Derttiń dendeýine dáriger jetispeýshiligi sebep

Sýretti túsirgen Erlan OMAR, «EQ»

Memleket basshysy Qasym-Jomart To­qaev­tyń tapsyrmasy boıynsha medısına qyz­metkerleriniń jalaqysy kezeń-kezeńimen kóbeıip keledi. Sál ǵana taratyp aıtalyq, 2023 jyly dárigerlerdiń jalaqysy 30 paıyzǵa, orta medısına qyzmetkerleriniń jalaqysy 20 paıyzǵa, kishi personaldyń jalaqysy 18 paıyzǵa kóbeıtý josparlanǵan. Sondaı-aq medısına kadrlaryn yntalandyrý úshin birqatar júıeli sharalar qabyldanyp jatyr. Áıtse de bilikti mamansyz óńirdiń óńi jaqsaratyn emes.

Dáriger tapshylyǵy týraly qat-qabat qıyn­dyq­ty kóz aldyńyzǵa elestetý úshin naqty derekter keltire ketelik. Qazirgi kúni óńirde 35 jalpy praktıkalyq dáriger, 23 anestezıolog, 18 pedıatr, 13 terapevt, 14 akýsher-gınekolog, 9 oftalmolog, 8 neonotolog, 10 otolarıngolog tárizdi mamandar joq. Ony aıtasyz, balalar nevropatologi men oftalmologin oblys ortalyǵynda kúndiz qolyńyzǵa sham alyp izdeseńiz, taba almaısyz. О́ńir turǵyndary baýyr eti balalary aýyra qalsa, Astanaǵa shapqylap álek. Qymbatshylyq qos búıirden qysyp turǵan zamanda aýyldaǵy aǵaıynnyń bári birdeı Astanaǵa jete ala ma?! Bul jaıynda oılaǵan jannyń ımany qasym bolar edi. Dertine daýa tabatyn mamandardyń óńirge kelýin kelgenimen, túpkilikti turaqtap qalmaı­tyny alańdatady. Bul – qanshama jyldan beri sheshilmeı kele jatqan kúrdeli másele. Sala bas­shylyǵy bir qaraǵanda qany shyǵyp turǵan túıtkildi máseleniń túıinin tarqatýǵa umtylyp-aq jatyr.

– Dáriger kadrlardyń tapshylyǵyn azaıtý maqsatynda ár jyl saıyn rezıdentýra oqýǵa 35 grant, «jalpy medısına mamandyǵy» boıynsha oqýǵa 50 grant bólinedi. Orta býyn mamandaryn daıarlaý Kókshetaý joǵary medısınalyq kolledjinde júzege asyrylyp keledi. Qazirgi kúni bul oqý ornynda 1 237 bilim alýshy oqyp júr. О́tken oqý jylynda bilim alýshylardyń 88 paıyzy jumysqa ornalasty. Aldaǵy jyly 380 stýdent óz salasynyń mamany bolyp shyǵady, – deıdi oblystyq Densaýlyq saqtaý basqarmasy adam resýrstaryn basqarý qyzmetiniń bas mamany Dınara Baımaǵanbetova.

2018 jyldan bastap Shoqan Ýálıhanov atyndaǵy Kókshetaý ýnıversıtetinde medısına fakýlteti ashylǵan edi. Qazir 740 adam oqyp bilim alsa, onyń 200-i oblys ákiminiń granty esebinen oqıdy. Sondaı-aq oblys ákiminiń ataýly stıpendııalary elimizdiń ártúrli joǵary oqý oryndarynda oqıtyn 72 adamǵa tólenedi. Bul maqsatqa bıýdjetten 52 mln teńge qarajat bólinip otyr.

Bir qaraǵanda medısına kadrlaryn yntalandyrý jumysy júrgizilip jatqan tárizdi. Máselen, turǵyn úı berý, tipti bolmaǵan jaǵdaıda páter jaldaýǵa kómektesý, balabaqshalardan bóbekterine oryn qarastyrý tárizdi áleýmettik qoldaý qarastyrylǵan.

2022 jyly oblysqa 88 maman kelipti. Olardyń 56-sy – aýylda, 32-si qalada turaqtaǵan. Aıtarlyqtaı suranysqa ıe 27 jas mamanǵa 50 mln teńge kóleminde kóter­meaqy tólengen. Qalalyq jerge ornalasqan 18 dárigerge 27 mln teńge, aýyldyq jerdegi densaýlyq saqtaý salasynda qyzmet etetin 9 dárigerge 23 mln teńge tólengen. 2023 jylǵa oblystyq bıýdjetten osy maqsatqa 120 mln teńge qarastyrylǵan. Mine, osyndaı oń mysaldardy synalaı keltirýge bolady. Áıtse de osynshama qoldaý dáriger kadrlarynyń tapshylyǵyn joıa almaı otyr. 2021 jyly 244 dáriger jetispese, 2022 jyly 234 dáriger jetispegen. Demek burynǵy tapshylyqtyń murty buzylmaı, sol qalpynda tur deýge bolady. Osy arasy múlde túsiniksiz. Kadrdyń turaqtamaýynda ózge bir syr bar ma? Bálkim, jas mamandardy shalǵaıdaǵy shaǵyn aýyldardyń iri megapolıs­terden alystyǵy, jol qatynasy, áleýmettik-turmystyq jaǵdaıy seskendiretin shyǵar. Olaı bolsa oblys ortalyǵynyń irgesindegi, tabıǵaty kórkem Zerendi aýdanynyń 13 aýylyn­da dárigerdiń joqtyǵyn qalaı túsindire alar edińiz. Aýdandaǵy Aıdabol, Troıskoe, Ershovka, Birlestik, Krasnyı kardon, Aıdarly, Kókterek, Bulaq tárizdi aýyldaryndaǵy turǵyndar basy aýy­ryp, baltyry syzdaı qalsa, qaralatyn dáriger tappaı qaradaı baz keship otyr. Oblystyq den­saý­lyq saqtaý basqarmasynyń mamandary dárigerlerdiń jetispeýshiligin elordanyń irgemiz­de turǵanymen baılanystyrady.

