Ishekeń jetpistiń tórine shyqqan shaǵynda, birde taıaǵyn tyqyldatyp Almatynyń kóshesin qydyryp júrip, qyzyqtap «Muhıt» dúkenine kirip ketedi. Zamannyń keń kezi ǵoı, bir buryshta sýǵa toly bóshkelerdi birinen soń birin tizip qoıyp, ishinde júzip júrgen balyqtardy ojaýmen súzip, tiri kúıinde shorshytyp satyp jatady. Kezek te kóp emes eken, Ishekeń de qatarǵa tura qalady. Kezegi kelgen kezde bóshkede júzip júrgen balyqtardy shuqyp kórsetip:

 – Devýshka, skajıte pojalýısta, ý vas etı ryby svejıe? – dep surapty.

 Satýshy qyzdyń basyna qan shapshyp, kózi atyzdaı aınalyp, shamdanyp qalady.

 – Vy chto, starık, ne vıdıte chto lı, onı je jıvye? – deıdi shaptyǵyp.

 Sonda Ishekeń kelispegendeı basyn shaıqap, sabyrmen:

 – Ný ı chto je? Ý menıa doma starýha est... Ona toje jıvaıa, no daleko ne svejaıa, – depti de, kezekte turǵan jurtty qyran-topan kúlkige batyryp, dúkennen shyǵyp jónelipti.

Synshy aqynǵa syn

Aqyn Jaqan Syzdyqov pen jazýshy Ǵabdol Slanov ekeýi birde – qar erip, kóktem shyǵyp jatqan laısań mezgilde kóshede kezdesip qalyp, biraz jerge deıin birge barypty. Jaqan dopsha domalanǵan shaǵyn deneli, kishkentaı kisi eken. Jol boıy óleńderin oqyp, Ǵabdoldy sharshatyp jiberse kerek. Qoshtasar shaqta Ǵabdol:

 – Jaqa, osy siz ylǵı da jurtty synap óleń shyǵarasyz. Bul joly men sizge óleń shyǵardym, – deıdi.

 – Iá, oqy endeshe! – dep Jaqan jaqyndaı túsedi.

 Sonda Ǵabdol bylaı degen eken:

 – Basyp batpaq-balshyqty,

Shashyratyp shalshyqty,

Bazar jaqqa barýǵa,

Úıden shıdeı shal shyqty.

Jol boıy oqyp óleńin

Qulaǵymdy sarsytty.

Sársenbiniń sáti

Halqymyzǵa aty máshhúr áıgili atbegi, uzaq jyl el basqarǵan ardager, shejire aqsaqal, Sosıalıstik Eńbek Eri Boshaı Kitapbaev taıaǵyn tyqyldatyp birde Almatynyń kóshesinde kele jatsa, aldynan ádebıet synshysy ári kompozıtor Tursynjan Shapaev kezdese ketedi. Aman-saýlyqtan soń Boshekeń:

 – Iá, Tursynjan, mynaý ómirde ne jańalyq? – dep suraıdy.

 – Ne jańalyq bolýshy edi... Tynyshtyq!.. – deıdi Tursynjan ne aıtaryn bilmeı.

 – Qaıdaǵy tynyshtyq? Gorbachev otstav­kaǵa­ keteıin dep jatyr emes pe?!

 – E, ol kisi erteń ǵoı... Erteń, sársenbi kúni keshki saǵat 10-da teledıdardan málimdeme beredi dep estidim.

 – Búgin emes, erteń sóılemek pe?

 – Erteń, Bosh-aǵa, erteń deıdi...

 Sonda Boshekeń:

 – Iаpyrmaı, buǵan qaraǵanda Mıhaıl Sergeevıch te sársenbiniń sátin kúteıin degen eken ǵoı, – dep tańdana basyn shaıqapty.

Álibek ASQAR

Nur-Sultan

Bilgir shákirtter

Muǵalim eń eresegi on jasqa tolar-tolmas oqýshylarynyń bas­taýysh synypty bitiretin sońǵy sabaǵyn ótkizip jatyp, tulymdy túlekteriniń bilim deńgeıin, oı-órelerin baıqamaq bolyp, sońǵy suraǵyn qoıady.

– Elimiz ilgeri ozyp, budan da táýir turmys ornaý úshin nen­deı ózgerister qajet dep oı­laısyzdar? – dep edi, bútkil bala qol kóterip: «Men aıtaıyn­shy» dep jarysa shýla­ǵan­da, muǵalim «Qandaı ǵajap!» dep mártebesi ósip, marqaıyp qaldy.

