Bizdi álemmen porttar baılanystyrady

Reseı men Ýkraına qaqtyǵysy Batys pen Shyǵys elderiniń kóbin sarsańǵa salyp, taptaýryn myńjyldyq qatynas joldaryn ózgertip, jańa tranzıttik dálizder izdeýge májbúr etip otyr. Eger Úkimet halyqaralyq joldardyń jóni men jigin durys úılestire bilse, bizdiń el bul jaǵdaıda utylys emes, utysqa shyǵary kádik. Onyń ondaǵan dálelin alys-jaqyn shetelderdiń sala mamandarynyń Uly dalaǵa eminip, entelep turǵanynan kórýge bolady.

Jýyrda Otandyq ınvestısııalyq yntymaqtastyq agenttigi konferensııa uıymdastyrdy. Jıynǵa Almaty oblysynyń ákimdigi, SPG, Qytaı konsýly jáne bıznes qaýymdastyǵy, sondaı-aq «QTJ» UK» AQ, «QazTrade» ókilderi qatysty. Mańyzdy is-shara barysynda Almatyda óńirdiń kólik-logıstıkalyq áleýetin damytý máseleleri talqylandy. Sóıtip, jańadan logıstıkalyq hab salý isi qolǵa alynatyn boldy. Jańa joba júzege assa bul logıstıkalyq hab avtojol, temirjol jáne áýe jolyn biriktirmek.

Búkil álemniń ońtaıly dálizi

Konferensııa barysynda Almaty ob­ly­synda sheteldik taýar tasy­mal­daý­shylarǵa arnalǵan qoımalary bar logıstıkalyq park pen qurǵaq porty iske qosylatyny aıtyldy. Bul tek logıs­tıkalyq sektordyń ǵana emes, óńir bıznesiniń de damýyna septigin tıgizedi. Atalǵan jobany júk tasymaly boıynsha álemdegi №1 port – Shandýn port korporasııasy (SPG) usynyp otyr. Atalǵan korporasııanyń delegasııasy Almatyǵa Qazaqstan ınvestısııalyq yntymaqtastyq agenttiginiń arnaıy sha­q­yrtýymen kelgen.

– Batysta «Búkil álemdi porttar baı­lanystyrady» degen sóz bar. Biz teńiz porttarynan bólek, qurlyq porttary da óte mańyzdy ról atqaratynyn aıtqymyz keledi. Eki el arasynda barynsha qolaıly logıstıkalyq dáliz jasasaq deımiz. Bizdiń top logıstıka jáne saýda salasynda qazaqstandyq ká­sip­oryndarmen yntymaqtastyqty te­reń­detýge kúsh salýda. Qazaq eli men Qytaı arasyndaǵy tıimdi qarym-qaty­nas­qa óz úlesimizdi qosatynymyzǵa senim­dimiz, – deıdi SPG bas dırektory Lı Fenlı.

Almaty aglomerasııasynda iri saýda-logıstıkalyq hab ashý jospary «QTJ» UK» AQ basqarma tóraǵasynyń orynbasary Erlan Qoıshybaev bólisti. Onyń aıtýynsha, habty Almaty aınalma temirjol jelisi (73 km) janynan salý kózdelip otyr eken.

– Ázirge tehnıkalyq-ekonomıkalyq negizdeme jasalyp jatyr. Osy sátti paıdalanyp, SPG ókilderin yntymaq­tas­tyqta jumys isteýge shaqyramyz. Bir­qa­tar iri kompanııalar hab qurylysyn salýǵa qyzyǵýshylyq tanytyp otyr. Atalǵan joba aıasynda óńir logıstıkasy, ıntermodaldy tasymal damıdy, ol avto­jol, temirjol jáne áýe jolyn bi­rik­tiredi. Sonymen qatar iri qurǵaq port salynady, – dedi E.Qoıshybaev.

Konferensııaǵa qatysýshylar Eýropa men Reseı Federasııasynan Ońtústik-Shyǵys Azııaǵa elektrmobıl­der tran­zı­tin iske qosyp, sondaı-aq SPG port­tary arqyly otandyq astyqty eksporttaý máselesin de qarastyrdy.

