Turǵyndardyń aıtýynsha, gaz tartyp berý úshin «Parıev» jaýap­kershiligi shekteýli serik­testigi elde joq «erekshe» baǵany aıtyp otyr eken. Iаǵnı, gaz tartý úshin árbir úıge bir mıllıon teńge kóleminde qarajat kerek. Biraq kópshilik mundaǵy 4200 úıdiń úshten ekisiniń mundaı úlken kólemdegi qarajatty ta­ýyp berýge shamalary jetpeıtinin aıtýda. Sondyqtan da atalǵan másele áli kúnge deıin sheshimin tappaı keledi. Alaıda, aýyl turǵyndary úshin bul bir ǵana másele bolmaı shyqty. Jer­gi­likti halyq tirshilik kózi aýyz sýǵa jarymaı otyrǵandaryn jetkizdi. Tólebılikter búginde 10 shaqyrym qashyqtyqtaǵy Abaı aýylynan aýyz sýdy tasyp iship otyr eken. Buǵan da biriniń shamasy jetse, endi biriniń shamasy jetpeı dal bolýda. Al aýyl turǵyny Máken Ýaqtegi osydan 2 jyl buryn aýdanǵa Jambyl oblysy ákiminiń birinshi orynbasary Bekbolat Orynbekov is­saparmen kelgeninde aýyz sý má­se­lesin kótergenin, biraq odan beri esh nátıje bolmaǵanyn aıtady. «Sýdy kórshi Abaı aýylynan tasyp iship otyrmyz. Qazir ol da toqtap qaldy. Osy ýaqytqa deıin aǵaıynymyzdyń kóligimen sý tasıtyn edik, ol kisi de kóligin satyp jiberdi. Kún saıyn taksımen sý tasıtyn shama joq. Onyń bári de qarajatqa kelip tireledi. Al Tóle bı aýylyndaǵy sý laı, bir lıtr sýdyń ózinde bir ýys bolyp qyzyl qum tunyp qala­dy. Adamǵa eń birinshi keregi sý emes pe? Jergilikti bılik birin­shi bolyp osy máseleni sheshýi kerek qoı», deıdi Tóle bı aýyly­nyń turǵyny Qaldygúl Qyzyl­bekova. Jasy jetpisti alqymdaǵan turǵyn kún saıyn dúkennen taza sý alyp iship otyrǵanyn jetkizdi. Rasynda da, turǵyndardyń tilegi men bazynasy oryndy. Túbinde qyzyl qumy tunyp qalǵan laı sýdy ishý qolaısyz ári densaýlyqqa zııan. Atalǵan másele tóńireginde biz Shý aýdany ákiminiń orynbasary Nurlan Jaqsybaevqa habarlasyp, pikirin bildik. «Kezinde Tóle bı aýylyna sý qubyrlary júıeleri tartylǵan. Alaıda, árbir turǵyn kelip turǵan sýdy óz qarajaty esebinen úılerine tartyp alýy kerek bolǵan. Biraq turǵyndar muny qoldamady. Endi búgingi tańda respýblıkalyq bıýd­jet esebinen «Aýyl – el besigi» baǵdarlamasy boıynsha 14 mıllıon teńge atalǵan másele boıynsha bólinip otyr. Bul qarajatqa buryn tartylǵan sý qubyrlary júıeleri tazartylady. Sebebi talaı ýaqyttan beri munda tazartý bolmaǵan», deıdi Nurlan Jaqsybaev.

Turǵyndardyń aıtýynsha, aýylda túıini tarqamaǵan túıt­­kil kóp. Osydan biraz jyl buryn aýyldyń ortalyq kó­she­leri qazylyp, káriz sý júıe­lerine arnalǵan qurylys ju­mystary bastalǵan. Biraq Tóle bı aýyldyq aýrýhanasynyń sha­ıyndy sýlaryn jergilikti ákimdik aýyl irgesindegi órt són­dirý mekemesiniń janyndaǵy shuń­qyrǵa aǵyp kelip quıyla­tyndaı etip jasaǵan. Bul – aýyl­dyń ishinde. Aýyl turǵyny Máken Ýaqtegi sol kezdegi aýdan ákimi Ilııas Tortaev aýyl tur­ǵyn­darymen kezdeskende ákimge «Aýrýhananyń shaıyndy sýlary nege eki shaqyrymdaı jerden aǵyzylyp, aýyldyń irgesine quıylyp jatyr. Ýaqyt óte kele bul aýyl turǵyndarynyń den­saýlyǵyna zalalyn tıgizbeı me?» degen saýal da qoıypty. Turǵynnyń tilegine mán bergen ákim káriz sýlaryn arnaıy nasostar arqyly sorǵyzyp alyp, aýlaqqa aǵyzylatynyn aıtqan eken. «Biraq kóp uzamaı ákimniń ózi qyzmetinen ketip, bári de aıaqsyz qaldy», deıdi turǵyn. Keıin bul maqsatqa memleket tarapynan 2 mıllıard 278 mıllıon teńge bólingen eken. Biraq bul qarajat bólingennen keıin de tirlik aıaqtalmaǵan. Endi turǵyndar shaıyndy sýlardyń tógiletin jeri aýylǵa jaqyn ekenin, kún jylyǵan kezde onyń kúlimsi ıisi aýyl turǵyndaryna jaǵymsyz áser etetinin aıtýda. «Shý aýdanynyń sol kezdegi ákimi Qaırat Dosaev pen aýdanaralyq prokýror Jandos Berdiqulovqa ótken jyly jazǵan hatymda «20 myńnan asa halyq turatyn aýdan ortalyǵy Tóle bı aýylynda atqarylǵan káriz qurylysy halyqqa arnalǵan ba, álde sanaýly on shaqty mekemeni káriz sýlarynan tazartý úshin qol­ǵa alyndy ma?» degen bolatyn­myn. Tóle bı aýylyndaǵy kóshelerdiń uzyndyǵy 136 shaqyrymdaı desek, kanalızasııa qubyrlary tek 11,3 shaqyrymdy quraıtyn ortalyq kóshelerge ǵana tóselgen. Sonda qubyrdyń ár metri 200 myń teńgeden bolǵany ma? Sol kezdegi aýdan ákimi men prokýrordan jarytymdy jaýap kelmegenimen, ákimniń orynbasary Nurlan Jaqsybaev jaýap hatynda kanalızasııa qurylysy 2018 jyldyń 31 jeltoqsanynda aıaqtalyp, paıdalanýǵa beriledi degen bolatyn. Alaıda, qurylys jumystary qurdymǵa ketkendikten, áli ushy-qıyry kórinbeıdi», deıdi Máken Ýaqtegi. Biraq bul má­sele áli ózekti kúıinde eken.

Shý aýdanyndaǵy osy úsh má­sele turǵyndardyń bas aýrýyna aınalǵaly da biraz jyldar ótipti. Sol aralyqta aýdanǵa talaı ákim kelip, ketti. Biraq «baıaǵy jartas – bir jartas» kúıinde qalyp turǵany kópshiliktiń kókeıinde ózekti másele bolyp áli júr. Endi bul máseleler qashan sheshimin tabady degen saýal da jergilikti halyqty oılantpaı qoımaıdy.

Jambyl oblysy