Jurtym dep kelgen jetkinshekter

Oqýshylardyń bilimin baǵa­laıtyn qazylar alqasynda ádebıet pen tildiń bilgirleri, professorlar Qadyr Júsip, Dandaı Ysqaq bastaǵan ǵalymdar jumys istedi. Olar atajurtyna kelgen ár bala­nyń júrek lúpiline jete mán berip, shynaıy qamqor nıetterin tanyt­ty. H.Dosmuhameduly atyn­daǵy Atyraý memlekettik ýnıver­sı­tetiniń bazasynda talapkerler jazbasha, aýyzsha jáne shyǵarmashylyq talanttary boıynsha emtıhan tapsyrdy. Emtıhannan keıingi ýaqytta óńirdegi kıeli oryndarmen, ásirese «Han ordaly Saraıshyq» mýzeı- qoryǵynda bolyp, babalarynyń ótken tarıhymen tanysty.

Olımpıadanyń jabylý saltanatyna Atyraý oblysy ákiminiń birinshi orynbasary S.Shapkenov qatysyp, atamekenine taban tıgizgen jastarǵa baǵaly syılyqtar tapsyrdy. Jeńimpazdar Bilim jáne ǵylym mınıstri A.Aımaǵambetov belgilegen I, II, III dárejeli dıp­lom­darǵa ıe boldy. Buǵan qosa, О́zbekstannan, Qytaıdan, Reseıden, Moń­ǵolııadan kelgen jastar Qazaq­stannyń joǵary oqý oryndarynda oqýǵa múmkindik beretin grant­tar aldy. Alysta júrgen aǵa­ıyn balasyna grant bergen bilim ordalarynyń qatarynda Q.Iаsaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik, Semeıdegi Shákárim, H.Dos­muhameduly atyndaǵy Atyraý memlekettik, Pavlodar memlekettik pedagogıkalyq, S.Báıishev atyn­daǵy Aqtóbe ýnıversıtetteri bar. Osy oqý oryndarynyń ishinde S.Báıishev ýnıversıteti ózgelerge úlgi bolarlyq qadam jasady.

Qolda barda altynnyń qadirin bile bermeıtinimiz aqıqat. О́z el, óz jerimizde júrgende jer kıesine, til qudiretine kóńil bólmeıdi ekenbiz. Osy joly ańǵarǵanymyz, kózderi botanyń kózindeı móldiregen ul men qyz bolsa da, halqyna degen shynaıy sezimderin sózben aıtyp jetkize almaı, keıde janarlary móltildep kete berdi. Qazaq topyraǵyna tabandary tıgende qatty tolqyǵandaryn, «Bizdiń syrtta júrgende altyn basymyz tordaǵy balyqtaı bolýshy edi. Shekaradan ótkende aldymyzdan keń dúnıe shyqqandaı boldy, kóz aıasy keńidi, kóńil kókjıegi alysqa samǵady» dese, ekinshisi: «Biz úshin jumaq – Qazaq eli eken ǵoı» deıdi. Qazaq aqyndarynyń óleńderi men qara sózderin jatqa aıtqanda janarlary jasaýraıdy. Shetinen án aıtyp, kúı tartady. Aǵyl-tegil sóılep, ózderi shyǵarǵan óleńderin jatqa aıtady. «Sálem berdim, Atyraý, Men týǵanda jan atam, Aqsarbasyn soıypty. Esimimdi sol atam, Erge laıyq bolsyn dep, Isataı dep qoıypty. Atyraýdaı jerińe, Isataı bop kelgen soń, Mahambettiń arýaǵyn bir aýnatpaı ketpen be?!» dese Isataı Jolaman, «Eı, adamdar, toqtańdar, Qarańdar aınalaǵa, Ne bolyp ketkesińder? Nıetiń paıda ǵana, Aǵaıyn-týys­qan­men kezdesip toıda ǵana, О́tirik betten súıip, ótirik aımalama», deıdi ırandyq qazaq Aıdyn Asqar.

Al oqýshylardy basqaryp kelgen jetekshilerimen sóıleskende, qazaq tiline qatysty biraz máselelerdi alǵa tartty. Aıtalyq, О́zbekstanda qazaq mektepteri bar ekeni belgili. Biraq sol qazaq mektepterinde qazaq muǵalimderiniń jetispeýshiliginen ásirese jaratylystaný pánderinen sabaqty ózbek muǵalimderi ótkizedi eken. Bul oqýshylar úshin qıyndyq týǵyzatynyn, sonyń kesirinen qazaq tilindegi oqýlyqtardan góri, ózbek tilindegi oqýlyqtarǵa den qoıatyndaryn ókinishpen alǵa tartady. Kırıllısa árpimen mektep bitirip, kolledj ben ınstıtýttarǵa barǵanda latyn álipbıinde oqý da ońaı túspeıtinin jetkizedi. Irgeles jatqan Qyrǵyz memleketinde birde-bir qazaq mektebi joq. Reseıdiń Samara, Saratov óńirlerinde de qazaq mektebi tabylmaıdy. Omby oblysynyń 100 paıyz qazaq turatyn aýylynda 13 qazaq mektebi bar eken. Aty qazaq bolǵanmen, zaty orystildi. Ombydaǵy basqa bilim ordalaryn aıtpaǵanda, qazaq jıi qonystanǵan jerlerdegi 4 mektep te orys tildi eken. Áıtse de ondaǵy oqýshylardyń 50 paıyzyn qazaqtyń qara kózderi quraıtyn kórinedi. Om­by­dan kelgen jetekshi Bátken Tóleý­lınova bıylǵy jańa oqý jy­lynan bastap, ózge ulttar úshin «Ana tili» páni engizilip jatqanyn aı­typ, «Munyń qazaq balalaryna qa­tysy bolmaı tur. Sebebi Reseı óz quramyndaǵy ulttarǵa solaı qam­qor­lyq jasap otyr. Bizdiń talaby­myz­ǵa aıtar ýájderi, «Qazaq eli Reseı quramyna kirmeıdi. Onyń ústine oqýlyq joq, bilim standarty jasalmaǵan», deıdi.

Irannan 13 oqýshy kelipti. Sheti­nen halyq ánderine jetik eken­derin kórsetti. «Bizge bul ónerdi úıretetin Iranda ónerli jan kemde-kem. «Ustazymyz» ınternet bo­lyp tur», deıdi Eskeldi Iаser Murat. 9-synypta oqıtyn Alla­nııaz esimdi bala: «Men endi Iranǵa ketpeımin. Eger atajurtym qabyldap jatsa kelmeımin dep áke-shesheme de aıtqam. Men ol jaqqa barǵannan keıin áskerge jasym jetse, eshqashan atamekenime kele almaımyn. Sondyqtan maǵan bir janashyrlyq tanytyńyzdar!», dep qaratory júzi myń qubylǵanda etjúrek eljiremeı qalaı tursyn. Onyń ótinishinen qulaqtanǵan ózge oqýshylar da baıtaq elimizdiń ystyq qushaǵyn qımaı turdy.