Qazaqstan men Eýropalyq odaq (EO) arasyndaǵy Keńeıtilgen áriptestik jáne yntymaqtastyq týraly kelisim (KÁYK) aldaǵy 1 naýryzda kúshine enedi. Eýropalyq odaqtyń barlyq múshe memleketteri jáne Eýropalyq Parlament ratıfıkasııalaǵan bul Kelisim Qazaqstan men EO qatynasynda 1999 jyldan beri qoldanylyp kele jatqan Áriptestik pen yntymaqtastyq týraly kelisimdi almastyrady.

Keń óristi áriptestik
Qazaqstan-EO qatynasynyń shırek ǵasyrdan astam tarıhy bar. Osy aralyqta ekijaqty áriptestik máseleleri júıeli túrde talqylanyp, kóptegen ıgi is júzege asyryldy. Osy oraıda Keńeıtilgen áriptestik jáne yntymaqtastyq týraly kelisimniń mańyzy erekshe. Bul Kelisimge 2015 jyldyń jeltoqsan aıynda qol qoıylǵan kezden bastap, Yntymaqtastyq komıtetteri, Yntymaqtastyq keńesteri men kishi komıtetter otyrystarynyń jáne dıalog alańy barysyndaǵy ózara árekettestik pen pikir almasý arqyly Qazaqstan men Eýropalyq odaq arasyndaǵy ekijaqty yntymaqtastyq udaıy nyǵaıyp keledi. EO Qazaqstannyń birinshi saýda áriptesi jáne elimizge baǵyttalǵan tikeleı sheteldik ınvestısııalardyń jalpy kóleminiń jartysynan astamyn qamtamasyz etken birinshi sheteldik ınvestor atandy.
2020 jyldyń 20 qańtarynda Brıýssel qalasynda ótken Qazaqstan-EO Yntymaqtastyq keńesiniń 17-otyrysynda Kelisimniń birqatar salada sátti júzege asyrylyp jatqanyna sholý jasaldy. Olardyń ishinde saýda men keden, qorshaǵan orta men klımat ózgerisi, energetıka salalary, sonymen qatar zań ústemdigi men quqyq salasyndaǵy yntymaqtastyq máseleleri boldy. Bul qos taraptyń ózara qarym-qatynasty odan ári nyǵaıtýǵa degen nıetterin bildirýdiń keremet múmkindigi boldy.
Kelisimdi zańdy kúshine engizý Qazaqstan men EO-nyń eń mańyzdy basymdylyǵy bolyp otyr. Endi buǵan deıin Kelisimniń ýaqytsha qoldanylýynyń aıasynda qamtylmaǵan salalarda yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa keńinen jol ashylmaq.
Kelisimniń tolyq júzege asyrylýy saıası reformalar, sonyń ishinde sóz bostandyǵy men BAQ bostandyǵyn, assosıasııalar men beıbit jınalystar erkindigin odan ári ilgeriletý úshin berik negiz quraıtyndyǵyna senim mol. Buǵan qosa, shaǵyn jáne orta kásiporyndar, jumyspen qamtý, eńbek qatynasy, energetıka, zertteýler men ınnovasııalar, óndiris, qorshaǵan orta men klımat ózgerisi, densaýlyq saqtaý, bilim berý men kásibı daǵdylaný, memlekettik qyzmet, azamattyq qoǵam, týrızm, adamdar arasyndaǵy baılanystardy keńeıtý jáne mádenıet salalarynda yntymaqtastyqty odan ári damytýǵa jaǵdaı jasalady dep kútilýde.
