Qarttar úıi: alýan túrli taǵdyrlar

Týystan artyq kútim kórsetedi

Asyraýshysyz qalǵan qarııalar dep resmı qujatta kórsetilgendikten jazyp otyrmyz. Áıtpese, munda turyp jatqan jandar asyraýshysyz emes. Memleket tikeleı óz qamqorlyǵyna alyp, kútimin jasap otyr. Bul mekemede sanıtar, áleýmettik jumystar jónindegi mamandar men aspazdardy qosqanda, 250 adam jumys isteıdi. Ásirese, sanıtarlardyń jumysy asa aýyr. Adamnyń kútimi degen bolattaı berik tózim men úlken júrekti qajet etedi. Ortalyqta ózdiginen júrip-tura almaıtyn, arbaǵa tańylǵan kemtar jandar, tósekten turmaq túgili, basyn kótere almaıtyn qart kisiler kóp. Olardy jýyndyrý, kúnara tósek-ornyn tazalap turý, kir-qońyn jýyp, kıindirip-sheshindirip, jatqyzyp-turǵyzý, qozǵalýdan qalǵan qarttardyń aýzyna qasyqpen as tosyp, tamaqtandyrý degenińiz – ońaı sharýa emes. Sanıtarlardyń kúndelikti jumysy – osy.

Memleketten basqa joqtaý­shy­sy joq qarııalardyń eń úlkeni bıyl jazda 100 jasqa tolady. Ortalyq dırektory Tatıana Sherbakovanyń aıtýynsha, 3-4 aıdan keıin ǵasyrlyq belesti baǵyndyraıyn dep otyrǵan keıýana Ekinshi dúnıejúzilik soǵystyń ardageri eken. Buryn Lısakov qalasynda turypty. Kárilik jeńip, densaýlyǵy syr bere bastaǵan ájeı jıi syr­qat­tanyp qala beredi. Alaıda sońǵy kezderi shırap, sergektik tanyta bastaǵan. Ortalyq turǵyndary osy jaz ájeıdiń 100 jasqa tol­ǵan kúnin atap ótemiz degen úmitte otyr.

Al 76 jastaǵy zeınetker Jumabıke­ Maıpasova 13 jyldan beri osy jerde turyp jatyr.

– Týǵan jerim – Troısk qalasy. 5 jasymda áke-sheshem Qazaq­stanǵa kóship kelipti. 7 ja­symda anamnan aıyrylyp, jetim qaldym. Keıin tur­mys­qa shyqtym, bir balam bar edi, qaıtys boldy. Jalǵyz qaldym. Internatqa kelge­nime ókinbeımin, áleýmettik qyzmet­ker­ler óz balamyzdaı jaqsy kútip qa­raı­dy. Jýyndyryp-kıindirip, asyn aldymyzǵa tosyp, bólmemizdi jınap, tósek-ornymyzǵa deıin tap-taza ǵyp jýyp-útiktep qoıady. Bos ýaqytymda eńbek terapııa­syna baryp, kórpe qurap, moıynoraǵysh, taqııa, shulyq toqımyn. Merekelik konsertterge de qatysyp, qazaq, tatar, orys ánderin aıtam. Bárine rahmet, – deıdi Jumabıke ájeı.

Arnaıy áleýmettik qyzmet kórsetý ortalyǵynda turyp jat­qan qart kisiler­diń keıde jaqyn týystary tabylyp, olar izdep kelip, tipti, bul jerden bir­jola shy­ǵaryp alyp ketip jatady. О́ki­­nishke qaraı, ortalyqtan ketken qa­rııa­lar­dyń deni kóp uzamaı qarttar úıine qaıtyp oralady eken.

