Ishki naryqqa syrtqy faktordyń áseri qandaı?

Kollajdy jasaǵan Záýresh SMAǴUL, «EQ»

Aldyn ala derekterge sáıkes Ulttyq qordaǵy valıýtalyq aktıvterdiń kólemi ótken aıda 300 mln dollarǵa tómendep, aqpan sońynda 57,4 mlrd dollardy qu­ra­dy. Bul rette ótken aıda Ulttyq qor­dan respýblıkalyq bıýdjetke transfert túrinde 273 mlrd teńge aýdaryldy

Bıylǵy aqpan aıynyń qorytyndysy boıynsha álemdik naryqtaǵy táýekel dárejesiniń tómendeýine qaramastan, teńgeniń aıyrbastaý baǵamy nyǵaıǵan. Ult­tyq bank tóraǵasynyń orynbasary Álııa Moldabekovanyń aıtýynsha, aqpanda álemdik valıýta naryǵynda AQSh dollarynyń álsireý úrdisi toqtap, DXY ındeksi qańtardaǵy quldyraýdy tolyǵymen ótkerip, bir aıda 2,7%-dy quraǵan. Damýshy elderdiń naryqtaǵy valıýtalar ındeksi 2%-ǵa álsiregen. Aýyl sharýashylyǵynan ózge sektorlarda ju­­mys isteıtinder sanynyń edáýir ul­ǵaıýy AQSh-taǵy ınflıasııanyń or­nyq­­tylyǵy týraly qazynashylyq ob­lı­ga­sııalar jónindegi kiristiliktiń ósýine áser etken. Munaı naryǵy 1 barrel úshin 79,1 dollardan 86,9 dollarǵa de­ıin­gi aralyqta kópbaǵytty dınamıka­ny kórsetken.

Sonymen qatar Qytaıdaǵy munaıǵa degen suranystyń belgisizdigi men AQSh-ta munaı ónimderi qorynyń artýyna baılanysty álemdik munaı naryǵynda tómendeý úrdisi baıqalýda. Onan soń, G7 elderiniń Reseı munaıynyń baǵa­sy­na joǵary shek belgileý túrindegi sanksııalyq sharalar sheńberinde jáne Qytaıdaǵy munaıǵa suranys oń baǵa belgileý quldyraýdy ishinara qaıtardy. Aqpannyń qorytyndysy boıynsha baǵa 1 barrel úshin 83,9 dollarǵa deıin, 0,7%-ǵa tómendegen.

«Teńge baǵamyna áser etý nemese naryq qatysýshylaryna qandaı da bir belgi berý maqsatynda emes, teń­geniń erkin ózgermeli baǵamynyń reji­mi aıa­synda transparenttilikti odan ári jaq­sartý maqsatynda satý jó­nin­­­de bol­jamdar bergenimizdi túsiný mańyzdy. Transfertti qamtamasyz etý úshin biz Ulttyq qordan aı saıyn sa­týdy júzege asyramyz. Shyn má­nin­de, naýryzda kórsetilgen 750-850 mln dollar kólemindegi satý jospary sońǵy ýaqyttaǵy ortasha aılyq sa­ty­lymnan joǵary. Bul naýryzdyń al­ǵash­qy kúnderinde teńgeniń nyǵaıý sebep­teriniń biri bolýy múmkin. Alaıda teńge baǵamynyń usynys faktorymen ǵana emes, suranys faktorymen de aıqyn­dalatynyn atap kórsetý qajet. Ult­tyq qordan konvertasııalanatyn qa­ra­­jat bıýdjetke aýdarylyp, ekono­mı­­kaǵa beriledi jáne onyń bir bóligi ósip otyrǵan ımporttyń kólemin qar­jy­­landyrýǵa jumsalady. Taǵy bir ma­­ńyzdy faktor – altyn baǵasynyń tó­­mendeýi boldy. Aqpanda baǵaly me­tal­dyń baǵa belgileýi bir ýnsııa úshin 1 905 dollardan 1 810 dollarǵa deıin tómendedi. Altyn baǵasy AQSh-tyń FRJ saıasatyna jáne AQSh-taǵy ekono­mı­kalyq jaǵdaıdyń negizgi statıstıka­sy­na táýeldi bolyp tur», dedi tóraǵa orynbasary.

