Біз кейде көп нәрсенің байыбына бармай жатып шорт кесіп, шолақ ойлап, шоқ басып жатамыз. Көзің жетіп тұрған дүниенің өзіне қайта бір айналып келіп қараудың, араға уақыт салып айтар ойыңның астарына тағы бір мәрте үңіліп көрудің ешқашан артықтығы болған емес. Шындық үшін шайқаста, ақиқат үшін арпалыста ойың ұшқары, сөзің ұшқалақ болмауы үшін де байсалды байлам айтатын бай мінез және қажет. Мұны ұлт серкесі Әлихан Бөкейхан: «Ұлтқа қызмет ету білімнен емес, мінезден» деп бір ауыз сөзбен тамаша түйіндеген.

Әрине, ақиқат тек Аллаға аян. Дегенмен өз көзқарасыңды қорғау арқылы сенің тұлғалық қасиетің дараланады. Геометриядан білетініміздей, цилиндрге жарықты үстінен түсірсең көлеңкесі – шеңбер, қырынан түсірсең көлеңкесі – тіктөртбұрыш. Біздің шындық деген шымыр ұстанымымыз ақиқаттың бір ғана бөлшегі екенін осы бір мысал жақсы түсіндіріп тұрған сияқты. Сол секілді сіз бер жағынан қарап «9» деп топшылағаныңызға, ар жақтан қарап тұрған екінші біреу «6» деп айтуы әбден мүмкін. Оныкі де дұрыс. Сіздікі де қате емес. Мәселенің бәрі көзқараста, демек. Жай көзқарас емес, сіздің өмір сүріп жатқан кеңістігіңіз, уақыт жиілігі, рухани ракурс, ішкі-сыртқы факторлардың барлығы бір нүктеде тоғысып, ой елегінен сұрыпталып шыққан тоқетер тоқтам. Сол себепті де ешкім саған әкеліп таңбаған, ешкімнің ықпалынсыз өзіндік қалыптасқан байыпты көзқарас аса қажет. Қоғамды алға жетелеуге де пафостан гөрі сол пайымды пікір көбірек керек.
Айсбергтің бізге аз ғана бөлігі көрініп тұрады, мұхиттың астында алып мұздықтың адам сенгісіз жойқын қабаты жатады. Әрине жаттанды мысал. Осы сияқты мұзарт шыңдардың басындағы қар бізге аппақ болып көрінгенмен ол ең таза қар деуге келмейді екен. Тіпті ең лас қар – сол қар. Мұны қайбір жылы ақбас Алатауға қарап келе жатып, шалқар шабыт үстінде әлгі мәңгі мұздықтарды тазалық символына теңеп жіберіппіз. Артынша Алтайдың бауырында өскен қаламдас досымыз биік таулардың басындағы қар өте кір болатынын айтып өлеңге жанашыр сын білдірді. «Бірақ енді тап-таза деп ойлау, солай суреттеу де қате демеймін», деді. Ойланып қалдық. Бұл да бір ғана көзқарас толық ақиқатқа жеткізбейтінін ұқтырды.
Көзқарас дегеніміз сол, шама келгенше оқшау ойлау, пікірдің орнығуы, өмірлік ұстаным, сенім, тіпті идея деуімізге болады. Көру, қабылдау, зердеге тоқу, ой елегінен өткізу арқылы тәжірибелік танымның қалыптасуы көзқарастың берік іргетасын қалайды. Бірақ ерекше бір ескеретін жайт, Абай хакім айтатын «Көкіректе сәуле жоқ, көңілде сенім жоқ. Құр көзбенен көрген біздің хайуан малдан неміз артық? Қайта, бала күнімізде жақсы екенбіз. Білсек те, білмесек те, білсек екен деген адамның баласы екенбіз. Енді осы күнде хайуаннан да жаманбыз. Хайуан білмейді, білемін деп таласпайды. Біз түк білмейміз, біз де білеміз деп надандығымызды білімділікке бермей таласқанда, өлер-тірілерімізді білмей, күре тамырымызды адырайтып кетеміз» деген надандықты аңғалдықпен шатастыруға болмайды. Баяғыда үлкен аналарымыз Семей полигонында сыналған Атом бомбасының қорқынышты көрінісін алыстан саңырауқұлаққа ұқсақ қызық құбылыс ретінде ұзақ тамашалағандарын айтады. Бұл әрине аңғал, шарасыз таным.
Сөзіміздің басында көзқарас адамның мінезіне тікелей қатысты қасиет деп айтып өттік. Жеке адамның мінезі болатынындай, ұлттың да өзге ұлттарға ұқсамайтын дара мінезі болады. Қазақ мінезі, қазақ көзқарасы көбіне қайырымдылыққа, бауырмалдыққа, жанашырлыққа негізделеді.
