Кесапат індет келіп, қоғамның талай кертартпа кем-кетігін көрсетіп берді. Әсіресе карантин кезінде тұрмыстық зорлық-зомбылық мәселесінің зорайып бара жатқаны қатты байқалды. Бұл ретте жұбайына жұдырық жұмсаған жағдай ғана жұртқа жиі аян болып жатады. Ал күш қолданбай-ақ серігінің санасын сансыратып, күн бермейтіндер де көптеп кездеседі.

Карантин режімі енгізіліп, жұрт үйінде оқшауланғалы кейбіреулер үшін отбасы деген тұрмыстық зорлық-зомбылықтың ошағына айналғандай. Өйткені індет қос өкпеден қысқан осы жылы отбасында қысым көргендерден түсетін шағым жиілеп кетті. Айталық биылғы 8 айдағы жағдай бойынша шаңырағы шайқалып, күйеуінен көресіні көрген 130 мың адам құқық қорғау органдарына арызданып, араша сұраған. Оның тек 2,5 мыңына қатысты қылмыстық іс қозғалып, 30 мың іс әкімшілік қарауға жіберілген.
Бұл бассыздық, басынғандық – жәбірленушінің батылы жетіп, ашып айтқаннан кейінгі белгілі болған жайттар. Ал ұрмай-соқпай, жұбайынан зәбір көріп отырғандар тіптен аузын аша алмайды. Өйткені ондайлардың отағасы отбасында озбыр болғанымен, сырт көзге сыпайы, ортасына сыйлы болып келеді. Сондықтан мұндай қысастықты жария еткеннің өзінде былайғы жұрттың илануы екіталай. Яғни, бұл – күйеуі күш қолданбай-ақ күйесін жағып, күйдіретін, жүйкесін тоздыратын психологиялық зорлық-зомбылық.
Бір ай бұрын тұрмыстық зорлық-зомбылық жәбірленушілеріне арналған Arasha баспанасын паналаған Айым есімді келіншек басынан осындай жағдай өткенін, отбасында оған қатты психологиялық қысым көрсетіп келгенін айтады. «Күйеуім үнемі менің намысыма тиіп, қорлап келді. Қандай да бір келеңсіздік бола қалса, мені кінәлап, күстаналап шыға келеді. Ондай кезде оны ата-анасы да қолпаштап отырады. Әбден шыдамым таусылып кетісейік десем, жолдасым бәрі жақсы, жай ғана түсініспеушілік екенін, маған көңілі толатынын айтып, періште кейіпке ене қалады. Осы он жылда осындай сандыраққа сеніп қалғанымды байқамай қалдым», дейді ол.
Қазір Google-де жиі ізделетін «газлайтинг» деген сөз бар. Бұл – біз айтып отырған психологиялық зорлық-зомбылықтың бір түрі. Егер адам серігінің басын айналдырып, санасын улап, өз өтірігіне иландырса, бұл да әлімжеттік болып саналады және мұны газлайтинг деп атайды. Яғни, адам зәбір көрсетушіге имандай сеніп, айналасындағы болып жатқан жайтқа адекватты қарамай, өз ақыл-есінің дұрыстығына шек келтіре бастайды.
Газлайтинг терминінің түп-төркіні Патрик Гамильтонның 1938 жылғы «Газ шамы» (Gas light) пьесасында жатыр. 1944 жылы бұл шығарма бойынша дәл осы атаумен фильм түсірілді. Сюжетте күйеуінің психологиялық айла-шарғысының құрбаны болған әйел туралы айтылады. Озбыр күйеуі үйдегі заттарды жасырып, орнын ауыстырып әйелін әбден шатастырады. Ол үйдің басқа бөлігіндегі газ шамын жағып, әйелінің бөлмесіндегі жарықты бәсеңдетіп қояды. Бірақ ер адам әйеліне жарықтың әлсіреуі мен заттардың жоғалуы оған ғана солай көрінетініне табанды түрде сендіреді. Мұндай манипуляциялар әйелді есте сақтау қабілетінен айырып, ақыл-есінен адастыру үшін жасалады. Сол арқылы күйеуі жымысқы әрекеттерін жасырып қалады.
Осыдан кейін газлайтинг термині психологиялық зорлық-зомбылықтың бір түрі ретінде қалыптасып кетті. Яғни, қандай жағдай болсын зәбір көрсетуші түрлі айла-шарғымен, сөз құбылтумен жұбын әбден шатастырып, кінәлі етіп шығарады және өз өтірігіне сендіре біледі. Газлайтингті өзімізше жарығы түбіне түспейтін шам деп түсінуге де болатын сияқты. Яғни, сыртқа жақсы көрінгенімен, шаңырағының шырқын бұзып, отбасына шарапатын тигізбейтіндер.
