«BLEK» – bizdiń ulttyq brend

Kóne tarıhynyń kómbesin aqtar­sa­ńyz, bári qarapaıym, oıla­ma­ǵan jerden bastalǵan eken. Kókshetaýlyq sýretshi, bezendirýshi ári kórkemdeýshi dızaıner Iýrıı Nıkıtenko áldebir ta­ny­synyń úıinde as iship otyrǵan. Ja­ryqtyq jergilikti jurtqa birtaban ja­qyn, ejelgi salt-dástúrin, ádemi, óne­geli ádet-ǵurpyn bilmekke yntyzar adam edi. Bul joly da kópten beri dám-tuzy aralasyp júrgen álgi otbasynda kóne astaýdan dám tatqan. Buryn tabaqtyń san túrin kórip júr­genimen, astaýdan alǵash ret as iship­ti. Yqy­lasy aýǵany sondaı, sol boıy álgi kóne astaýdyń sulbasyn qaǵazǵa sy­zyp alǵan. Keıde bir erte kók­tem­de syzdyqtaı aqqan sýdyń júıtkı júgirer jylǵa izdeıtini bar emes pe? Tapsa, darııaǵa aınalmaq. Quddy sol sııaqty «sabaqty ıne sátimen» degendeı, oıǵa alǵany orala ketken. Áýel basta nan jáne et kesetin alaqandaı ádemi taqtaıshalar, alýan túrli gúl ósi­re­tin árqıly pishindegi ydystar, sha­ǵyn ústelder jasaıtyn kásiporny bar edi. Endi mine, jańa baǵytta jumys is­teý­ge bolady.

Shynynda da, ol kezde Kókshetaý qa­zaq­tary astaýdy sırek paıdalana­tyn. Kórgender kóp, dám tatqandar da az emes. Tek astaý ataýly aýyldaǵy aǵa­ıynnyń aragidik paıdalanatyn buıymyna aınalǵaly ne zaman. Qaısybiri úı irgesindegi saraı­da qańsyp tur. Jurt jappaı temir tabaqqa kóship, eskiden esi shyǵa bezip jatqan ýaqyt. Al Iýrıı Egorovıch as­taýdy jańǵyrtqysy keldi. Jalǵyz bu­ıym ǵana emes, qutty kórkem­óner týyndysy tárizdi jasasa qaı­ter edi? Ol úshin kóztartarlyq etip ulttyq mánerde ár berýi, sán bitirýi kerek. Qos qulaǵyna kebeje qa­ryn bıeniń, saýyr­ly aıǵyrdyń beı­ne­lerin salsa. Túıeniń turqy, qoıdyń keskini oryn alsa. Osylaısha, sýretshi qııaly sha­ryq­tap ketken. Oıǵa alǵa­nyn oryn­daǵan kezde astaýǵa da ár bitken. Áıtse de aǵashqa oıý-órnek salý da ońaı-ospaq sharýa emes. Birshama názik jumys bolǵandyqtan, shydam­dy­lyqty, aıryqsha mashyqty, túptep kelgende tula boıǵa jaratqan ıe syılaǵan ıkemdilikti qajet etedi.

Jer­gilikti jurttyń álmısaqtan kele jatqan turmys-saltyn túbegeıli zert­tep, oı eleginen ótkizgen kezde jal­ǵyz astaýmen shektelip qalýǵa bolmaıtynyn uqqan. Tegesh te, ojaý da qajet. Jomart kóńildiń, asta-tók qonaq­jaı peıildiń belgisindeı qazy-qarta, jal-jaıa meldekteı tolǵan astaý­dyń janynda sapyrylǵan sary qymyz quıylǵan torsyq tursa, ǵajap emes pe? Kirpııaz kóńil de keneresine tolar edi. Mine, osyndaı ónimderdiń bárin birtindep shyǵara bastady. Jetildire tústi. Aıaǵy bar astaýlardy da jasaıtyn boldy. Úsh bólikten turatynyn da. О́z eńbegimen darhan dalany jaılaǵan dana qazaqtyń kádimgi kún­delikti turmysta paıdalanǵan zat­tar­dyń qanshalyqty symbatty, saltanatty bolǵandyǵyn dáleldep shyqty. Iýrıı Egorovıchtiń bizdiń jurttyń aıdynyn asyrýǵa qosqan súbeli bir eńbegi osy. Jaqsy habar jel­deı júıt­kip, keń taralady emes pe?

Kókshetaýlyq qolóner sheberle­riniń, atap aıtqanda, «BLEK» kásip­orny­nyń ónimderi týraly jergilikti jurt aýyzdarynyń sýy quryp aıta bastady. О́zge óńirden de at túıedeı qalap tapsyrys berýshiler kóbeıgen. Ýa­qyt shymyldyǵy tumshalaǵan ǵa­jaıyp dúnıege ózgeshe óń bitirip, óz halqyna syılaǵan Iýrıı Egorovıch mu­nymen de toqtap qalmady. Árlep ábdi­re, syńǵyrlatyp sandyq ta jasady. Ásirese sandyqtyń alýan túrin. Ilki zamanda qyz jasaýyna qosy­latyn jınaqy, ishine kóp zat ret-retimen syıatyn san alýan san­dyq­tar tekshelene bastady. Jatyp qalǵan joq, tu­tynýshysyn tez arada tapty. О́ıt­ke­ni halyq ta dál osy ýaqytta jo­ǵalt­qanyn izdep, óshkenin jandyryp jatqan shaq edi. Ulttyq mere­ke­­lerde tigiletin kıiz úılerdi be­zen­dirýge qajetti buıymdardyń neshe ata­syn jasap shyqty.