Тағы да сол үлкен аналарымыз айтып отыратын ескі әңгімелердің бірін сөзіміздің соңында мысал ете кеткіміз келеді. Заманында Лениннің ескерткіші жоқ ауыл кем де кем болды ғой. Кеңес халықтарына арнап қолын көкке соза көсіліп тұрған күн көсемнің тас мүсінін алыстан көрген әже немерелерінен «ана байғұс не сұрап тұр?» дейді екен. Қу балалар ондайда ақ әженің аңғалдығын асыра пайдаланбай қойсын ба, дереу: «Әже, ол қарны ашып, құрт, кәмпит сұрап тұрған жолаушы» дейді екен. Жарықтық сонда бүкшеңдеп барып: «Мүсәпірге апарып беріңдер» деп қызыл кебежеден шығарған тәтті-дәмдісін уыстап ұстатады екен.
Сол таптық көзқарас, кейінге жалғас қанды қасаптар қазақты қандай қырғындарға ұшыратпады дейсіз. Бір ғана адамның көзқарасы жер бетіндегі орны толмас небір апаттарға алып келеді. Бір ғана адамның көзқарасы миллиондаған адамның қазасына себепкер болады.
Бірақ бізді сол озбыр жүйелердің көзқарастарына қайсыбір шалғай ауылдың елеусіз бір бұрышында жүзінен мейірім шуағы төгіле қарап тұрған аңғал әженің әлгі көзқарасы тіпті кереғар екені ойлантады, толқытады.
Петропавлда жаяу жүргінші көлік астына түсті
Аймақтар • Бүгін, 22:05
Алматы ХҚО-лары мемлекеттік қызметтерді қашықтан алуға шақырды
Қоғам • Бүгін, 21:18
Пандемия аяқталғаннан кейін коронавирустық инфекция неге айналады?
Коронавирус • Бүгін, 20:55
Асқар Мамин жаңа министрлерді таныстырды
Үкімет • Бүгін, 20:24
Қызылордада IT маманы «Бастау» жобасын оқып, тоқыма өнімдерін шығаруды қолға алды
Аймақтар • Бүгін, 19:56
Қызылордада мемлекеттік бөбекжай-бақша ашылды
Аймақтар • Бүгін, 19:39
Open Shymkent бірыңғай сервис порталы құрылады
Аймақтар • Бүгін, 19:25
Банкте ипотекасы бар азаматтарға салық жеңілдігі беріледі
Экономика • Бүгін, 19:00
Кәсіпкерлер «Almaty Business - 2025» бағдарламасын пайдалана ала ма?
Экономика • Бүгін, 18:58
Мектептегі «бомба»: Ақтөбе полициясы 600-ден астам адамды эвакуациялады
Оқиға • Бүгін, 18:52
Ресейде тұрғындарды қар басып қалды
Әлем • Бүгін, 18:51
Ұлттық қоғамдық сенім кеңесі құрамында ротация жасалды
Саясат • Бүгін, 18:48
«Almaty Finance» бизнеске қолдау көрсету бағдарламалары кеңейтілді
Экономика • Бүгін, 18:35
Доллардың ертеңгі құны қандай болады?
Экономика • Бүгін, 18:30
Шымкентте бұқаралық спортпен айналысушылар саны артады
Аймақтар • Бүгін, 18:22
"Бедеуліктен емдеймін" деген әйелге сот ісі басталды
Оқиға • Бүгін, 18:15
Жарылғыш зат жеп қойған әйел бар тісінен айырылды
Әлем • Бүгін, 18:10
Мұхтар Тілеуберді қос қызметті қатар атқармақ
Тағайындау • Бүгін, 18:08
Ұлттық экономика министрі тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 17:55
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 17:55
Шымкент «Кundelik.kz» жүйесін қолдануда республикада бірінші орында
Аймақтар • Бүгін, 17:50
Елордада карантинді бұзғандарға қанша теңге айыппұл салынды?
Елорда • Бүгін, 17:47
Үкіметтің жаңа құрамы жарияланды
Қазақстан • Бүгін, 17:47
Мәжіліс Премьер-Министрдің орынбасарлары лауазымына ұсынылған кандидатуралармен келісті
Парламент • Бүгін, 17:40
Шетелдіктердің Қазақстанда уақытша тұру мерзімі ұзартылды
Қазақстан • Бүгін, 17:35
Атырауда шикізаттық емес өнімдер экспортының көлемі артады
Экономика • Бүгін, 17:27
Ұлттық кеңестің бесінші отырысы қашан өтетіні айтылды
Қоғам • Бүгін, 17:15
Атырауда 558 мас жүргізуші жазаланды
Аймақтар • Бүгін, 17:14
Алматыда Қуат Хамитовтың соты өтіп жатыр
Спорт • Бүгін, 17:06
Словакияда тұрғындарға серуендеуге тыйым салынды
Әлем • Бүгін, 17:00
Қызылордада абақтыдағылар астау жасап жатыр
Аймақтар • Бүгін, 16:54
Экс-депутат QazIndustry-де жаңа қызметке тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 16:42
Қазақстанда ерікті вакцинадан қайтыс болса қанша теңге төленеді?