– SPG seriktesimiz retinde uzaq mer­zimdi yntymaqtastyq úshin kúsh sala­ty­nyna senimdimiz jáne biz óz tara­py­­myzdan bar jaǵdaıdy jasaımyz. Álemdegi №1 port tobynan smart ınvestısııalar kútemiz. Logıstıkalyq tasymaldaýdyń tıimdiligin arttyrý úshin qy­taılyq jáne qazaqstandyq taraptyń ınfraqurylymy men múmkindikterin paıdalanýdyń mańyzyn atap ótken jón, – dedi Qazaqstan ınvestısııalyq yntymaqtastyq agenttiginiń jetekshisi Aıdyn Baıedilov.

Júk tasymalyndaǵy jańalyq

Osy jyldyń birinshi toqsanynda bizdiń el men QHR arasynda júkterdi tasymaldaý ótken jyldyń sáıkes ke­ze­ńi­men salystyrǵanda 32 paıyzǵa ósip, 6,5 mln tonnany qurapty. QHR-dan júk qabyldaý 7 paıyzǵa, ıaǵnı 2,6 mln tonnaǵa kóbeıgen. Júkterdi QHR-ǵa tap­syrý 56 paıyzǵa, ıaǵnı 3,8 mln ton­na­ǵa deıin artty. Altynkól stansasy bo­ıynsha júk tapsyrý úsh ese, 1,2 mln ton­naǵa, qabyldaý 4 paıyzǵa, 1,5 mln tonnaǵa deıin artty.

Qytaı baǵytyndaǵy júkterdi tasy­mal­­­­daýǵa suranysty eskerip, QTJ otan­­dyq astyq tasymaldaýshylarmen ke­­li­simge kele otyryp, qanatqaqty po­­­ıyzyn iske qosty. Joba QHR men Qa­zaq­­stan temirjol jáne termınaldyq ınfra­qurylymynyń daıyndyǵy men múmkindikterin anyqtaýǵa baǵyttalǵan. Eske salsaq, antıkovıdtik is-sharalarǵa baılanysty Qytaı sońǵy eki jyldan beri astyqty astyq vagondarymen qa­byl­­daýdan bas tartyp, tek konteınerlermen ákelýdi talap etip keledi.

Qazir otandyq ónimdi eksporttyq tasymaldaýdy damytý úshin Dostyq – Moıynty ýchaskesiniń ekinshi jolynyń qurylysy júrgizilip jatyr. Qurylys bitken soń ótkizý qabileti 5 ese artady. Sondaı-aq Baqty – Aıagóz temirjol jobasy iske asyrylýda. Ol Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy ótkizý qabiletin jylyna taǵy 20 mln tonnaǵa arttyrady.

«Jasyl» jáne «aqyldy» port salynady

Kórshi el tek halyqaralyq joldar arqyly júk tasymaldaý jáne taýar almasýmen ǵana shektelip qalmaı, saladaǵy túrli is-sharalar boıynsha da birlesip jumys isteýge múddeli. Jaqynda Aqtaý jáne «Shangdong Port Group» (SPG) tobyna kiretin Qingdao Port saýda porttary SPG delegasııasynyń bizdiń elge sapary aıasynda yntymaqtastyq týraly kelisimge qol qoıdy.

Taraptar tájirıbe men aqparat almasý boıynsha tyǵyz ózara is-qımyl jáne birqatar másele boıynsha: personaldy daıarlaý, paıdalaný úderisterin ońtaı­landyrý, logıstıka boıynsha yq­tı­mal yntymaqtastyq týraly ýaǵda­las­ty. «Jasyl» jáne «aqyldy» port salý salasyndaǵy kelisimdi keńeıtý josparlanyp jatyr.

Kezdesýde taraptar ózderiniń múmkin­dik­teri men perspektıvalyq damý jos­par­laryn tanystyrdy. Sondaı-aq THKB baǵyty boıynsha tranzıttik tasymal tıimdiligin arttyrýǵa otandyq jáne qy­taılyq taraptardyń qoldanystaǵy ın­fra­qurylymy men artyqshylyqtaryn paıdalanýdyń mańyzdylyǵyn da nazardan tys qaldyrmady.

