Pikir • 21 Tamyz, 2023

Tý men tuǵyr

127 ret kórsetildi

Túrkııaǵa bıylǵy jazda taǵy jol tústi. Baýyrlas elge barǵan saıyn kózge birden túsetin bir ulttyq naqysh bar. Ol – Túrkııanyń týy. Qyzyl tústegi jarty aı men jalǵyz juldyzdy bóri tekti er túriktiń ár shańyraǵynan ǵana emes, kólikterinen, kóshelerinen, ákimshilik ǵımarattarynan, árbir shaǵyn dúken men úlkendi-kishili keme-qaıyqtarynan, tipti teńizde basy qyltıǵan ár taý men tastan da kórýge bolady. Kók teńizdiń ár tusynda jelbirep turǵan túrik týy – «myna tas osy halyqtiki, mynaý taý osy memlekettiki» ekenin únsiz uǵyndyryp turǵandaı.

Shyny kerek, alǵashynda «Onsyz da túrik jerinde júrgenimizdi bilemiz ǵoı, týlaryn nege sonsha kóp ile bergen?» degen oı da boldy. Bul bir jaǵynan syrttan aǵylǵan týrıs­terge «memlekettik naqyshtaǵy eskertýleri me eken?» degen ekiudaı suraq ta týyndady. Biraq ýaqyt óte kele jergilikti halyqtyń ulttyq týǵa degen qurmetin naqty sezine aldyq.

Qyzyl tústi «babamnyń qany», juldyzdy «halqymnyń jany» dep biletin túrik halqy týyn belden tómen túsirgen emes. Oǵan ózimiz de kýá boldyq. Kıimderiniń júrek tusy men arqalaryna, bas kıimderinde beınelengen týdyń tabanǵa taptalyp jatqanyn kóre almaısyń. Sebebi túrikter de qazaqtar sekildi týdyń qadir-qasıetin biletin eldiń urpaǵy. Bizder kók týda ǵasyrlar boıy armandaǵan táýelsizdigimizdiń taǵdyry men ulttyq qundylyǵymyz baılanǵanyn bilemiz. Al túrikter óz týlarynda Atatúriktiń amanaty men Tonykóktiń ósıeti bar dep qadir tutady. Sol sebepti de bolar Túrkııanyń qaı aýyly men aýdanyna, qalasy men ortalyq alańyna barsańyz, aldyńyzdan eń aldymen alyp ulttyq tý qarsy alady.

Bıyl 6 aqpanda bolǵan jer silkinisi kezinde Túrkııa eli 50 myńnan astam azamatynan aıyryldy. Sol kezde búkil túrik jurty qara jamylyp, jeti kún boıy týlary tómendetildi. Qaraly aptada el basyna túsken qasiretti tik turyp basynan ótkergen rýhy myqty el «Túrkııa ǵana emes, búkil álem jylap tur» dep jarııalady. Munyń sebebi de túsinikti. О́ıtkeni túrikter úshin týdyń qulaǵany – memlekettiń kúıreýimen birdeı. Túptep kelgende, kez kelgen el úshin týdyń jyǵylǵany – jaqsylyqtyń nyshany emes.

Esterińizde bolsa, osydan toǵyz jyl buryn baýyrlas elde prezıdent saılaýy ótti. Túrkııa tarıhynda alǵash ret tóte daýys berý jolymen uıymdastyrylǵan saıası dodada eldiń sol kezdegi Úkimet basshysy, «Ádilet jáne damý» partııasynyń jetekshisi Rejep Taııp Erdoǵan jeńiske jetti. Saıası naýqan kezinde partııanyń «Ult birligi», ıaǵnı «Iilmeıtin ult» atty saılaýaldy beınebaıany jaryqqa shyqty. Beınebaıandaǵy kadr syrtyndaǵy daýys – eldiń qazirgi prezıdentiniń daýsy, memleket basshysy óz eliniń ánuranynyń mátinin oqyp shyqqan. Bar-joǵy 3 mınýttyq úgit-nasıhat vıdeosynyń aıtar oıy men ıdeıasy bir fılmge arqaý bola alady. Beınebaıanda bir kúshterdiń Túrkııa týyn qulatpaq bolǵan qara nıeti, tómenge quldılaǵan alyp týdyń kóleńkesin kórgen qara halyqtyń aýyzbirshiligi beınelengen. Qarapaıym halyqtyń – eńbek adamdary men jastardyń, aýyl turǵyndary men eńbektegen baladan, eńkeıgen kárige deıingi azamattyń óz qoldarymen turǵyzǵan «tiri satysy» týdy qulatpaıdy. Iаǵnı tý túbinde jınalyp, tý astynda jan beretinin túsindiredi.

Toǵyz jylda rolıkti 40 mıllıonnan astam adam kórgen, al partııanyń Facebook áleýmettik jelisindegi jarııalanymyna 10 myńnan astam pikir jazylǵan. Jelidegi jurt rolıkti «myqty kadr» dep joǵary baǵalasa, biri «Túrikterdiń osyndaı tatýlyǵy turǵanda bul jurtty eshkim jer betinen joıa almaıdy» degen oıyn bildirgen. Osy eldiń bir azamaty «Týymyzdyń qanshalyqty qasıetti ekenin sezindim» dep aǵynan jarylsa, taǵy biri «Meniń Otanymnyń týyn túsirgisi kelgender qarǵysqa ushyraýy kerek. Ultymyz bárine moıynusynady, biraq týymyzdy qulatqandardy eshqashan keshirmeıdi» degen pikirin qaldyrǵan eken.

Túriktiń týyn nege sonsha táptishtep dáriptep otyr deýińiz múmkin... Ras, halqymyz da Týymyzdy – táýelsizdigimizdiń tiregi dep biledi, álemdegi eń ádemi týlardyń biri dep qadir tutady. «Tý astynda týlap ólgen» (Nesipbek Aıtuly) Qazymbetteı er babalarymyz bar. Týy joq, tuǵyry joq elderdi de kórip júrmiz. Biraq kók baıraǵymyzdy baýyrlas eldiń jurtyndaı ulttyq rýh, ulttyq sana deńgeıinde jarnamalaı alyp júrmiz be? Osy suraqqa jaýap izdegende sál tosylyp qaldym...