monıtorıng júr­gizýge múmkindik beredi jáne ýchas­kelerdi alý maqsatynda jergilikti atqa­rýshy organdarǵa ótinish berý úshin baǵdar bolady. Bul jyldar boıy paı­­da­lanylmaǵan aýylsharýashylyq jerlerin aınalymǵa tartýǵa, turǵyn­dardy aýyl sharýashylyǵy úshin qajetti alańdarmen qamtamasyz etýge jaǵdaı jasaıdy.

Qazirgi ýaqytta oblystar men aýdandar bólinisinde ınfografıkany ázirleý jáne portaldyń ınterfeısin toltyrý úderisi aıaqtalyp jatyr.

«Interaktıvti kartany engizý – qaıtarylǵan aýyl sharýashylyǵy jerlerin bólý boıynsha jumysty ashyq ári aıqyn etedi. Ýchaskelerdi qaıta bólýdiń odan ári monıtorıngin aýmaqtyq jer resýrstaryn basqarý jónindegi departamentter, ákimdikter men prokýratýra qyzmetkerleri qol jetkize alatyn jyljymaıtyn múliktiń biryńǵaı memlekettik kadastry platformasynda júzege asyrý josparlanyp otyr. Qaıta bólý úderisiniń ashyqtyǵyn qamtamasyz etý úshin konkýrstardy ótkizý modýlin Elektrondyq saýda alańynyń bazasynda iske asyrý usynylady.

Qazirgi ýaqytta zańnamaǵa sáıkes, jer paıdalaný quqyǵyn berý jónindegi konkýrs qaǵaz júzinde ótkiziledi», delingen mınıstrlik málimdemesinde.

Aýyl sharýashylyǵy mınıstri Erbol Qarashókeevtiń aıtýynsha, ınteraktıvti kartanyń taǵy bir tıimdi tusy – elektrondy júıe belgili dárejede adamı faktordy joıady jáne jer qatynastary salasyndaǵy zańsyz mámileler deńgeıin tómendetýge septigin tıgizedi.

Mınıstrdiń málimetinshe, sońǵy onjyldyqta aýyl sharýashylyǵy janýarlary sanynyń shamamen 8 paıyz­ǵa ósýine baılanysty búginde jeke qosalqy sharýashylyqtarǵa mal jaıý úshin qosymsha 8,9 mln gektar jer qajet. Ásirese Túrkistan, Qyzyl­orda, Almaty jáne Atyraý oblys­tarynda jaıylymdyq jerlerdiń tapshylyǵy baıqalady. El aýmaǵyndaǵy jaıylymdyq jer kólemi 183,4 mln gektar bolsa, sonyń 82,4 mln gektary – aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy jerler, 63,9 mln gektary – bos jatqan jerler, taǵy 21,2 mln gektary – eldi mekenderge irgeles jerler. 15,9 mln gektar aýmaq – basqa sanattaǵy, ıaǵnı orman qory, erekshe qorǵalatyn tabıǵat aýmaǵy, ónerkásip jerleri bolyp sanalady.

Byltyr memleketke 5,2 mln gektar paıdalanylmaǵan jáne zańnamany buza otyryp berilgen aýyl sharýashylyǵy jeri qaıtarylyp, tıisti sharalar qabyldanǵannan keıin jer paıdalanýshylar 1,85 mln gektar alańdy ıgerýge kirisken. Mınıstrlik 2023 jyldyń sońyna deıin qosymsha 5 mln gektar ıgerilmegen jerdi qaıtarmaq.

Úkimet basshysy Álıhan Smaıy­lov­tyń aıtýynsha, jaıylymdyq jermen tolyq qamtymaı, mal sharýashylyǵyn damytý múmkin emes. Bul – elimizdiń azyq-túlik qaýipsizdigine tikeleı qatysy bar asa mańyzdy másele.

«Zańsyz berilgen, bos jatqan jer­lerdi qaıtaryp alý jónindegi arnaıy komıssııa byltyrǵy sáýir aıynan beri jumys istep keledi. Nátıjesinde ótken jyly memleket paıdasyna 5,2 mln gektar jer qaıtaryp alyndy. Onyń 4,8 mln gektary – jaıylymdyq jerler. Buǵan Memleket basshysynyń agroónerkásip salasyndaǵy mıkro jáne shaǵyn bıznes sýbektilerine qatysty tekserý júrgizýge múmkindik beretin Jarlyǵy erekshe serpin berdi. Osy jyly taǵy 5 mln gektar jerdi qaıtaryp alý josparlanýda. Bul oraıda, eldi mekenderdiń mańynda ornalasqan aýyl sharýashylyǵy qurylymdarynyń jerlerin qaıtaryp alý mańyzdy. Olardy qoǵamdyq paıdalanýǵa nemese jeke qosalqy sharýashylyq kooperatıvterine berý qajet. Qoldanystaǵy zań buǵan múmkindik beredi», dedi Premer-mınıstr.