Мұндағы ең қиын мәселе, бұл – зорлық-зомбылықты анықтау. Өйткені жәбірленуші көбіне өзінің психологиялық қысымға ұшырап жатқанын саналы түрде ұғына бермейді. Қазір көп ата-аналар әлпештеп өсірген қызының теріс ағымдағы азаматпен тұрмыс құрып, осындай зорлық-зомбылықтың құрбаны болып отырғанын айтып зар қақсап жүр.
Газлайтерлер өтірікті қайталай берсең, шынға айналады деп санайды. Қайталау – психологиялық соққы беріп, шынайы жағдайдан шатастырады. Бүгінде жұртты жаппай үйіріп жүрген түрлі тренингтердегі аффирмация да осы әдіске жатады.
Психологтер өз күшіне сенбейтіндер, қашанда өзін біреуге кіріптар, тәуелді санайтындар газлайтингтің құрбанына айналатынын айтады. «Өз өзіңді жаттай сыйла, жат жанынан түңілсін» дегендей, сананы сансырататын мұндай зорлық-зомбылықпен күресудің жолы – өз-өзіңді дамыту, құрметтеу, зердеңді кеңейту. Ата заң бойынша адамның қадір-қасиетіне қол сұғылмайды, әркімнің ар-намысы мен абыройлы атының қорғалуына құқығы бар. Ендеше адамның психикасына қасақана әсер ету, намысына тиіп, кемсіту әрекеттері де ашық айтылып, жазасыз қалмауы керек.
Петропавлда жаяу жүргінші көлік астына түсті
Аймақтар • Бүгін, 22:05
Алматы ХҚО-лары мемлекеттік қызметтерді қашықтан алуға шақырды
Қоғам • Бүгін, 21:18
Пандемия аяқталғаннан кейін коронавирустық инфекция неге айналады?
Коронавирус • Бүгін, 20:55
Асқар Мамин жаңа министрлерді таныстырды
Үкімет • Бүгін, 20:24
Қызылордада IT маманы «Бастау» жобасын оқып, тоқыма өнімдерін шығаруды қолға алды
Аймақтар • Бүгін, 19:56
Қызылордада мемлекеттік бөбекжай-бақша ашылды
Аймақтар • Бүгін, 19:39
Open Shymkent бірыңғай сервис порталы құрылады
Аймақтар • Бүгін, 19:25
Банкте ипотекасы бар азаматтарға салық жеңілдігі беріледі
Экономика • Бүгін, 19:00
Кәсіпкерлер «Almaty Business - 2025» бағдарламасын пайдалана ала ма?
Экономика • Бүгін, 18:58
Мектептегі «бомба»: Ақтөбе полициясы 600-ден астам адамды эвакуациялады
Оқиға • Бүгін, 18:52
Ресейде тұрғындарды қар басып қалды
Әлем • Бүгін, 18:51
Ұлттық қоғамдық сенім кеңесі құрамында ротация жасалды
Саясат • Бүгін, 18:48
«Almaty Finance» бизнеске қолдау көрсету бағдарламалары кеңейтілді
Экономика • Бүгін, 18:35
Доллардың ертеңгі құны қандай болады?
Экономика • Бүгін, 18:30
Шымкентте бұқаралық спортпен айналысушылар саны артады
Аймақтар • Бүгін, 18:22
"Бедеуліктен емдеймін" деген әйелге сот ісі басталды
Оқиға • Бүгін, 18:15
Жарылғыш зат жеп қойған әйел бар тісінен айырылды
Әлем • Бүгін, 18:10
Мұхтар Тілеуберді қос қызметті қатар атқармақ
Тағайындау • Бүгін, 18:08
Ұлттық экономика министрі тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 17:55
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 17:55
Шымкент «Кundelik.kz» жүйесін қолдануда республикада бірінші орында
Аймақтар • Бүгін, 17:50
Елордада карантинді бұзғандарға қанша теңге айыппұл салынды?
Елорда • Бүгін, 17:47
Үкіметтің жаңа құрамы жарияланды
Қазақстан • Бүгін, 17:47
Мәжіліс Премьер-Министрдің орынбасарлары лауазымына ұсынылған кандидатуралармен келісті
Парламент • Бүгін, 17:40
Шетелдіктердің Қазақстанда уақытша тұру мерзімі ұзартылды
Қазақстан • Бүгін, 17:35
Атырауда шикізаттық емес өнімдер экспортының көлемі артады
Экономика • Бүгін, 17:27
Ұлттық кеңестің бесінші отырысы қашан өтетіні айтылды
Қоғам • Бүгін, 17:15
Атырауда 558 мас жүргізуші жазаланды
Аймақтар • Бүгін, 17:14
Алматыда Қуат Хамитовтың соты өтіп жатыр
Спорт • Бүгін, 17:06
Словакияда тұрғындарға серуендеуге тыйым салынды
Әлем • Бүгін, 17:00
Қызылордада абақтыдағылар астау жасап жатыр
Аймақтар • Бүгін, 16:54
Экс-депутат QazIndustry-де жаңа қызметке тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 16:42
Қазақстанда ерікті вакцинадан қайтыс болса қанша теңге төленеді?