Ne der eken dep, synyptaǵy úlgerimi óte nashar oqýshysyna alǵash ret meıirim tóge iltıpat­pen «Sen aıta ǵoı» dep edi, kidirmeı aıta jóneldi.

– Ekonomıkamyz túzeldi. Endigi jerde saıası reforma qa­jet. Bılik halyqqa jaqyndap, kóp­tiń muń-muqtajyn tyńdaǵa­ny jón. Korrýpsııany aýyzdyq­tap, ádil de táýelsiz sot ústemdik quryp, naǵyz demokratııa jolymen nyq qadam basýymyz qajet, – degeninde, muǵalim: «Aı­naldym, aıtqanyń kelsin, qys­qa da nusqa qandaı ǵajap tu­jyrym aıtyldy» dep ony ári qaraı aıtqyzbaı otyrǵyza saldy.

– Al keıin ózderiń halyqqa qaıtyp qyzmet etken jón dep sanaısyńdar? – dep edi, oıpyr-aı, bar oqýshysy qol kótere, keıbiri «Men aıtaıynshy» dep entelep oryndarynan turyp ketipti.

Artqy jaqta ylǵıda jym-jyrt ózimen ózi otyratyn maý­bas oqýshysynyń da selqos kó­te­rilgen qolyn baıqap: «Sen aıta ǵoı» dep janyna taqap baryp turdy.

– Depýtat bolǵan jón... Biz eseıgenge deıin depýtattardyń ókilettigi artyp, Úkimetti tolyq aıtqanyna kóndiretinine senim­dimin. Sonda halyqtyń jaǵdaıy jaqsarady, naǵyz demokratııa­ly el bolýǵa qadam jasalady, – degeninde muǵalim bul oqý­shysynyń basynan sıpap, mań­daıynan súıdi.

Muǵalim bir sát: «Oıpyr-aı, synyptaǵy maýbastyń jaýaby mynaý, al qalǵan qaǵylez de qaǵyp alma jıyrma shákirti bul suraqtyń maıyn tamyzyp, túbin túsireri sózsiz-aq!» degen oıǵa berilip, er kezegi úshke deıin – syrt álemnen syrǵyp synybyna enip, «Qalaı bolar eken, ne der eken...» dep júreksine bilgir sanalatyn oqýshylaryna:

– «Kel balalar oqylyq,

Oqyǵandy kóńilge –

Yqylaspen toqylyq!» – degen óleńdi qaı atalaryń aıtyp edi? – dep edi, oıpyr-aı, únsizdikten shybyn yzyńy estilgendeı.

Muǵalim myna únsizdikten yńǵaısyzdanyp, onyń ústine búgingi bastaýysh synypty bitirer sońǵy saǵattarynda tyǵyryqqa tiremeı-aq qoıaıyn dep: «Olaı bolsa, bastaýyshpen qoshtasar sátte, birińnen soń biriń turyp, ekilikten tartyp ondyqpen aıaqtalar «kóbeıtý kestesin» aıtyp jiberińder» dep edi, jym-jyrt... shybynnyń da yzyńy estilmeıdi...

Muǵalim bir sát ornaı qal­ǵan óli tynyshtyqtan ózi de qobal­jyp: «Ata zańǵa qandaı óz­ge­rister engizgen jón?» dep qal­ǵanyn ańǵarmaı da qaldy. «Men aıtaıynshy!» degen aıqaı­dan selt etip, sol sát aına­laıyn qońyraý soǵylyp, muǵa­lim bilgir shákirtterine rıza keıip­pen: «Aldylaryńnan ja­ryl­qasyn, osylaryńnan tan­bańdar!» dep batasyn berip qala berdi.

Berik SADYR

Nur-Sultan

Qala kósheleriniń bi­rin­­de júk kóligin toq­tat­qan MAI qyz­met­keri júr­gizýshige:

– Men seni buǵan deıin de úsh ret toq­ta­typ, kóligińniń júk sal­­ǵy­shynan birdeme tó­­­­­gilip júrgenin aıtyp eskert­tim emes pe?

– On ret toqtatsań da aıtaıyn saǵan: men jolǵa topyraq pen qum seýip júrmin, túsindiń be?

 *  *  *

Eki er adamnyń áńgimesi:

– Kóshede kólikpen kele jat­qan­da áskerıler, iship alǵandar men motosıkl mingender qa­ýip­ti.