Jańalyqqa jany qumar Iýrıı Egorovıch 2016 jyly ómirden ótti. Áıtse de baýyrlary men balalary kásiporyn jumysyn jalǵastyrdy. Artynda qalǵan murasy – úsh júzden astam buıymnyń avtorlyq kýáligi. Sol buıymdardy syı-káde, tartý retinde alyp jatqan qonaqjaı halyq qolóner sheberiniń bastaǵan isiniń ıgiligin áli de kórip keledi. Úsh baǵytta jumys isteıtin kásiporyn bir ǵana astaýdyń elýden astam túrin shyǵarady. Aǵash­tan oıylǵan ydys-aıaqta san joq dese de bolǵandaı. Dombyra, qobyz, basqa da ulttyq aspaptardyń qorap­sha­syn jasaıdy. Qabyrǵaǵa ilinetin, Kóksheniń kórikti tabıǵaty beı­ne­len­gen pannolar ne sán. Myna bi­rinde Býrabaıdyń qaıtalanbas kórkem kó­ri­nisi kestelenipti. Mine, toq­paq jal­dy tulpar mingen, aldas­pan qy­ly­shyn aıǵa bilegen el qor­ǵa­ǵan bahadúr batyrdyń qaharly kes­ki­ni. Kórgen jannyń júregi dir ete túsetindeı.

2017 jyly kásiporyn bóreneden buralatyn úı salýǵa kiristi. Oblys ortalyǵynda alǵash ret shaǵyn zaýyt ashyp, óz isterin dóńgelete bas­tady. Sibirdiń qushaq jetpeıtin qara­ǵaı­laryn paıdalandy. Qysta jyly, jazda salqyn aǵash úılerdiń syrtqy beınesi de sýret tárizdi edi. Tek qym­bat­taý. Jetpisten astam úı saldy. Shy­ǵyny kóp, beıneti besbatpan. Tap­syrys berýshiler de kóp emes. Arǵy-bergi tájirıbeni tarazy basyna tarta kele, ulttyq buıymdar jasaǵan jón dep sheshti.

О́mir joly qashan túp-túzý bolǵan. 2010 jyly áldebir sebeptermen oryn alǵan tilsiz jaý da taqsiretin tart­qyz­ǵan. Daıyn ónimder salony otqa orandy. Kásiporynnyń qujat­ta­rymen birge. Alǵa jyljymaq túgili bu­rynǵy mejege jetýdiń ózi arman bolyp qalǵan. Iýrıı Egorovıch júrek aýrýyna ushyrady. Sol dert qaıtpas saparǵa alyp ketti. Áıtse de kózi tiri­sin­de bastaǵan qyrýar jumys toqyrap qalǵan joq. Tóńiregindegi et jaqyn týystary túgel eńbekqor edi. Adal eńbek bárin de jeńedi eken. Bastapqy qalpyn tapqan. Bálkim odan da joǵary. Qazir kásiporynda 140-tan astam adam eńbek etedi.

– Eń aldymen jergilikti jurttyń kóne mádenıetin tiriltýdi kókseımiz, – deıdi kásiporynnyń bas dırektory Oleg Nıkıtenko, – aǵashtan túrli ulttyq ınterer jıhazdaryn jasaımyz. 150-den astam ónim túri daıyndalady. Sheberlerge jalaqy atqarǵan eńbegine qaraı tólenedi. Kompa­nııa­­nyń ónimderi Astana, Almaty qa­lalaryndaǵy fılıaldary arqyly saty­­lady. Elimizdiń birneshe iri qala­syn­da ókildikterimiz bar.

Bir aıta keterligi, aǵashqa jan bitire­tin has sheberler kompanııanyń ózinde tárbıelenedi eken. Bul jerde eńbek adamyna erekshe qurmet kórsetiledi. О́ıtkeni olar jaratqan ıe boılaryna aıryqsha óner syılaǵan názik júrekti adamdar. Tabıǵı ıkem­di­lik­pen birge temirdeı tózimdi qajet etetin ómirsheń ónerdiń tórine shyǵý úshin pende ǵumyrdyń jartysyn sarp etý kerek. Sonda ǵana on saýsaǵyńnan óner tamǵan sheber atanasyń.

Áridegi aımańdaıly jurttyń abyroıyn asyrar asyl murany qaıta tiriltip, halyq qazynasyn shúpil­dete toltyryp jatqan jasampaz kásip­oryn­nyń biligi men betalysyna qalaı razy bolmassyń. Kókshege kóktem kelip, naýryz aıy týǵanda, búgingi aǵaıynnyń adal asyn astaýdan tatyp, sary qymyzyn syrly aıaqqa quıyp, murty kókke shanshylyp májilis quryp otyrsa, osynaý tutas, bederli bitim-bolmysqa bul kompanııanyń da qosqan aıshyqty naqysh, beıneli sýreti az emes.

Kókshetaý