Atalǵan Kelisim jóninde Eýropalyq odaqtyń syrtqy ister jáne qaýipsizdik saıasaty jónindegi Joǵarǵy ókili, Eýropalyq Komıssııa tóraǵasynyń orynbasary Jozep Borreldiń aıtýynsha, Qazaqstan Ortalyq Azııa memleketteri ishinde birinshi bolyp Eýropalyq odaqpen Keńeıtilgen áriptestik jáne yntymaqtastyq týraly kelisimge qol qoıǵannan beri ekijaqty qarym-qatynas aıtarlyqtaı ulǵaıǵan. «Eýropalyq odaq Qazaqstannyń birinshi saýda jáne ınvestısııalyq áriptesi, al Qazaqstan búgingi tańda Eýropalyq odaqtyń Ortalyq Azııadaǵy eń iri saýda áriptesi. Onyń ústine biz basqarýdy jetildirý, sot ádildigin qoldaý jáne áleýmettik-ekonomıkalyq reformalardy jetildirý maqsatynda qomaqty qarajat bóldik. Sonymen qatar «Erasmus+» baǵdarlamasy aıasynda Eýropaǵa oqý jáne tájirıbemen tanysý úshin keletin qazaqstandyq stýdentterdiń sany artty. Kelisimniń kúshine enýinen keıin biz onyń klımat ózgerisimen kúres salasyndaǵy ortaq is-áreketter, ekologııalyq taza energııa, turaqty jańǵyrtý men baılanystardy keńeıtý sııaqty artyqshylyqtaryn paıdalaný múmkindigine ıe bolamyz. Biz yntymaqtastyǵymyzdyń kelesi paraǵyn ashyp, jańa kóp úmit kúterlik kezeńdi bastaımyz», deıdi J.Borrel.
Eýropalyq odaq Kelisimdi tolyq ári tıimdi júzege asyrý jolynda azamattarymyz ben qoǵamnyń ortaq múddesi ári ıgiligi úshin elimizben budan da tyǵyz jumys isteýge daıyn ekenin bildirip otyr.
Kelisimniń ýaqytsha qoldanylýy bastalǵannan, ıaǵnı 2016 jyldan beri Qazaqstan men EO kóptegen salada basym jobalardy sátti júzege asyrý jolynda birlese jumys júrgizip keledi. Buǵan qosa, 2019 jyly qabyldanǵan EO-nyń Ortalyq Azııa boıynsha Strategııasy da óńirdegi jańa múmkindikterdi paıdalanyp, ortaq syn-qaterlerge birge tótep berý jáne óńirlik yntymaqtastyqty nyǵaıtý úshin irgeli negiz qurap otyr.
Yqpaldastyq aıasy aýqymdy
Jalpy, KÁYK-tyń ýaqytsha qoldanysqa engizilýi boıynsha qol jetkizgen jetistikter barshylyq. KÁYK sheńberinde 29 saladaǵy yqpaldastyq aıasy keńeıtildi. Endi solardyń ishinde eń mańyzdylaryna toqtala ketsek.
Saýda. KÁYK maqsaty – Qazaqstan tutynýshylary men shaǵyn jáne orta bıznes múddelerine jaýap beretin ádil ári ashyq básekelestikti alǵa tartý. Kelisimde «Saýda jáne ornyqty damý» atty taraý bar. Atalǵan taraý Qazaqstan qoǵamynyń ıgiligi úshin ornyqty ekonomıkalyq ósýdi qamtamasyz etetin eńbek quqyqtary men qorshaǵan ortany qorǵaý boıynsha birneshe erejeni qamtıdy. Kelisimniń «Saýda» bólimi tolyq zań ústemdigin arttyrýǵa, bekitilgen erejeler men standarttarǵa negizdelgen saýdany damytýǵa járdemdesý isine arnalǵan.
