Sımfonııaǵa barǵanda... nemese maestro Kokı Gongýı Iаng ne deıdi?

Bul – bir aıdan beri ótip jatqan klas­sıkalyq shyǵarmalar sherýi – halyq­aralyq Vena festıvaliniń ke­zekti kon­serti. Ortada – sımfonııalyq orkestr. Dırıjer – japonııalyq maestro Kokı Gongýı Iаng. Solıst – pıanıst Dolores Úmbetálıeva.

Aıta keteıik, Vena klassıkasynyń festıvaline Japonııa, Mońǵolııa, Iz­raıl, Estonııadan kóptegen mýzykant arnaıy shaqyryldy. Atalǵan mádenı jobanyń alǵashqy keshinen bastap álemniń ár qıyrynan kelgen talanttar qazaqstandyq orkestrmen birge óner kórsetip júr. Osy oraıda kúni keshe ǵana sheberligine kýá bolǵan jas dırıjer Kokı Gongýı Iаngpen az-kem sóılesýdiń sáti tústi. Eń qyzyǵy, onyń anasy qyl qobyzǵa uqsaıtyn, al ákesi dombyra tektes aspapta oınaıdy eken. О́zi de qazaq halqynyń mýzykasyna erekshe qyzyǵady.

– Buǵan deıin Kókshetaýda, Petro­pavlda, Astanada orkestrler­men ju­mys istedińiz. Osy jolǵy sapa­­ry­ńyz týraly aıtyńyzshy. Bul fes­­­tı­valge alystan at aryl­typ ke­lýi­­ńizge Venada oqyp, klas­sıkalyq mý­zykaǵa jaqyn bol­ǵanyńyz sebep shyǵar?

– Bul jobada klassısızm dáýi­riniń mýzykalaryn oryndaımyz. Iаǵnı Gaıdn sekildi asa talantty kompozıtorlar­dyń shyǵarmalary ómirge kelgen jáne odan sál keıingi kezeń. Bul dáýirdiń óz ereksheligi, mýzykalardyń ınterpretasııalaryna óz kózqarasy bar. Jalpy, mýzykadaǵy dál osy taqyryp – kez kelgen dırıjerdiń júregine ja­qyn. Klassıkalyq sımfonııalardan kórermen sekildi biz de sahnada turyp arqalanyp ketemiz. Jan-júregimiz­ben sezinip, elitip, tipti keıde ózge bir ǵalamsharda ushyp júrgendeı sezinemin. Shyǵarma aıaqtalǵan soń kórermen sha­palaǵynan esimdi jıyp, jerge tús­kendeı bolam. Bul – endi bir eshkim túsine qoımaıtyn tańǵajaıyp hal.

– Otbasyńyz da ónerden kende emes. Mýzykaǵa kelýińizge ata-ana­ńyz yqpal etken bolar?

– Iá, men Japonııada týyp-óstim. Keıin 12 jasymda Qytaıǵa kó­ship bar­­dyq. Sol jaqta mýzykamen tereń­deı aınalystym. Qytaıdyń erhý deı­tin ult­­tyq aspabynda oınadym. Ol baǵ­zydan kele jatqan qyl qobyz sııaqty ysqymen oınalady. Mýzykant bolyp óner kórsetip júrgende ishteı úne­mi dı­rıjerlik­pen aınalysqym kele­tin. Se­bebi otbasy­myz kóptegen tamasha dı­rı­jermen tanys boldy. Dırı­jer­diń tulǵaly beınesi júregimde jas­taıymnan-aq qalyptas­ty, keıin 15-16 ja­symda dırıjerlik­ke úırene bas­tadym. Al mektep bitirgen soń Vena oryn­daýshylyq óner jáne mýzyka ýnı­ver­sıtetine oqýǵa tústim. Jalpy, shy­ǵar­mashylyǵymda túrli eldiń orkestr­lerimen jumys isteýdi maq­sat ettim. О́ıt­keni ár ulttyń naqyshy bó­lek, áýe­zi basqa. Ol, eń aldymen, meniń mý­zy­ka­lyq tanymymnyń keńeıýine qa­jet boldy.