Aldyn ala derekterge sáıkes Ulttyq qordaǵy valıýtalyq aktıvterdiń kólemi ótken aıda 300 mln dollarǵa tómendep, aqpan sońynda 57,4 mlrd dollardy qu­ra­dy. Bul rette ótken aıda Ulttyq qor­dan respýblıkalyq bıýdjetke transfert túrinde 273 mlrd teńge aýdaryldy. Osy maqsatta, buryn aıtylǵandaı, ishki valıýta naryǵynda 590 mln dollar kó­le­min­de aktıvter satyldy.

Aqpanda táýekel dárejesiniń tómen­de­ýi aksııalar men oblıgasııalardy qaıta baǵalaýǵa, sondaı-aq altyn baǵasynyń teris dınamıkasyna áser etti. Sóıtip, aq­panda Ulttyq qordyń ınvestısııalyq ki­risi qańtardaǵy 1,8 mlrd dollary mól­sherindegi oń mánnen keıin 1,1 mlrd dol­lar boldy. Ulttyq qor qurylǵannan bastap aqpannyń sońyna deıingi ortasha jyldyq kiris 3,06%-dy qurady. Ulttyq qordyń aktıvterin qaıta teris baǵalaý Ulttyq qorǵa qomaqty túsimdermen te­ńes­tirildi. Qorǵa valıýtalyq túsimder aq­panda 1,4 mlrd dollardy quraǵan. Aqpan aıynda AQSh-taǵy ınflıasııa men ekonomıkalyq belsendilik boıynsha jańa statıstıka qarjy naryǵyndaǵy trendti ózgertti.

Jahandyq ınvestorlar AQSh-tyń Fe­deraldy rezerv júıesi mólsher­le­me­le­riniń odan ári traektorııasy boıynsha kútýlerdi túzetedi, bul aqpan aıynda dollardyń teris táýe­kel sentımentine jáne nyǵaıýyna ákel­di. Federaldy qorlardyń mólsher­le­mesine fıýcherstik baǵa belgileýlerine sáıkes, naýryz aıyndaǵy otyrysta mólsherlemelerdiń 42 bazıstik tarmaqqa joǵarylaýyn belgileıdi. 25 bazıstik tarmaqtyń standartty qadamyn eskere otyryp, bul kútýler retteýshi mólsherlemelerdiń ósý qarqynyn jedeldete me, joq pa degen naryq qatysýshylarynyń belgisizdigin kór­setedi. Sóıtip, keıbir sarapshylar al­daǵy aılarda qarjy naryǵyndaǵy qu­bylmalylyqtyń basym bolýyn boljaıdy, bul táýekeldi aktıvterge, sonyń ishinde damýshy naryqtardyń valıýtalaryna qysym kórsetýi múmkin.

Jalpy, uzaqmerzimdi bolashaqta AQSh dollarynyń pozısııasy álsireıdi degen úmit saqtalady, óıtkeni AQSh-tyń FRJ stavkalarynyń ósýi toqtap, álemdik ekonomıka qalypty yrǵaǵyna qaıta túsýi múmkin.

Osy aıda naryq qatysýshylary FRJ oty­rysyna nazar aýdarady. Retteýshiniń she­shimi FRJ músheleriniń túsinik­te­me­lerimen qatar, qarjy naryǵyn­daǵy odan ári konıýnktýraǵa da baılanysty bolady. Eger ekonomıkalyq derekter ekonomıkanyń kúshi men turaqtylyǵyn odan ári dáleldeıtin bolsa, FRJ pa­ıyz­dyq mólsherleme boıynsha boljamdaryn (dot plot) qaıta qaraýy múmkin, bul ınvestorlardy mólsherlemelerdiń ósý sıklin aıaqtaýǵa qatysty kútýlerdi qaıta qaraýǵa ıtermeleıdi, óıtkeni maq­sat­ty ınflıasııaǵa qol jetkizý buryn bol­janǵannan uzaǵyraq bolýy múmkin.

Sarapshylar munaı naryǵyndaǵy baǵa belgileýdiń bolashaǵyna optımıstik kózqaraspen qaraıdy. Bloomberg eko­no­mısteriniń konsensýsy 1 barrel úshin ortasha eseppen 87,4 dollaryn qu­raı­tyn «qara altynnyń» joǵary baǵasy saqtalady dep boljaıdy.