Statıstıkaǵa sáıkes, 2018 jyl Qazaqstan men EO arasyndaǵy saýda jáne ınvestısııa aǵyny boıynsha sátti jyl boldy. EO-nyń Qazaqstanǵa eksporty 5,8 mlrd eýrony qurap, 14 paıyzǵa artty. Qazaqstannyń EO-ǵa eksportyna keletin bolsaq, mundaǵy soma 20,8 mlrd eýrony qurap, 18 paıyzǵa ulǵaıdy. Osylaısha, Qazaqstan EO-nyń Ortalyq Azııadaǵy birinshi saýda áriptesi, al EO qazaqstandyq saýdanyń 40% úlesin ıelenip, elimizdiń birinshi saýda seriktesi boldy. Qazaqstannyń Ulttyq banki usynǵan statıstıka boıynsha, 2018 jyly EO-dan kelgen tikeleı sheteldik ınvestısııalar jalpy aǵynnyń 48%-yn qurady. 2019 jyldyń shilde aıynda qurylǵan jáne ekonomıkalyq jáne iskerlik máseleler jónindegi Qazaqstan Úkimeti men EO arasyndaǵy joǵary deńgeıdegi Iskerlik platformasy taraptar arasyndaǵy ınvestısııalar men saýdanyń mańyzdylyǵyn kórsetedi. Sońǵy birneshe aı ishinde osy platforma aıasynda sanıtarlyq jáne fıtosanıtarlyq máseleler, valıýtalyq retteý jáne basqa da máseleler talqylandy. Taqyryptardyń mundaı keń aýqymdylyǵy – EO ınvestorlarynyń elimizge qyzyǵýshylyǵy joǵary ekeniniń kórsetkishi.
Bilim berý. KÁYK aıasynda Qazaqstan men EO adamdar arasyndaǵy baılanysty keńeıtýge mindettendi, sonyń ishinde ǵylym men tehnologııalar, ınnovasııalyq damý, bilim berý men mádenıet salalaryndaǵy yntymaqtastyq pen aqparat almasý basymdyqqa ıe. «Erasmus+» baǵdarlamasy boıynsha Ortalyq Azııamen yntymaqtastyq ornatý maqsatynda 115 mln eýro bólindi. Bul qarajat Eýropa men Ortalyq Azııa arasynda 7 400-ge jýyq stýdent pen oqytýshynyń akademııalyq mobıldiligin qamtamasyz etedi. Qazaqstan osyndaı stýdentter jáne oqytýshylarmen almasýdyń shamamen 60%-yna qatysady (4 115 stýdent pen oqytýshy). Ǵylymı zertteýler, solardyń ishinde ǵalymdardyń akademııalyq mobıldiligi men daıyndyǵy, Qazaqstan men EO arasyndaǵy yntymaqtastyqtyń taǵy bir mańyzdy salasy. Yntymaqtastyqtyń bul salasy EO-nyń «Gorızont-2020» baǵdarlamasy aıasynda qarjylandyrylady. Qazirgi tańda «Gorızont-2020» baǵdarlamasy sheńberinde EO-nyń Qazaqstanǵa bólgen jarnasy 300 3000 eýrony quraıdy. Baǵdarlamanyń eń belsendi qatysýshysy – «Gorızont-2020» jobalaryna bes ret qatysqan Nazarbaev Ýnıversıteti. Kelisimniń kúshine enýi Qazaqstannyń bilim berý men daıyndaý júıelerin jańǵyrtý jáne úzdiksiz bilim berýdi alǵa tartý maqsatynda yntymaqtastyq ornatý múmkindigin ashady.
Qorshaǵan orta men klımat ózgerisi. EO Qazaqstannyń «jasyl» ekonomıka modeline kóshýin tolyq qoldaıdy. Taraptar arasyndaǵy ekijaqty dıalogtyń negizgi basym baǵyttary – sý resýrstaryn basqarý, qorshaǵan ortanyń basqa salalarmen birigýi, jasyl jáne sırkýlıarlyq ekonomıkaǵa kóshý máseleleri. Qazaqstan – Qorshaǵan ortany qorǵaý men klımat ózgerisi salasyndaǵy EO-Ortalyq Azııa sarapshylary jumys tobynyń belsendi qatysýshysy.
KÁYK-tyń kúshine enýi Qazaqstan men EO-ǵa qorshaǵan orta máseleleri boıynsha yntymaqtastyǵyn nyǵaıtyp, atalǵan sala boıynsha ornyqty damý men tıisti basqarý isine úles qosýǵa múmkindik beredi.