Медицина • Бүгін, 16:41
Нұр-Сұлтанда қалалық парктер 2021 жылы қалай түрленеді?
Елорда • Бүгін, 16:36
Алматыда модульді госпиталь қайта ашылады
Аймақтар • Бүгін, 16:32
Президенттің апталық жұмысына бейне шолу
Видео • Бүгін, 16:32
Елордада 18 қаңтардан бастап ХҚКО-ның жұмыс уақыты өзгереді
Қоғам • Бүгін, 16:28
Антикор Сапар Нұрашевтың ұсталғанына қатысты пікір білдірді
Оқиға • Бүгін, 16:15
Қар құрсауынан 50-ден астам көлік құтқарылды
Қоғам • Бүгін, 16:10
Мефедрон сатқан екі петропавлдық ұзақ жылға сотталды
Аймақтар • Бүгін, 15:41
«Egemen Qazaqstan» газетінің бас редакторы тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 15:27
Экс-депутат бас басылымға қызметке келді
Тағайындау • Бүгін, 15:16
Қостанайда сирек кітаптар көрмесі ашылды
Әдебиет • Бүгін, 15:08
Шымкентте қоғамдық көлік жүргізушілерінің мәдениетін қалыптастыратын курс ашылады
Аймақтар • Бүгін, 14:59
Әлеуметтік желі арқылы жарылғыш зат сатпақ болған Ресей азаматы ұсталды
Аймақтар • Бүгін, 14:47
Биыл Шымкентте 36 маршрут субсидияланады
Аймақтар • Бүгін, 14:30
«Almaty Business-2025» аясында 8 млрд теңгеге 40-тан астам жобаның қаржыландырылуы мақұлданды
Экономика • Бүгін, 14:20
Үстел теннисінен ел чемпиондары анықталды
Спорт • Бүгін, 14:05
Бокстан ел біріншілігі басталды
Спорт • Бүгін, 13:46
Алматыда 500-ден астам бизнес нысандары тексерілді
Қоғам • Бүгін, 13:38
Қызылордада есірткі тасымалдаған тұрғын ұсталды
Аймақтар • Бүгін, 13:14
Ұлы сарынның сарқыты – Жамбыл жырау
Руханият • Бүгін, 13:00
Сенаторлар жол қозғалысына қатысты заң жобасын қарайды
Үкімет • Бүгін, 13:00
Үйді бөлісе алмаған балалары анасын соққыға алған
Қоғам • Бүгін, 12:53
Елордада 18 қаңтардан бастап кафелер мен мейрамханалар қалай жұмыс істейді
Елорда • Бүгін, 12:47
Петропавлда полицейге шабуыл жасаған ер адам қолға түсті
Оқиға • Бүгін, 12:42
Димаш АҚШ президентін ұлықтау апталығының ашылу салтанатында өнер көрсетті
Әлем • Бүгін, 12:32
Анықтамасыз келген 431 қазақстандықтың ПТР-талдаулары теріс нәтиже көрсетті
Қазақстан • Бүгін, 12:20
Телемұнарадан түсе алмай қалған жігіт құтқарылды
Аймақтар • Бүгін, 12:09
Қапшағайдағы мұз жамылғысы желі қолданушыларының назарын аудартты
Фотогалерея • Бүгін, 11:59
Бір адам қайтыс болған: Қостанай облысында тұрғын үй өртеніп кетті
Оқиға • Бүгін, 11:55
Балаларға арналған жәрдемақы дауынан кейін Нидерланд үкіметі отставкаға кетті
Әлем • Бүгін, 11:50
«Almaty Business-2025» аясында 8 млрд теңгені құрайтын 40 жоба қаржыландырылады
Қоғам • Бүгін, 11:45
Covid-19: Вакцина салдырған 13 адамның беті сал болып қалған
Әлем • Бүгін, 11:40
Шымкентте карантин талаптарын бұзғандарға айыппұл салынды
Аймақтар • Бүгін, 11:35
Теміржол билеттері қымбаттайды
Қазақстан • Бүгін, 11:19
Түркі елдері халықаралық ұйымдары Әзербайжанға барды
Руханият • Бүгін, 11:13
Әлемге танымал үш ірі компания Беларусьтегі әлем чемпионатынан бас тартты
Әлем • Бүгін, 11:03
Ауа райы • Бүгін, 10:56
Көлсай мен Қайыңдыда коньки тебуге бола ма?
Экология • Бүгін, 10:48
Ұқсас жаңалықтар