Qazaqstan kedeılik qursaýyna túse me?

Sarapshylar arnaıy ótken onlaın-jıynda osy baıandama tóńireginde talqy jasaǵan. Olardyń aıtýynsha, 2020 – sońǵy jıyrma jylda Qazaqstan tarıhyndaǵy eń aýyr jyl boldy. Pandemııa soqqysy 2008 jáne 2015 jyldardaǵy daǵdarystan da aýyr tıgen. Indettiń keń taraýy 2020 jyldyń ekinshi toqsanynda jahandyq belsendilikti joıyp, Qazaqstannyń eksporttaǵy basty kóziri bolyp otyrǵan munaı baǵasynyń quldyrap ketýine ákelip soqty.

         – Álemdik ekonomıkaǵa baılanysty damý boljamynyń jańarýyna, eksportqa degen suranystyń artýyna, ishki ekonomıkalyq belsendiliktiń jańarýy jáne qolda bar tabystyń ósýine baılanysty 2021 jyly ekonomıkanyń ortasha deńgeıde qalpyna kelýi kútiledi. Ekonomıka úshin táýekelder tómendeıdi. Alaıda ósimge qajetti qoldaýdy jasaý úshin indetke qarsy vaksınasııany sátti ótkizý jáne ekonomıkalyq reformalardy jalǵastyrý mańyzdy, – deıdi dúnıejúzilik banktiń Qazaqstandaǵy ókili, aǵa ekonomıst Samsý Rahardja.

         Sarapshylardyń sózinshe, ekonomıkanyń quldyraýy birinshi kezekte halyqtyń áleýmettik álsiz tobyna keri áserin tıgizedi. Pandemııa bólshek saýda, qonaqúı bıznesi, kóterme saýda jáne transport sektorlaryn turalatyp ketken. Degenmen aýyl halqy báribir qattyraq zardap shegip otyr deıdi ekspertter. Qazaqstandaǵy kedeılik 12-14 paıyzǵa deıin jetýi yqtımal. Bul degenińiz shamamen 1,5 mıllıon adam.

         – Ásirese, aýyl halqynyń kedeılený qaýpi basym. Bul Qazaqstandaǵy teńsizdiktiń ulǵaıa túsýine yqpal etedi. О́ndiristiń toqtap qalýy jáne kómirsýtekterge degen shamadan tys táýeldilik saldarynan JIО́-niń ortasha ósimi árbir ekonomıkalyq daǵdarystan keıin tómendedi. Demek, Qazaqstan ekonomıkany jan-jaqty qalpyna keltirý jáne ónimdilikti arttyrý jónindegi reformalarǵa jáne memlekettik baǵdarlamalardyń tıimdiligin qamtamasyz etýge burynǵydan da kóp kóńil bólýi qajet, – deıdi dúnıejúzilik banktiń Qazaqstandaǵy turaqty ókili Jan-Fransýa Marto.

         Sondaı-aq ekspertter Qazaqstannyń ekonomıkalyq qalpyna kelýine áser etetin faktorlardy, Qazaqstan ekonomıkasynyń turaqtylyǵyn arttyrý jónindegi áleýetti sharalardy, sondaı-aq kedeıliktiń ósýi, qazba otynyna degen álemdik suranystyń tómendeýi, ınvestısııalar úshin aımaqtyq básekelestiktiń artýy jáne qarjylyq turaqsyzdyqtyń joǵarylaýy sekildi táýekelder men qıyndyqtardy talqyǵa saldy. 

«NAC-Analytica» korporatıvtik qory basqarma tóraǵasy Aqtoty Aıtjanova 2021 jyly Qazaqstannyń JIО́-si 4,0 paıyzǵa deıin qalpyna keledi deıdi. Ol ishki óndiris kólemi 2021 jyldyń úshinshi toqsanynda pandemııaǵa deıingi deńgeıge shyǵady degen senimde.

Strategııalyq bastamalar ortalyǵynyń negizin salýshy Oljas Qudaıbergenov el úkimetiniń ekonomıkany qoldaý sharalary qysqa merzimdi bolmaýy tıis degen pikirde. Pandemııanyń áli 2-3 jylǵa jalǵasýy múmkin ekenin esten shyǵarýǵa bolmaıdy deıdi ekonomıst.

Samsý Rahardja el bıligi jaǵdaıǵa oraı jyldam sharalar qabyldady dep sanaıdy.

– Bıýdjet esebinen keń aýqymdy sharalar qabyldaý bıýdjet tapshylyǵynyń ulǵaıýyna áser etti. Alaıda belgili bir bıýdjettik keńistik áli saqtalýda. Memlekettik qaryz tómen – 24 paıyz deńgeıinde qalyp otyr (pandemııaǵa deıin 20 paıyz). Mundaı tendensııa úkimettiń qaryzdyq táýekelderdi durys retteı alyp otyrǵanyn kórsetedi. Dúnıejúzilik bank boljamy boıynsha munaı baǵasy barreline 48 dollar bolyp tursa Qazaqstan JIО́-siniń shynaıy kórsetkishi kem degende 2,5 paıyzǵa, odan keıingi jyldary 3,5 paıyzǵa deıin ósedi. Degenmen mundaı boljamdy halyqaralyq qarjy ınstıtýty konservatıvti ssenarıı negizinde jasap otyr, – dedi ekspert.