Eske salsaq, Shandong Port Group (SPG) – júk aınalymy boıynsha álem­de­gi birinshi porttyq toby. Topqa bıznes­tiń 12 segmentinde jumys isteıtin 12 kompanııa men 4 port kiredi: keme qatynasy, saýda, logıstıka, ǵylymı-tehnıkalyq ázirlemeler, jabdyqtar óndirisi, t. b.

Bularmen birge «QTJ» UK» AQ men QHR iri port operatory SPG port toby qol qoıylǵan Yntymaqtastyq týraly memorandým sheńberinde mýltımodaldy konteınerlik servıster men sıfrlyq ónimderdi birlesip damytatyn bolady.

Qujatta sıfrlyq kólik-logıs­tı­­­kalyq servısterdi, port jáne ter­mı­nal­dyq qyzmetterdi damytý, sondaı-aq teńiz tasymaldaryn, onyń ishinde Kaspıı jáne Qara teńizdegi teńiz býynyn damy­tý salasyndaǵy yntymaqtastyq kóz­­­del­gen. Buǵan qosa taraptar turaq­ty konteınerlik servısterdi qurý úshin biz­­diń el arqyly marshrýttardy, onyń ishinde Transkaspıı halyqaralyq kólik baǵ­daryn birlesip paıdalaný múm­kin­di­gin zerdeleıdi.

Osy kezdesý aıasynda qatysýshylarǵa Qytaı, Ortalyq Azııa, Kavkaz, EAEO jáne Taıaý Shyǵys elderiniń saýda logıs­tıkasyn baılanystyratyn Alma­ty aglo­merasııasyndaǵy saýda-logıs­tı­ka­lyq hab-jobanyń tujy­rym­­damasy tanys­tyryldy.

Shangdong Port Group prezıdenti Lı Fenlı bastaǵan delegasııa eli­miz­diń Quryq portynda da boldy. Onda parom kesheniniń qyzmeti men ınfra­qu­ry­ly­mymen tanysty. «Quryq porty» JShS bas dırektory Serik Ahmetov qonaqtardy porttyń ótken jyldardaǵy jumys nátıjesimen tanystyrdy. Muny­men birge, THKB baǵyty boıynsha logıs­tıkany damytý josparlary týraly áńgimelep berdi. Budan keıin taraptar Quryq porty men SPG Port of Rizhao arasynda dostyq qarym-qatynas ornatý boıynsha kelisimge keldi.

Eski joba, jańa kelisim

Kaspıı teńizin kókteı ótip, Ázer­baı­jan, Grýzııa, Túrkııa arqyly Eýropa elderine saýda kerýenderimen tóte tartýdy bizdiń el kópten beri kóksep, jobasyn jasaǵanymen júzege asyrýdyń reti kelmeı júrgen-di. Qazirgi geosaıası jaǵ­daı sol keýdedegi kók aspanǵa para­par kókseýdi amalǵa asyrýdyń sátin týdyr­ǵandaı.

Taıaýda baýyrlas Ázerbaıjan Res­pýb­­­lıkasynyń prezıdenti Ilham Álıev elimizge resmı saparmen kelgen­de mem­leket basshylarynyń ne­giz­gi kó­ter­­gen taqyrybynyń biri Shyǵys-Batys Transkaspıı orta dálizi bol­ǵa­­ny málim. Onda Kaspıı teńizin taıazdanýdan barynsha qorǵaýǵa, sondaı-aq bıoártúrlilikti saqtaýǵa baǵyttalǵan birlesken kúsh-jigerdi iske asyrý qa­jet­tigin rastady. Oǵan qosa, óńir elderiniń kólik-tranzıt salasyndaǵy máselelerin tıimdi sheshý jaǵdaıyn da nazarǵa aldy. Sóıtip, ózara is-qımyly ortaq múddelerge saı jáne ulttyq kólik strategııalary ba­sym­dyqtaryna kóńil bóldi. Al Shy­ǵys-Batys Transkaspıı orta dálizi mu­nyń mańyzdy baǵyty bolyp sanalady.