– Bizdiń Krasılovka aýylyndaǵy FAP-tyń jaǵdaıy múldem múshkil. Qystyń kúni durys jylytylmaǵandyqtan, ishine adam kirip bolmaıdy. Naýqas adamǵa ıne salý da múmkin emes. Qurqyltaıdyń uıasyndaı kip-kishkentaı bólmeni jylytyp qoıýǵa ábden bolar edi. Saıyp kelgende munyń barlyǵy aýyl turǵyndaryna jasalatyn qamqorlyqtyń qanshalyqty deńgeıde ekenin kórsetip tur emes pe?!  – deıdi aýyl turǵyny Qaıratbek Hamzın.

Aıtsa aıtqandaı, bir bólmeni jylytýǵa kóp shyǵynnyń da qajeti joq qoı. Adam densaý­lyǵynan qymbat emes shyǵar. Osy arada taqy­rypqa tikeleı qatysy bolmasa da, shaǵyn aýyldan nege kóship jatyr dep shaqshadaı basymyz sharadaı bolady. Sol suraqtyń jaýaby osy jerde menmundalap turǵan joq pa?!

– Oblysta medısınalyq beıindegi mamandardy tartý men turaqtandyrýdyń negizgi máseleleriniń biri elordaǵa jaqyn ornalasqandyqtan, bilikti kadrlar jekemenshik medısınalyq uıymdarda jumys isteýge yntaly. Medısınalyq joǵary oqý oryndarynyń túlekterin bólý kezinde mamandardyń negizgi bóligi úlken qalalarǵa qaraı umtylady, – deıdi Dınara Baımaǵanbetova.

Bizdiń oıymyzsha, jas mamandardyń boıynda aldymen el men jerge degen súıispenshilik bolýy kerek. Bálkim sonda ǵana óz paryzyn adal atqaryp, qarapaıym halyqtyń ortasynan tabylar. Al oǵan deıin eldiń kórgen kúni – osy. Qazir sala bilikti ǵana emes, sanaly mamanǵa sýsap otyr. Osy arada Astrahan aýdanyna qaras­ty Shilikti, Iаgodnoe, Aqbeıit, Bulaqty, Stepnoe, Qarakól aýyldarynyń medısınalyq pýnktterinde feldsherdiń, Ereımentaý aýdanyna qarasty Oljabaı batyr eldi mekenindegi, Sileti aýylyndaǵy dárigerlik ambýlatorııalarda dárigerdiń joqtyǵyn qadap aıta otyryp, osy aýdandardyń basshylary dárigerlerge jetkilikti qamqorlyq jasaý kerek ekenin aıta ketsek, artyq bolmas.

Osydan bir aı buryn Densaýlyq saqtaý mınıstri Ajar Ǵınııat oblystaǵy kókeıkesti máseleler boıynsha keńes ótkizgen kezde qorda­lanyp qalǵan kúrdeli jaıttar aıqyndaldy. Mınıstr keńes barysynda óńirde skrınıngtik zertteýler nátıjesinde derttiń anyqtalý tómen­digin atap ótti. Aıtalyq, qan aınalymy júıesi aýrýlarynan bolatyn ólim-jitim kórsetkishi 29,4 paıyzǵa tómendegenimen, bul respýblıkalyq ortasha kórsetkishten 17 paıyzǵa joǵary eken. О́ńirdegi qaterli isikten bolatyn ólim-jitim kórsetkishteri de ortasha respýblıkalyq mánnen 34 paıyzǵa kóp. Bul isikterdiń vızýaldy 27 paıyz­dan 27,2 paıyzǵa ósýin kórsetedi. Elimizdegi eń joǵary kórsetkish. Oblysta is júzinde árbir úshin­shi onkologııalyq naýqas mamandandyrylǵan em­deýdi júrgizý kezinde asqynǵan kúıde tirkelgen. Insýltten bolatyn ólim-jitimdi tómendetý baǵytynda dárigerlerdiń álsiz jumys isteıtini aıqyndalyp otyr. Sondaı-aq stansıonardan shyqqannan keıin ınsýlt alǵan adamdardy dıs­pan­serlik esepke alýmen tolyq qamtamasyz etil­megen. Mınıstr, ásirese kardıologııa salasynda beıindi mamandardyń jetispeıtinin, júıeli trombolızdiń tómen deńgeıin, ınfarkt alǵan naý­qastarǵa kómek kórsetýdiń júıesizdigin atap ótti.

Mine, dárigerdiń jetispeýshiligi osyndaı jaıdyń oryn alýyna sebepshi bolyp otyr. Aldaǵy ýaqytta sala basshylary syltaý izdegennen góri keshendi sharalar qabyldasa eken deısiz.

Aqmola oblysy