Energetıka. KÁYK aıasynda kómirsýtekti energetıka, jańartylatyn energııa kózderi, energııa tıimdiligi jáne energııa únemdeý salalaryndaǵy erejeler ýaqytsha qoldanysqa engizilgen. Qazaqstannan Eýropalyq odaqqa baǵyttalǵan munaı men ýran eksporty óte mańyzdy. Ol Eýropa kontınentiniń energetıkasyn ártaraptandyrýǵa óz úlesin qosady. Qazaqstan EO-nyń munaıǵa degen suranysynyń shamamen 6%-yn jáne ýranǵa degen suranysynyń 21%-dan astamyn qamtamasyz etedi.
EO Qazaqstannyń tómen kómirtekti energetıka júıesin ilgeriletý, atap aıtqanda 2050 jylǵa qaraı elektr qýatynyń 50% tómen kómirtekti kózderden óndirý boıynsha maqsatyn qoldaıdy. Kelisim EO-men jańartylatyn energııa men energııa tıimdiligi sııaqty sektorlarda yntymaqtastyq ornatý múmkindikterin usynady. Buǵan qosa, Qazaqstan men EO Kelisim aıasynda Energetıkalyq hartııany jańǵyrtý men ony qaıta qarastyrýǵa birlesip kúsh jumsaýda.
Kólik salasy. Búgingi tańda kólik salasyndaǵy yntymaqtastyq boıynsha erejeler ýaqytsha qoldanysqa engizilgen. Qazaqstan men EO avıasııa qaýipsizdigi boıynsha dıalogin bastady. Qazaqstan EO-nyń ushý qaýipsizdigi men avıasııa qaýipsizdigi boıynsha jobalaryna, sonymen qatar teńiz qaýipsizdigi boıynsha jobasyna qatysady. Taraptar Temir jol yntymaqtastyǵy uıymynyń (TJYU) otyrystary aıasynda birge jumys isteıdi.
Adam quqyqtary. Kelisimde Qazaqstanǵa reforma júrgizý men jańǵyrtý úderisterinde qoldaý kórsetile otyryp, demokratııa, zań ústemdigi, adam quqyqtary men negizgi bostandyqtar máselelerine erekshe mán beriledi. Qazaqstan jyl saıyn EO birge Sot ádildigi men ishki ister jónindegi kishi komıtet jáne Adam quqyqtary jónindegi dıalog otyrysyn ótkizedi. Adam quqyqtary jónindegi dıalog otyrystarynda adam quqyqtaryna baılanysty keń aýqymdy máseleler talqylanady. Sot ádildigi men ishki ister jónindegi kishi komıtet otyrystary – zań ústemdigi, tıimdi basqarý men sot júıesin reformalaý, zań salasyndaǵy yntymaqtastyq, aqshanyń izin jasyrý jáne sybaılas jemqorlyqpen kúres, kóshi-qon, baspana quqyǵy men shekara basqarý, terrorızmge qarsy kúres jáne zorlyq-zombylyq ekstremızmniń aldyn alý máselelerin talqylaý múmkindigi.