Osyǵan oraı taraptar 2022 jylǵy 25 qarashada Aqtaýda ótken Transkaspıı ózara baılanysy jónindegi mınıstrlik kez­desýinde 2022-2027 jyldarǵa arnal­ǵan «Osal tustardy» úılesimdi joıý jáne «Orta dálizdi» damytý jónindegi jol kartasynyń qabyldanýyn joǵary ba­ǵa­lady. Osy qujatqa sáıkes is-shara­lar­dyń ýaqtyly jáne sapaly oryndalýyn qamtamasyz etý kerektigin aıtty.

Mańyzdy is-shara aıasynda taraptar «Sıfrlyq Jibek joly» (Digital Silk Way) jobasyn iske asyrýdy qoldaıdy jáne eki eldi Kaspıı teńiziniń túbimen jalǵaıtyn talshyqty-optıkalyq baılanys jelisin birlesip salý jónindegi jumystardy tezirek aıaqtaýǵa járdemdesetin boldy. Sıfrlyq damý salasyndaǵy ynty­maq­tastyqty keńeıtýdiń, onyń ishinde elektrondyq qujat aınalymy júıesin jáne elektrondyq qoltańbalardy paı­da­lanýdyń mańyzdy ekenin de atap ótti.

Mańyzdy mámilelerdiń máni

Týysqan elder otyn-energetıka salasyndaǵy, onyń ishinde energııa resýrstaryn tasymaldaý boıynsha ynty­maq­tastyqty nyǵaıtýdyń mańyzdy ekenin atap kórsetti. Baký – Tbılısı –Jeıhan qubyry arqyly qazaq munaıyn je­tkizýdiń bastalýyna Ázerbaıjan bas­shylyǵy rıza kóńilin bildirdi. Son­daı-aq týysqan eldiń aýmaǵy arqyly qazaqstandyq munaıdy jetkizý kólemin ulǵaıtý jónindegi sharttardy kelisý bo­ıynsha odan ári jumys júrgizý eki tarapqa da asa qajet ekeni kelisildi.

Taraptar baılanysty nyǵaıtýda ekonomıka jáne saıasatpen ǵana irkilip qalǵan joq. Mádenıet jáne óner, bi­lim, ǵylym, týrızm jáne sport sala­la­ryndaǵy baılanystardy da dáıek­ti túrde tereńdetýge, qoǵamdyq, jastar jáne bilim berý uıymdary, ınnova­sııa­lyq ortalyqtar, buqaralyq aqparat quraldary arasyndaǵy qoıan-qoltyq isterde bir-birine járdemdesý jóninde ýaǵdalasty.

Eki halyqtyń tól mádenıetin dáripteý maq­satynda shyǵarmashylyq ujym­dar­men almasý praktıkasyn oń baǵalaı otyryp, 2023 jyly Ázerbaıjanda Qazaq­stan mádenıetiniń kúnderin, sondaı-aq Qazaqstanda Ázerbaıjan mádenıetiniń onkúndigin ótkizýge daıyn ekendigin eki tarapta aıtty. Bolǵan kelissózder men sapar barysynda qol qoıylǵan ekijaqty qujattar Qazaqstan men Ázerbaıjan ara­syndaǵy dostyq jáne odaqtastyq qa­tynastardy odan ári nyǵaıtýǵa yqpal etetinin atap ótti.

Ázerbaıjan tarapy bosaǵan aýmaqty rekonstrýksııalaý jáne qalpyna keltirý jónindegi maqsatty jumys sheńberinde Qazaqstan tarapy tanytqan múddelilikti quptaıtyndaryn jasyrmady. Sóıtip, árip­tester men ınvestorlardyń ınfra­qu­rylymdyq jobalardy iske asyrýǵa qa­tysýyna járdem kórsetýge daıyn ekenderin aıtty.