Әлеуметтік желіні ашып қалсаң да, әлдекіммен әңгімелесе қалсаң да сыни пікірлерге көп кездесесің. Әсіресе билікті жерден алып, жерге салып, қоғамды кінәлап, халықтың кемшілігін бетіне басып жатқандардың қатары қалың. Құдды сын айтудан атан жарысқа түсіп жатқандаймыз.
Кез келген қоғамның дамуы қателіктен сабақ алып, сынға құлақ түріп, соған сай әрекет етуіне байланысты. Бірақ кейінгі кезде сын айтудың реті осы деп, бас-көзге қарамай дау-жанжал шығаратындар көбейіп барады. Бір қызығы, айтылып жүрген сындардың көбі бұлтартпас дәйек пен нақты дәлелге емес, құр айғайға құрылған.
Көп жағдайда осындай дау-жанжалдың, сынның соңы негізсіз болғанын көріп жатамыз. Алысқа бармай-ақ қоялық. Коронавирус пандемиясы басталғалы бері елімізде неше түрлі пікір айтылды. Әсіресе денсаулық саласын ерінбегеннің бәрі сынады. Мәселен, WhatsApp мессенджерінде «халықты улау үшін ауаға вирус шашып жүр екен» деген қауесет желдей есті. Бұған дәлел ретінде турболентті ауа қалдырған ұшақтың суретін, масаға қарсы дезинфекция жасап жүрген қызметкерлердің видеосы қоса тарады.
Қазақстандағы бүкіл қауесет пен деректерді тексеріп отыратын Factcheck.kz сайты бұл мәліметтерді зерттеп, шындықтан мүлдем алыстығын дәлелдеген-ді. Бірақ әйгілі жазушы Марк Твен айтпақшы, «шындық орнынан тұрам дегенше, өтірік әлемді үш айналып шығады». WhatsApp-та тараған осы ақпараттың жалғандығы анықталғанмен, сын айтушылар оған мән берген де жоқ. Жоғарыда айтқанымыздай, дәлелсіз сын айту негізінен қауесетке сенуден басталады. Осындайда мынандай ой келеді. «Бәлкім, қауесетке сену менталитетімізде бар шығар...». Қазақта «ұзынқұлақ» деген ұғым бар ғой. Бұрынғы кезде «ұзынқұлақтан естуім бойынша» деп айтып жататын. Баяғыда «ұзынқұлақтан» жеткен ақпарат әңгімелесу арқылы тараса, бүгінге WhatsApp бұл міндетті мүлтіксіз атқарып тұр.
Ағылшын жазушысы Гилберт Честертон «егер адам ештеңеге сенбесе, біраз уақыттан кейін бәріне сене бастайды», дейді. Бұрын оқырман газеттен оқығанына, көрермен теледидардан көргеніне, тыңдарман радиода айтылғанға сенетін. Қазіргі таңда адамдар смартфоннан жеткен хабар атаулыға шүбә келтірмейді. Ресми мәліметке қарамастан, WhatsApp-тан келген ақпаратқа имандай сенеміз. Осыдан келіп, өсек пен жорамал – адам санасының өте күшті манипуляторы деген ұғымның растығын мойындауға тура келеді.
Ежелгі Грекияда қоғамдық мәселе талқылағанда кім қатты айқайласа, соның сөзі дұрыс деп шешіледі екен. Қазіргі таңда охлократия деп аталатын ұғым осылайша Элладалар елінен бастау алған. Аристотельдің отанынан басталған бұл әдіс бүгінде де тоқтамай тұр. Қазір әлеуметтік желілерде кім «хайп» жасап, у-шу шығарса, соның айтқаны дұрыс саналады. Былайғы жұрт оқиғаның ақ-қарасын ажыратпай-ақ дауысы қатты шыққанның сөзіне кәміл сенеді.
Сын айту туралы сөз қозғалғанда, мына бір қисса ойға оралады. Бірде бейнелеу өнерін жаңадан меңгеріп жүрген жас жігіт танымал ойшылға келіп, өмірін өзгертер ақыл-кеңес беруді сұрайды. Жігіттің кәсібін сұраған ойшыл оған: «Өзіңнің ең үздік деген туындыңды халық көп жүретін алаңға апарып қой. Сөйт те, жұрттан өзіне ұнамаған жеріне сызып кетуін сұрап өтініш қалдыр. Үш күннен кейін қайта келерсің», дейді. Мұны естіген жігіт елге танымал ұстаздың айтқанын бұлжытпай орындайды. Үш күннен кейін алаңға келсе, ең үздік туындысының сау-тамтығы қалмаған. Әрлі-берлі өткен жұрт суретті шимайлап тастапты. Жыларман болған суретші ойшылға келеді. Сонда абыз: «Енді, өзіңе ең нашар көрінетін туындыңды өткендегі жерге апарып қой. Бірақ бұл жолы халықтан ұнамаған жерін жөндеуді сұра», дейді.