– О́zińiz birge óner kórsetken «As­tana Opera» sımfonııalyq orkes­tri­­­niń qabilet-qarymy qalaı eken?

– Bul shyǵarmashylyq ujym, me­nińshe, Qazaqstandaǵy qarymdy óner ordalarynyń biri. Ekinshiden, orkestrde keı eýropalyq ujymdarda joq dúnıeler bar. Máselen, kásibılik tur­ǵysynan alsaq, jańa oı, jańa stıl, mýzykalarǵa ınterpretasııanyń jańa amaldaryn jasaıtyn yntyqtyq pen entýzıazm bar. Festıvalge daıyndyq kezinde orkestrdiń meniń mánerime, dybystaý maqamyna tez ıkemdelip alǵanyna tańǵaldym. «Astana Opera» orkestriniń mýzykanttarymen birge ótkizgen ýaqyttan jaqsy áser aldym. Jumysymyz da ónimdi boldy. Biz qysqa merzim ishinde mýzyka men stı­lıstıkanyń ózara úılesimin oıdaǵydaı qura aldyq dep oılaımyn. Endi 7 aqpan­daǵy úlken konsertke daıyndalyp jatyrmyz.

– Keshegi keshte V.A.Mosart­tyń sońǵy shyǵarmasy sanalatyn №41 sımfonııany, sondaı-aq F.Mendel­­sonnyń «Gebrıdter» kon­serttik ývertıýrasyn usyn­dyńyzdar. Al 7 aqpanda ótetin festıvaldiń qo­ry­tyndy konsertinde ne tyńdaımyz?

– Ol keshtiń baǵdarlamasynda san alýan shyǵarma bar. Máselen, Iozef Gaıdn jazǵan barokko stılindegi alǵash­qy shyǵarmalardyń biri endi. Keıin Gaıdnnyń №104 sımfonııasyn oryndaımyz. Bul – kompozıtordyń sońǵy sımfonııasy. Munda sazgerdiń jarqyn, biregeı ıdeıalaryn kóre alamyz. Sondaı-aq K.M.fon Veberdiń «Volnyı strelok» operasynyń ývertıýrasyn usynamyz. Bul týyndy mýzykadaǵy dramanyń múldem basqa deńgeıinde jazylǵan. Munda ývertıýradaǵy operany nebári 8-10 mınýtta tolyq tyńdaýǵa bolady. Mýzykalyq baǵyttardyń túrli kezeńin qamtyǵan shyǵarmada erte kezeńdegi barokkodan erte klassısızmge, sondaı-aq keıingi klassısızmniń yrǵaqtary men aǵartý dáýirindegi romantızmniń bastalýyna deıingi mýzykalyq úrdisterdi estısiz.

– Dırıjerlerdiń bári birdeı talantty. Al sizdiń artyqshylyǵyńyz qandaı? Orkestrdi basqarýda, partıtýramen jumys isteýde ózindik stılińiz bar ma?

– O, bul týraly eshkimge aıtpap edim. Eger týyndy asa kúrdeli bolmasa, máselen, barokko dáýiri, klassısızm nemese erte kezdegi romantızm – alǵash partıtýranyń betin ashqan soń shyǵarmanyń dybystalýyn elestetip otyryp, qaıtalap oqı beremin. Tutas mýzyka mıymda jattalǵansha qaıtalaımyn. Al qurylymy kúrdeli shyǵarmalarǵa kiriserde dybystalýyn jaqsy seziný úshin fortepıanoda oınaımyn. Mundaı kezde partıtýramen uzaq jumys isteımin. Ol shyǵarmany ózim jazǵandaı ár notasyn tolyq sezinip bolǵansha daıyndalamyn. Orkestrmen jumys istegen kezde alǵashqy daıyndyqta, negizinen ár aspaptyń únine, ıntonasııasy men artıkýlıasııasyna mán beremin. Orkestr ujymdyq eńbek bolǵan soń ondaǵy ár dybystyń róli mańyzdy.

– Áńgimeńizge rahmet.