– Nege? Al rýldegi áıelder she?

– Áıelder sol iship alyp moto­sıkl minetin á­skerıler­men birdeı ǵoı...

 *  *  *

Júrýden múlde qalǵan kólik­te­rin ıterip kele jatqan erli-zaıypty arasyndaǵy áńgime.

– Myna páleketti bizge satqan ıesi shynyn aıtqan-aq eken...

– Ne dep edi?

– Bul kólik janar-jaǵar maıdy ǵajap únemdeıdi.. – dep edi.

Qanshama «talant» bolsa da...

Keıbir bizdiń jigitter,

Kózge qorash «kúıikter»,

Rólinde áıeldiń,

Oınap ta júr biraýyq,

Qorsalańdap jylaýyq.

Aýzy-basyn qyzartyp,

Shashyn buıralap uzartyp,

Tarǵyl daýysty,

Sahnaǵa aýysty.

Maǵyna joq, máni joq,

Tuzy da joq, dámi joq,

Birdeme aıtyp júredi,

Jurt kúlmeıdi aldymen,

О́zdi-ózi kep kúledi.

Áıel quryp qalǵandaı,

Qudaı basqa salǵandaı,

Bul ne degen ersilik,

Kórgende biz uıaldyq,

Mańdaıymyz tershigip.

Mundaılarǵa sonshama,

Kóńil shirkin tolmaıdy,

Qanshama «talant» bolsa da,

«Qudaıbergen» bolmaıdy.

Araq emes, «Arekem-aý...»

Men aıtaıyn óz basymnan shyndyqty,

Tyńdańyzdar qaltańdaǵan muńdyqty.

Araqty men «Arekem» dep «pir» tuttym,

Deı kórmeńiz, «shyǵardy ǵoı sumdyqty».

Syńǵyrlaǵan stakandy soǵystyryp,

Jeti atasyn kóristirip kóp ishtim.

Menimenen «sporlasyp» qalǵanda,

Qyljań etti «sary nary» orystyń.

«Jyndy sý» dep, «tentek sý» dep

aıtpaımyn,

Aıtqanymnan «kak mýjchına» qaıtpaımyn.

«Pahmelmen» kózimdi ashtym qyryq jyl,

Qaıtip qana aqıqattan attaımyn.

«Arekem-aý» kóz nurymdaı shamshyraq,

Sen degende kórmeıdi eshkim qamshylap.

Áne bir jyl qurtamyn dep araqty.

Gorbachev ta qalǵan joq pa qańsylap.

Ońaılyqpen qolymyzǵa túspediń,

Áli esimde «ádıkolon» ishkenim.

Jeti basty jylan bar ǵoı ishimde,

«Zákóskige« ıtjýany tistedim.

Arekem-aý, aıaqty alshań basasyń,

Patshanyń da tábetin sen ashasyń.

Stalın de ishken eken jaryqtyq,

Grýzınniń «han» kóterip shashasyn.

«Arekem-aý» alpys attyq kúshiń bar,

Bolmasty da boldyratyn isiń bar,

Arystannyń ashýy bar ózińde,

Saǵan qarsy keletin kim, kisiń bar.

Arekem-aý, sheshtiń nebir daýdy da,

Sonda júgiń teris qarap aýdy ma.

Poıyz ótti óz «ıneńniń» kózinen,

Qajet bolsa tóńkeresiń taýdy da.

Arekem-aý, ánshi de sen syrnaıly,

Toıhanalar aýzyn ashyp tyńdaıdy.

Aqyn bitken toıyp alyp, qalaısha,

«Shaıtan sý» dep shartarapqa jyrlaıdy.

Daǵdarysta, mynaý zaman naryqta,

Arekem-aý, shyǵyp jatsyń jaryqqa.

«Astana» dep, «Parlament» dep myń túrli,

Emin erkin erkeleısiń halyqqa.

Jyl ótkende baǵań jatyr qymbattap,

О́zińdi óziń aıalaı ber qundaqtap.

«Short poberı» shopyrlardan saq bolshy,

Abyroıdy ketiredi bulǵaqtap.

Qartaıdym ǵoı, kózdiń jasy burshaqtap,

Deı kórmeńiz, jazǵandary qur shatpaq.

Arekem-aý, aspandamaı aman júr,

Men baıǵusty «qarttar úıi» tur saqtap...

Ázirbaıjan Qonarbaev

Mańǵystaý oblysy

Múıisti júrgizetin Berik SADYR