– Bizde biraz jyl egde tartqan súp-súı­kimdi bir kisi turdy. Ar­ba­ǵa tańyl­ǵan, ózdiginen jú­rip-tura almaı­dy. Qarııany 40 jyl­dan keıin uly izdep tapty. Áskerı adam eken, ákemdi Aqtaýǵa alyp ketem dep keldi. Bárimiz qýanyp, shaǵyn toı jasaǵandaı etip shyǵaryp saldyq. Qansha degenmen, bizge baýyr basyp qal­ǵan qarııa bizben kúni búginge deıin habarlasyp turady. Qazir Aqtaýdaǵy qarttar úıinde jatyr. «Rýdnyıǵa kelgim keledi» deıdi. Ony biz sheshe almaımyz ǵoı. Kimniń qaıda turatynyn ákimdikterge qarasty áleýmettik qorǵaý oryndary sheshedi. Taǵy bir mysal, osynda turǵan keıýa­na­nyń birine týǵan sińlisi jıi ke­lip turdy. Birde «Ápkemdi úıime alyp ketem, ózi de kelisim berdi» dep keldi. Týystan artyq emespiz, jibermeýge quqymyz joq, álgi ájeıge sonda da oılanyp kórińiz dep edim, kónbeı ketip qaldy. Men munyń durys sheshim emes ekenin olar ketip bara jatqanda-aq sezgem. Aqyry men oılaǵandaı bolyp shyqty, ájeı eki aıdan keıin qońyraý shalyp: «Tatıana Iаkovlevna, meni alyp ketińiz, myna jerde tura almaımyn», dep tur. О́ıtkeni keıýananyń bul jerdegi turmysy basqasha boldy: ortalyq qyz­met­kerleri asyn daıyndap, aldyna ákep qoıyp beredi, ydys-aıaǵyn jýyp, tyrnaǵyn alyp, arqasyn ysyp, jýyndyryp, tap-taza tósegin salyp beredi, ish kıimine deıin jýyp beredi. Bizdiń mekeme tolyq turmystyq-medısınalyq qyzmet kórsetedi. Turǵyndar kúnine 5 ret ta­maq­tanady. Al ol kisi sińlisine bardy deıik, ol úıde mundaı deńgeıde qyzmet kórsetilmeıtini belgili ǵoı. Aqy­ry ekeýi arazdasyp tynypty. Sińlisi «Men seniń satyp alǵan qyzmetshiń emespin» dep ursatyn kórinedi. Ashy da bolsa, aqıqaty osy ǵoı, – deıdi T.Sherbakova.

Ortalyqta otaý qurǵandar

Mekeme basshysynyń aıtýynsha, arbaǵa tańylǵan zaǵıptarǵa da úıden góri osy jerde turǵan qolaıly. Sondyqtan kóbi osy ortalyqqa ornalasýǵa tyrysady. Másele turmystyq qyzmet kórsetýde emes, tórt qabyrǵaǵa qamalǵan zaǵıptar kóbine ózimen-ózi qulazyp úıde jalǵyz qalady. Jaqyndarynyń kóbi jumysta, janynda kúni boıy eshkim otyra almaıdy. Al bul jerde bir ýaqyt aldanysh bolatyn ózi teńdes adamdar bar. Qalaǵan ýaqytynda áńgimelesedi, solarmen birge teledıdar qaraıdy, shahmat, doıby oınaıdy. Osylaısha ózine syrlas, dos tabady. Buǵan mysal retinde osy ortalyqta taǵdyr toǵystyrǵan Tanabaevtar otbasyn aıtýǵa bolady.

– О́zim – 33 jastamyn. Serik­pen áleýmettik jeli arqy­ly ta­nystym. Men ol kezde Lısa­kov­ta turatynmyn. Serik úshin arnaıy osy jerge kelip ornalasyp, kóp keshikpeı bas qosyp, shańyraq kóterdik. Osynda úlken úılený toıyn jasa­dyq. Bas­shy­lyq ekeýmizge bir ból­me berdi. Jeti jyl birge tu­ryp ja­­tyrmyz. Tamaǵymyz jaqsy, jıi serýendeımiz. Bos ýaqy­ty­­­myzda men ınternette otyra­myn, joldasym kóbine teledıdar kó­re­di. О́zim án aıtamyn, merekelik is-shara­larǵa belsendi atsalysyp turamyn. Seriktiń qoly sheber, jastyq jasaıdy, múge­dekter arbasyna tóseıtin áde­mi kórpesheler quraıdy, – deıdi Aıgúl Tanabaeva.