eGov Mobile qosymshasynda «Densaýlyq» bólimi iske qosylady
Medısına • Búgin, 16:25
Bıyl mektep formasy ózgermeıdi
Bilim • Búgin, 16:14
Ekonomıka • Búgin, 15:54
Mektep oqýshylaryna beriletin qarjylaı kómek kólemi artady
Bilim • Búgin, 15:43
«QazTransGaz Aımaq» laýazymdy tulǵalaryna qatysty is tergelip jatyr
Oqıǵa • Búgin, 15:32
Mınıstrlerdiń halyqpen 227 kezdesýi josparlanǵan
Úkimet • Búgin, 15:27
Úsh qazaqstandyq JOO ǵylymı zertteý mártebesin alady
Bilim • Búgin, 15:12
Jetisý oblysynyń TJD basshysy taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 15:08
Almatyǵa QazVac pen Pfizer-diń 60 myńǵa jýyq dozasy jetkiziledi
Koronavırýs • Búgin, 14:55
Mańǵystaýda elektr energııasyn urlaǵandar sottaldy
Oqıǵa • Búgin, 14:42
Baıqońyrdan «Soıýz 2.1b» zymyrany ushyryldy
Qazaqstan • Búgin, 14:34
Úsharal áýejaıy 11 tamyzda iske qosylady
Aımaqtar • Búgin, 14:28
Memlekettik organ basshylarynyń halyqpen kezdesý ótkizý tártibi ózgerdi
Qazaqstan • Búgin, 14:13
FBR Donald Tramptyń úıine tintý júrgizdi
Álem • Búgin, 13:33
Atyraýda halyqaralyq shahmat festıvali ótedi
Qoǵam • Búgin, 13:10
Úkimet basshysy aýyl balalaryn qosymsha bilimmen qamtýdy tapsyrdy
Úkimet • Búgin, 12:47
Bilim granty ıegerleriniń tizimi 10 tamyzda jarııalanady
Bilim • Búgin, 12:30
Shymkentte esirtki saýdalaǵan boıjetken 7 jylǵa sottaldy
Qoǵam • Búgin, 12:25
Qyrǵyzstanda 7 jasar bala kanalǵa qulap ketti
Vıdeo • Búgin, 12:13
JOO oqytýshylarynyń jalaqysy jańasha qarastyrylady
Qazaqstan • Búgin, 12:08
Búgin elimizdiń basym bóliginde jańbyr jaýady
Aýa raıy • Búgin, 11:55
Balabaqshalardyń baǵdarlamalary jańartylyp jatyr
Bilim • Búgin, 11:47
Aralda jol apatynan bir adam kóz jumdy
Oqıǵa • Búgin, 11:35
Múgedektikti anyqtaýǵa qatysty 32 myńǵa jýyq ótinim syrttaı qaraldy
Qoǵam • Búgin, 11:27
Nur-Sultanda jańa oqý jylynda 11 mektep ashylady
Elorda • Búgin, 11:18
«Jaıly mektep» ulttyq jobasy ázirlenip jatyr
Úkimet • Búgin, 11:10
О́skemende jańa shaǵynaýdannyń qurylysy bastaldy
Aımaqtar • Búgin, 11:03
Jyl sońyna deıin elimizde 322 balabaqsha ashylady
Bilim • Búgin, 10:54
Jasóspirimderdiń ekologııalyq mádenıetin qalyptastyratyn oqýlyq ázirlendi
Qoǵam • Búgin, 10:44
Mıhaıl Lıtvın 400 metrge júgirýden rekord ornatty
Jeńil atletıka • Búgin, 10:35
Pýtın men Pashınıan Qarabaqtaǵy jaǵdaıdy talqylady
Álem • Búgin, 10:28
Pavlodarda munaıdy zańsyz satqandar jazalandy
Qoǵam • Búgin, 10:20
Qazaqstanda kúnbaǵys maıy qymbattady
Qoǵam • Búgin, 10:11
45 jastaǵy er adam Jaıyq ózenine batyp ketti
Oqıǵa • Búgin, 10:00
Qazaqstannyń eksport kólemi artty
Ekonomıka • Búgin, 09:52
Vaksına saldyrǵandar sany 9,5 mıllıonnan asty
Koronavırýs • Búgin, 09:40
Iýlııa Pýtınseva Toronto týrnırinde sátti óner kórsetti
Tennıs • Búgin, 09:32
1691 qazaqstandyq koronavırýstan saýyǵyp shyqty
Koronavırýs • Búgin, 09:23
9 tamyzǵa arnalǵan valıýta baǵamy
Qarjy • Búgin, 09:15
Prezıdenttiń qysqa merzimdi eńbek demalysy aıaqtaldy
Prezıdent • Búgin, 09:07
Uqsas jańalyqtar