Медицина • Бүгін, 16:41
Нұр-Сұлтанда қалалық парктер 2021 жылы қалай түрленеді?
Елорда • Бүгін, 16:36
Алматыда модульді госпиталь қайта ашылады
Аймақтар • Бүгін, 16:32
Президенттің апталық жұмысына бейне шолу
Видео • Бүгін, 16:32
Елордада 18 қаңтардан бастап ХҚКО-ның жұмыс уақыты өзгереді
Қоғам • Бүгін, 16:28
Антикор Сапар Нұрашевтың ұсталғанына қатысты пікір білдірді
Оқиға • Бүгін, 16:15
Қар құрсауынан 50-ден астам көлік құтқарылды
Қоғам • Бүгін, 16:10
Мефедрон сатқан екі петропавлдық ұзақ жылға сотталды
Аймақтар • Бүгін, 15:41
«Egemen Qazaqstan» газетінің бас редакторы тағайындалды
Тағайындау • Бүгін, 15:27
Экс-депутат бас басылымға қызметке келді
Тағайындау • Бүгін, 15:16
Қостанайда сирек кітаптар көрмесі ашылды
Әдебиет • Бүгін, 15:08
Шымкентте қоғамдық көлік жүргізушілерінің мәдениетін қалыптастыратын курс ашылады
Аймақтар • Бүгін, 14:59
Әлеуметтік желі арқылы жарылғыш зат сатпақ болған Ресей азаматы ұсталды
Аймақтар • Бүгін, 14:47
Биыл Шымкентте 36 маршрут субсидияланады
Аймақтар • Бүгін, 14:30
«Almaty Business-2025» аясында 8 млрд теңгеге 40-тан астам жобаның қаржыландырылуы мақұлданды
Экономика • Бүгін, 14:20
Үстел теннисінен ел чемпиондары анықталды
Спорт • Бүгін, 14:05
Бокстан ел біріншілігі басталды
Спорт • Бүгін, 13:46
Алматыда 500-ден астам бизнес нысандары тексерілді
Қоғам • Бүгін, 13:38
Қызылордада есірткі тасымалдаған тұрғын ұсталды
Аймақтар • Бүгін, 13:14
Ұлы сарынның сарқыты – Жамбыл жырау
Руханият • Бүгін, 13:00
Сенаторлар жол қозғалысына қатысты заң жобасын қарайды
Үкімет • Бүгін, 13:00
Үйді бөлісе алмаған балалары анасын соққыға алған
Қоғам • Бүгін, 12:53
Елордада 18 қаңтардан бастап кафелер мен мейрамханалар қалай жұмыс істейді
Елорда • Бүгін, 12:47
Петропавлда полицейге шабуыл жасаған ер адам қолға түсті
Оқиға • Бүгін, 12:42
Димаш АҚШ президентін ұлықтау апталығының ашылу салтанатында өнер көрсетті
Әлем • Бүгін, 12:32
Анықтамасыз келген 431 қазақстандықтың ПТР-талдаулары теріс нәтиже көрсетті
Қазақстан • Бүгін, 12:20
Телемұнарадан түсе алмай қалған жігіт құтқарылды
Аймақтар • Бүгін, 12:09
Қапшағайдағы мұз жамылғысы желі қолданушыларының назарын аудартты
Фотогалерея • Бүгін, 11:59
Бір адам қайтыс болған: Қостанай облысында тұрғын үй өртеніп кетті
Оқиға • Бүгін, 11:55
Балаларға арналған жәрдемақы дауынан кейін Нидерланд үкіметі отставкаға кетті
Әлем • Бүгін, 11:50
«Almaty Business-2025» аясында 8 млрд теңгені құрайтын 40 жоба қаржыландырылады
Қоғам • Бүгін, 11:45
Covid-19: Вакцина салдырған 13 адамның беті сал болып қалған
Әлем • Бүгін, 11:40
Шымкентте карантин талаптарын бұзғандарға айыппұл салынды
Аймақтар • Бүгін, 11:35
Теміржол билеттері қымбаттайды
Қазақстан • Бүгін, 11:19
Түркі елдері халықаралық ұйымдары Әзербайжанға барды
Руханият • Бүгін, 11:13
Әлемге танымал үш ірі компания Беларусьтегі әлем чемпионатынан бас тартты
Әлем • Бүгін, 11:03
Ауа райы • Бүгін, 10:56
Көлсай мен Қайыңдыда коньки тебуге бола ма?
Экология • Бүгін, 10:48
Ұқсас жаңалықтар