Al aýyr taǵdyr arqalaǵan Valentına esimdi áıeldiń áńgimesi jan-jú­re­gińdi ezip jiberedi. Valentına Kýk ortalyqqa 2016 jyly ornalasypty. Sodan beri osynda. О́zi turyp jatqan bólmeniń qabyrǵasynda symbatty jigit pen sulý áıeldiń, súp-súıkimdi eki sábıdiń sýreti ilýli turdy. О́tken ómiriniń kúngeıli kúnderinen qalǵan jalǵyz belgi – osy sýretter ǵana.

– Buryn Denısov aýdanyndaǵy aýylda turdym. Biraq qazir osy jer unaıdy. Bólmemiz jyly, taza, tamaǵymyz toq, kıimi­miz kók. Jaǵdaıymyz jaqsy. Kú­ıeýim ekeýmiz súıip qosylǵan sııaqty edik, balalar dúnıege kelgen soń úıde daý-janjal jıi shyǵatyn boldy. Aqyry 1984 jyly ajyrasyp tyndyq. Odan keıin 15 jastaǵy qyzymdy poıyz qaǵyp ketip, endi ǵana boıjetip kele jatqan qulynshaǵymdy jer qoınyna tabystady. Aspan qulap jerge túskendeı kúnder edi ol. Kóp uzamaı ulym órtenip jatqan úıdiń ishinde janyp ketti. Men tartqan azapty, men kórgen taǵdyrdy eshkim kórmeı-aq qoısyn. Qaıǵyǵa qaıǵy jamalyp, júregim aýyratyn boldy. Qazir jasandy júrek qalqanshasymen júrmin. Jalǵyz qalǵan soń otyn-sý tasý qıyndap ketti. О́zim ómir boıy temirjolda jumys istedim. Eń tómengi zeınetaqy alamyn. Sodan úıimdi burynǵy kúıeýime tastap, ózim osynda kettim. О́mir degen qyzyq qoı, ótken jyldyń basynda burynǵy kúıeýim de osy ortalyqqa kelip ornalas­ty. Taǵdyr onyń da basynan sıpaı qoımaǵan sııaqty. Anda-sanda bólmeme kelip, 10-15 mınýt balalardyń sýretine qarap ketedi. Taǵdyryma ókpeli bol­ma­ǵanymmen, dalada qal­dyrmaı, baǵyp-qaǵyp jatqan memleketke rızamyn. Qazaqstanym, elim, jerim týraly óleń jazamyn, – deıdi álsin-álsin kóz jasyn súrte bergen Valentına Vasılevna.

Qolóner sheberleri

Ortalyq turǵyndary kún­uzaq­qa ár nárseni aldanysh ete­­di. Biri psıhologııa­lyq kó­mek kórsetý bólmesine baryp, psı­holog mamannan em ala­dy, biri arnaıy trenajer za­lynda jattyǵý jasaıdy. Al endi bireýleri sheberhanadaǵy eńbek terapııasyna baryp, aǵash jonyp, sýret salyp, toqyma toqýmen aınalysady. Mundaǵy sheber­hanaǵa kirip kórseńiz, qud­dy bir kórmege kirgendeı áserde bolasyz. Qabyrǵa toly kózdiń jaýyn alatyn ásem sýretter, sóre toly san alýan qolóner buıymdary. Tipti zat qoıatyn artyq oryn tabý qıyn. 18 jyldan beri osy ortalyqta turyp jatqan 69 jastaǵy sheber Vera Nekrasova da ýaqytynyń kóbin osynda ótkizedi. 36 myń teńge zeınetaqy alady eken, bir tıynyn bos jaratpaı 4 jyl boıy depozıtke salyp, qarjy jınap óz kúshimen avtomatty qozǵaltqyshy bar múgedekter ar­ba­syn satyp alypty. Sýret salýmen bala kezinnen-aq áýestene bastaǵan Vera keıin ózi salǵan sýretterdi túrli-tústi matalarmen bezen­di­rip, jańǵyrtyp, jandandyra bastaǵan. Onyń tól týyn­­­dylaryn naq bir has sheberdiń qolynan shyqqan birinen-biri ótetin ǵajaıyp dúnıe­ler dersiń. Veranyń til múkisi bar, son­dyq­tan ár sózin zer salyp tyń­damasańyz, túsinbeı qalasyz.