Межелі мерзім өтеді. Ең үздік туындысы шимайланған жігіт көңілсіз алаңға аяңдайды. Қараса, нашар деп есептеген суретіне бір із түспей, сол қалпы тұр. Аң-таң болған жігіт абыздан мұның мәнісін сұрайды. «Бұның сыры мынада. Елдің бәрі біреудің сынын айтуға бейім, бірақ оны жөндеуге ешкім бел шешіп кіріспейді», деп жауап беріпті абыз.
Қоғамды кінәлап, халықтың кемшілігін бетіне басып жатқандар өзі сынаған жұрттың бір бөлшегі екенін естен шығарып алған. Жоғарыдағы қиссада айтылғандай, біреуді сынау оңай, оны жөндеу екінің бірінің қолынан келе бермейді. Қорыта айтқанда, қазіргі таңда сын айту оңайға түсіп, «айғайшының алды – жөн, арты – соқпаққа» айналып тұр.
Петропавлда жаяу жүргінші көлік астына түсті
Аймақтар • Бүгін, 22:05
Алматы ХҚО-лары мемлекеттік қызметтерді қашықтан алуға шақырды
Қоғам • Бүгін, 21:18
Пандемия аяқталғаннан кейін коронавирустық инфекция неге айналады?
Коронавирус • Бүгін, 20:55
Асқар Мамин жаңа министрлерді таныстырды
Үкімет • Бүгін, 20:24
Қызылордада IT маманы «Бастау» жобасын оқып, тоқыма өнімдерін шығаруды қолға алды
Аймақтар • Бүгін, 19:56
Қызылордада мемлекеттік бөбекжай-бақша ашылды
Аймақтар • Бүгін, 19:39
Open Shymkent бірыңғай сервис порталы құрылады
Аймақтар • Бүгін, 19:25
Банкте ипотекасы бар азаматтарға салық жеңілдігі беріледі
Экономика • Бүгін, 19:00
Кәсіпкерлер «Almaty Business - 2025» бағдарламасын пайдалана ала ма?
Экономика • Бүгін, 18:58
Мектептегі «бомба»: Ақтөбе полициясы 600-ден астам адамды эвакуациялады
Оқиға • Бүгін, 18:52
Ресейде тұрғындарды қар басып қалды
Әлем • Бүгін, 18:51
Ұлттық қоғамдық сенім кеңесі құрамында ротация жасалды
Саясат • Бүгін, 18:48
«Almaty Finance» бизнеске қолдау көрсету бағдарламалары кеңейтілді
Экономика • Бүгін, 18:35
Доллардың ертеңгі құны қандай болады?
Экономика • Бүгін, 18:30
Шымкентте бұқаралық спортпен айналысушылар саны артады
Аймақтар • Бүгін, 18:22
"Бедеуліктен емдеймін" деген әйелге сот ісі басталды
Оқиға • Бүгін, 18:15
Жарылғыш зат жеп қойған әйел бар тісінен айырылды
Әлем • Бүгін, 18:10
Мұхтар Тілеуберді қос қызметті қатар атқармақ
Тағайындау • Бүгін, 18:08
Ұлттық экономика министрі тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 17:55
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 17:55
Шымкент «Кundelik.kz» жүйесін қолдануда республикада бірінші орында
Аймақтар • Бүгін, 17:50
Елордада карантинді бұзғандарға қанша теңге айыппұл салынды?
Елорда • Бүгін, 17:47
Үкіметтің жаңа құрамы жарияланды
Қазақстан • Бүгін, 17:47
Мәжіліс Премьер-Министрдің орынбасарлары лауазымына ұсынылған кандидатуралармен келісті
Парламент • Бүгін, 17:40
Шетелдіктердің Қазақстанда уақытша тұру мерзімі ұзартылды
Қазақстан • Бүгін, 17:35
Атырауда шикізаттық емес өнімдер экспортының көлемі артады
Экономика • Бүгін, 17:27
Ұлттық кеңестің бесінші отырысы қашан өтетіні айтылды
Қоғам • Бүгін, 17:15
Атырауда 558 мас жүргізуші жазаланды
Аймақтар • Бүгін, 17:14
Алматыда Қуат Хамитовтың соты өтіп жатыр
Спорт • Бүгін, 17:06
Словакияда тұрғындарға серуендеуге тыйым салынды
Әлем • Бүгін, 17:00
Қызылордада абақтыдағылар астау жасап жатыр
Аймақтар • Бүгін, 16:54
Экс-депутат QazIndustry-де жаңа қызметке тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 16:42
Қазақстанда ерікті вакцинадан қайтыс болса қанша теңге төленеді?