E.Qarashókeevtiń aıtýynsha, menshik ıeleri men paıdalanýshylardyń jer ýchaskesine nemquraıdy qaraýy beleń alyp tur. Sonyń saldarynan erozııaǵa ushyraǵan jáne erozııalyq qaýipti aýyl sharýashylyǵy jerleriniń alańy 90 mln gektardan asyp ketti. Onyń 29,3 mln gektary odan ári paıdalanýǵa jaramsyz. Osyǵan baılanysty, alqaptardyń ústirt jáne túbegeıli jaqsarýy, jaıylym aınalymy erejelerin saqtaý, ásirese eldi mekenderdiń mańyndaǵy jemshóp alqaptaryn arttyrý esebinen jerlerdiń tozýyn boldyrmaý úshin sharalardy qabyldaý josparlanyp otyr.

«Jergilikti atqarýshy organdar aýyl turǵyndaryn jaıylymdyq jerlerdi basqarý prosesine tartýǵa, olardy kooperatıvterge biriktirýge, jergilikti bıýdjet qarajaty esebinen osyndaı birlestikterge memlekettik qoldaý sharalaryn kórsetýge erekshe nazar aýdarýy qajet», dedi vedomstvo basshysy.

Premer-mınıstr ǵaryshtyq mo­nı­torıngti qoldana otyryp, bos jat­qan jáne maqsatsyz paıdalanylǵan jerlerdiń bar-joǵyna baǵalaý júrgizýdi jalǵastyrý kerek deıdi. Bul oraıda ol «JerInSpectr» platformasyn paıdalanýdy tilge tıek etti. «Qazaqstan Ǵarysh Sapary» ulttyq kompanııasynyń mamandary ázirlegen, aýyl sharýashylyǵy jerleriniń tıimdi paıdalanýyna monıtorıng jasaıtyn atalǵan joba 2022 jyldyń 1 shildesinen bastap iske qosylǵan bolatyn. Platforma ǵarysh túsirilimderin, kartografııalyq materıaldardy, kadastrlyq derekter men jer balansy aqparatyn biryńǵaı elektrondy qujat aınalymy retinde túzedi. Sonyń nátıjesinde jer paıdalanýdaǵy zań buzýshylyqtardy anyqtap, sharalar qabyldaýǵa kómektesedi.

«Úderiske qatysýshynyń sheshimin­degi nemese qujatyndaǵy árbir ózgeris táýliktiń kez kelgen ýaqytynda qaıta tekserýge bolatyn elektrondyq sıfr­lyq qoltańbamen bekitiledi. Bul qabyl­danǵan sheshimderdiń ashyqtyǵyn qamtamasyz etedi jáne sybaılas jem­qorlyq táýekelderin joıady», deıdi «Qazaqstan Ǵarysh Sapary» UK» AQ aýyl sharýashylyǵy óndirisi monı­torıngi basqarmasynyń basshysy Gúlnar Qabjanova.

Sıfrlyq damý mınıstri Baǵdat Mýsınniń aıtýynsha, memleket menshigine qaıtarylǵan jerlerdi ádil úlestirýdi baqylaıtyn AGROSPACE platformasyn da qurý josparlanýda. Platforma jer bólinisin ǵana qadaǵalamaıdy, munymen qatar jaıy­lym­dyq jerdiń jaı-kúıin udaıy baqy­lap otyrý múmkindigin de usynady.

Aýyl sharýashylyǵy mınıstrliginiń aqparaty boıynsha, elimizde jalpy aýmaǵy 205,4 mln gektar bolatyn aýyl sharýashylyǵy jerlerin sıfrlandyrý júrgizilip jatyr. Bul – respýblıka aýmaǵynyń (272,5 mln gektar) 75 paıyzy. Sıfrly kartada bári toǵysady – jol jelisi, gıdrografııa, ınfraqurylym nysandary, jemshóp syıymdylyǵy týraly derek. Sıfrly karta 2024 jyldyń sońynda daıyn bolyp, paıdalanýǵa berilmek.