– Anam keste tigýdi erte úı­ret­ti. Sýret salýdy keshirek meńgerdim. Keıin osy eki ónerdi ushtas­tyryp, bir óner týyndysyn jasap shyǵarsa qalaı bo­lady eken degen oı keldi. Osy­laısha, «Kól jaǵasyndaǵy jalǵyz úı» atty kartınamdy túrli-tústi jibek lentalarmen bezendirip shyqtym. Tum­sa ta­bı­ǵat aıasyndaǵy jalǵyz úı­diń aınalasyna erekshe sán berip turǵan ósimdik japyraqtary men qyzyldy-jasyldy gúlderdiń bárin lentadan jasap shyqtym. Lentany, odan ózge de kerek nárseniń bárin ózim zeınetaqyma satyp alamyn. Keıde daıyn kartınalardy da satyp alyp, solardy árlep, qubyltyp shy­ǵa­ramyn. Bir jumysqa shamamen bir aı ýaqyt ketedi. Máselen, anaý qabyrǵada ilýli turǵan buzaýdyń sýretin bir jyldyń ishinde salyp shyqtym. Bul týyn­dym Astanada ótken EKSPO kór­mesine qoıyldy. Al endi «Toty­qus» atty kartınamdy eki jylda áreń aıaqta­dym. Toty­qus­tyń qaýyrsyndary men aı­nala­syndaǵy gúlderge boıaýdy da, lentany da aıaǵan joqpyn, – deıdi Vera Nekrasova.

Osydan 4 jyl buryn Qos­ta­naıdaǵy balalar úıinen kó­ship kelgen 57 jastaǵy para­­sport­shy Nadejda Mıneeva bir bólmede jalǵyz turyp jatyr. Bólmeniń kerýet turǵan jaqtaǵy qabyrǵasy – tolǵan medal. Elimizde endi ǵana damyp kele jatqan arba jarysynan aldyna jan salmaıtyn Nadejda Aleksandrova ıadro, naıza, dısk laqtyrýdan da túrli dodalarǵa qatysyp, jeńis tuǵyrynan kóri­nip júr. О́zine arba jarysy unaıdy. 100 metrge deıingi jarystarda únemi birinshi kelip júr. Áıteýir qaı qalaǵa barsa da, medalsiz oralmaıdy. Osydan biraz jyl buryn shulyq, jóke, toqyma qýyrshaq toqýdy úırenip alǵan Nadejda Aleksandrovna bir kúnde qýyrshaq toqyp shyǵa alady. Qýyrshaq úlgilerin ınternetten qarap alady eken. Onyń kóbi anda-sanda orta­lyq qyzmetkerleri arnaıy uıymdas­ty­ratyn jármeńkelerde ótip ketedi. Nadejda memleketten aıyna 35 myń teńge áleýmettik jár­demaqy alyp turady. Oǵan kóbine jip satyp alady. Toqyǵan qýyrshaqtary jastyq sııaqty jumsaq, balaǵa qaýipsiz ári áde­mi bolǵandyqtan, bári tez ótip ketedi. Eń arzan qýyrshaǵy 2 jarym myń teńgeden bastalady.

Arnaıy áleýmettik qyzmet kórsetý orta­lyǵynyń dırektory T.Sherba­ko­va­nyń aıtýyn­sha, munda jańadan bir ájeı kelip túse qalsa, ony estigen soń qy­ry­nyp-taranyp, muntaz­daı bolyp kıinip alyp, aınalshyq­tap álgi ájeıdiń janynan shyqpaı qoıatyn qarııalar da kezdesedi.

Qosudaı sezimge túsirgen bul saparymyzda biz oqshaý úıde tu­ryp jatqan kári-jastyń mań­da­ıyna jaqyn aǵaıynnyń, týǵan ul-qyzdyń jylýyn kórý jaz­ba­ǵa­ny­men, memlekettiń meıi­ri­­mine bólenip, qamqorlyǵyn sezinip otyrǵanyna kóz jetkizip qaıttyq.

Qostanaı oblysy