Медицина • Бүгін, 16:41
Нұр-Сұлтанда қалалық парктер 2021 жылы қалай түрленеді?
Елорда • Бүгін, 16:36
Алматыда модульді госпиталь қайта ашылады
Аймақтар • Бүгін, 16:32
Президенттің апталық жұмысына бейне шолу
Видео • Бүгін, 16:32
Елордада 18 қаңтардан бастап ХҚКО-ның жұмыс уақыты өзгереді
Қоғам • Бүгін, 16:28
Антикор Сапар Нұрашевтың ұсталғанына қатысты пікір білдірді
Оқиға • Бүгін, 16:15
Қар құрсауынан 50-ден астам көлік құтқарылды
Қоғам • Бүгін, 16:10
Мефедрон сатқан екі петропавлдық ұзақ жылға сотталды
Аймақтар • Бүгін, 15:41
«Egemen Qazaqstan» газетінің бас редакторы тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 15:27
Экс-депутат бас басылымға қызметке келді
Тағайындау • Бүгін, 15:16
Қостанайда сирек кітаптар көрмесі ашылды
Әдебиет • Бүгін, 15:08
Шымкентте қоғамдық көлік жүргізушілерінің мәдениетін қалыптастыратын курс ашылады
Аймақтар • Бүгін, 14:59
Әлеуметтік желі арқылы жарылғыш зат сатпақ болған Ресей азаматы ұсталды
Аймақтар • Бүгін, 14:47
Биыл Шымкентте 36 маршрут субсидияланады
Аймақтар • Бүгін, 14:30
«Almaty Business-2025» аясында 8 млрд теңгеге 40-тан астам жобаның қаржыландырылуы мақұлданды
Экономика • Бүгін, 14:20
Үстел теннисінен ел чемпиондары анықталды
Спорт • Бүгін, 14:05
Бокстан ел біріншілігі басталды
Спорт • Бүгін, 13:46
Алматыда 500-ден астам бизнес нысандары тексерілді
Қоғам • Бүгін, 13:38
Қызылордада есірткі тасымалдаған тұрғын ұсталды
Аймақтар • Бүгін, 13:14
Ұлы сарынның сарқыты – Жамбыл жырау
Руханият • Бүгін, 13:00
Сенаторлар жол қозғалысына қатысты заң жобасын қарайды
Үкімет • Бүгін, 13:00
Үйді бөлісе алмаған балалары анасын соққыға алған
Қоғам • Бүгін, 12:53
Елордада 18 қаңтардан бастап кафелер мен мейрамханалар қалай жұмыс істейді
Елорда • Бүгін, 12:47
Петропавлда полицейге шабуыл жасаған ер адам қолға түсті
Оқиға • Бүгін, 12:42
Димаш АҚШ президентін ұлықтау апталығының ашылу салтанатында өнер көрсетті
Әлем • Бүгін, 12:32
Анықтамасыз келген 431 қазақстандықтың ПТР-талдаулары теріс нәтиже көрсетті
Қазақстан • Бүгін, 12:20
Телемұнарадан түсе алмай қалған жігіт құтқарылды
Аймақтар • Бүгін, 12:09
Қапшағайдағы мұз жамылғысы желі қолданушыларының назарын аудартты
Фотогалерея • Бүгін, 11:59
Бір адам қайтыс болған: Қостанай облысында тұрғын үй өртеніп кетті
Оқиға • Бүгін, 11:55
Балаларға арналған жәрдемақы дауынан кейін Нидерланд үкіметі отставкаға кетті
Әлем • Бүгін, 11:50
«Almaty Business-2025» аясында 8 млрд теңгені құрайтын 40 жоба қаржыландырылады
Қоғам • Бүгін, 11:45
Covid-19: Вакцина салдырған 13 адамның беті сал болып қалған
Әлем • Бүгін, 11:40
Шымкентте карантин талаптарын бұзғандарға айыппұл салынды
Аймақтар • Бүгін, 11:35
Теміржол билеттері қымбаттайды
Қазақстан • Бүгін, 11:19
Түркі елдері халықаралық ұйымдары Әзербайжанға барды
Руханият • Бүгін, 11:13
Әлемге танымал үш ірі компания Беларусьтегі әлем чемпионатынан бас тартты
Әлем • Бүгін, 11:03
Ауа райы • Бүгін, 10:56
Көлсай мен Қайыңдыда коньки тебуге бола ма?
Экология • Бүгін, 10:48
Ұқсас жаңалықтар
