Sýretterdi túsirgen Erlan OMAR, «EQ»
Bıyl táýelsiz elimizdiń Memlekettik rámizderiniń qabyldanǵanyna 31 jyl toldy. Tarıhı turǵydan bul qas-qaǵym sát bolyp kóringenimen, jas memleket úshin eńserilgen úlken beles. О́ıtkeni elimizdegi 35 jasqa deıingi 6 mıllıon azamat, ıaǵnı halyqtyń úshten biri osy táýelsiz eldiń aspany astynda, jańa zamanda ómir keship jatyr. Olar burynǵy bodandyq zamandy, keńestik dáýirdi kórgen emes. Olar tek «Qazaqstan Respýblıkasy» degen táýelsiz, egemen, azat eldi ǵana biledi. Elimizdiń erteńi Kók týdyń aıasynda er jetken osy jańa dáýir órenderiniń qolynda.
Qazaq eliniń qasıetti nyshandarynda halqymyzdyń myń jyldyq maqsat-múddesi toǵysyp jatyr. Bul týraly Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Memlekettik rámizderimizdiń 30 jyldyǵyna arnalǵan saltanatty is-sharada aıtqan bolatyn.
«Qasıetti nyshandarymyzda qazaqtyń myń jyldyq arman-tilegi, maqsat-muraty túgel toǵysqan. Tý – halqymyz úshin qashanda erlik pen eldiktiń sımvoly sanalǵan. Kók túrikter zamanynda babalarymyz bórili baıraqtyń tóńiregine toptasty. Qazaq handyǵynyń týy búkil ultty uıystyrdy, el birligin bekemdedi. Al ótken ǵasyrda arystarymyz «Alash týy astynda, Kún sóngenshe sónbeımiz!» dep halyqqa jiger berdi. Kóne dáýirden mıras bolǵan osy dástúr urpaqtan urpaqqa jalǵasyp, búgingi kúnge jetti. Qazaq eliniń kóginde Uly dalanyń aıbynyn asyrǵan Táýelsizdik týy jelbiredi. Kók baıraǵymyz – myzǵymas memlekettiliktiń belgisi. Eltańbamyz – azattyqtyń aıshyqty kórinisi. Al Ánuranymyz – erkindik pen eldiktiń úni. Táýelsizdiktiń osy úsh sımvoly halqymyzǵa erekshe rýh beredi. Árqaısymyzdyń keýdemizge maqtanysh uıalatady. О́ıtkeni bul – babalarymyzdyń oryndalǵan armany», dedi Prezıdent.
Iá, biz búginde babalarymyz ǵasyrlar boıy armandap ótken táýelsiz elde, tynyshtyq zamanda ómir keship jatyrmyz. Degenmen osy azat eldiń qadirine qanshalyqty jetip júrmiz? Elimizdi álemge áıgilegen aıbarly da aıshyqty rámizderin qalaı dáriptep jatyrmyz? Osy turǵyda biz rámizderimizge qatysty eki keleńsiz jaıtty aıta ketýdi jón sanadyq.
Jýyrda jastar qaýymynan «Memlekettik rámizderdi bilesiń be?» dep surap kórgen edik. О́kinishke qaraı, kópshiligi olardyń tolyq tizimin ataı almaıtyn bolyp shyqty. Tipti «rámiz» degenniń ne ekenin de bilmeıtinder bar eken. Olardyń uzyn sany kóp te emes, bar-joǵy úsheý: Tý, Eltańba, Ánuran. Sonda biz qandaı urpaq tárbıelep otyrmyz? Álde mektepte rámizderdi oqytý jaǵy kemshin be? Ánuran oınaǵanda ornynan turyp, qolyn júrek tusyna qoıýdy bilmeıtin áriptesterimizdiń baryn kórgende mektep kezinen otanshyldyqqa tárbıeleý isi aqsap jatyr ma degen oıǵa qalǵanymyz ras. Bir sózben aıtqanda, patrıotızmdi qalyptastyrý úshin áli de kóp eńbektený qajet-aq...
Ekinshi másele – osydan birneshe jyl buryn úıiniń balkonyna týdy ilgeni úshin aıyppul salǵan keleńsiz jaǵdaı tirkelgeni belgili. Árıne, ol adam týdy perde retinde emes, patrıottyq sezimin bildirý maqsatynda ilgen bolatyn. Osy oqıǵadan keıin memlekettik rámizderdi qoldaný qaǵıdalaryna ózgerister engizilgeni belgili.
Osy oraıda eldiń táýelsizdigi men egemendigin beıneleıtin negizgi atrıbýttaryn qandaı jerde jáne qandaı jaǵdaıda qoldanýǵa bolady degen suraqtarǵa zań aıasynda jaýap izdep kórsek. Kóp adamdar olardy qoldan jasaýǵa, kez kelgen jerge ornata salýǵa bolady dep oılaýy múmkin. Al shyn máninde «Geraldıkalyq zertteýler ortalyǵy» RMM dırektory Asylbek Baıajuma aıtqandaı, elimizde rámizderdi jasaýǵa qatysty lısenzııalar men tehnıkalyq retteý týraly, sonymen qatar olardy qoldaný men paıdalaný týraly ulttyq standarttar bekitilgen.
Memlekettik rámizderdi jasaý – lısenzııalanatyn qyzmet, óıtkeni bul óte jaýapty jumys jáne memleket tarapynan baqylanady. Qazirgi tańda Saýda jáne ıntegrasııa mınıstrliginiń Tehnıkalyq retteý jáne metrologııa komıteti 64 kásipkerlik sýbektisine memlekettik rámizderdi daıyndaýǵa lısenzııa bergen.
Memlekettik rámizderdi qoldanýǵa qatysty negizgi erejelerdi elimizdiń árbir azamaty bilýge tıis. Birinshiden, kez kelgen adam Memlekettik týdy óziniń turǵyn úıiniń tóbesine jáne balkonyna óz patrıottyq sezimin bildirý maqsatynda ilýine ruqsat. О́ıtkeni «Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik Týyn, Memlekettik Eltańbasyn jáne olardyń beınelerin, sondaı-aq Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik Gımniniń mátinin paıdalaný (ornatý, ornalastyrý) qaǵıdalary» 2-taraýynyń 4-tarmaǵynda: «Jeke jáne zańdy tulǵalar patrıottyq sezimin, qazaqstandyq biregeılikti bildirý, eldiń jáne onyń azamattarynyń jetistikterin qoldaý maqsatynda ǵımarattarda (turǵyn úılerde jáne turǵyn emes úı-jaılarda), onyń ishinde balkondarda jáne saltanatty is-sharalar ótkiziletin oryndarda Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik Týyn paıdalanýy (ornatýy, ornalastyrýy) múmkin» dep anyq jazylǵan.
Ekinshiden, Memleketti týdy jeke azamattar óziniń avtokólikterinde alyp júrýine nemese kishkene jalaýshalardy taǵyp júrýine bolady. Al Eltańbany jeke úıde, avtokólikte paıdalanýǵa tyıym salynady. Eń bastysy, memlekettiń basty qundylyqtary – Otanymyzdyń aıshyǵy bolǵandyqtan árbir azamat rámizderdi paıdalanar kezinde onyń erejeleriniń qatań saqtalýyn qadaǵalaýǵa tıis.
Taǵy bir aıta keter jaıt, 2018 jyly memlekettik rámizder týraly ulttyq standartqa Eltańbadaǵy elimizdiń atyn latyn grafıkasymen «Qazaqstan» dep jazýǵa qatysty ózgeris engizilgen bolatyn. Budan bylaı kırıllısamen jazylǵan Eltańbany paıdalanýǵa bolmaıdy.
Memlekettik týdy jáne basqa rámizderdi qorlaǵan jaǵdaıda «Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly» kodeks talaptary boıynsha jaýapkershilik kózdelgenin aıta ketý kerek. Naqtyraq aıtsaq, olardy zańsyz qoldanǵany úshin 200 aılyq eseptik kórsetkish mólsherinde aıyppul salynady. Al eger azamat ashyq qorlaıtyn bolsa, 1 jylǵa deıin bas bostandyǵynan aıyrylady.
