Selqos qoǵamnyń salqyny

Mynaý qoǵam, shynynda, meńireý qoǵam shyǵar... Qabyrǵamyzdy qaıystyrarlyq munsha qasiretti kórip-bilip, sezinip otyrsaq ta myńq etpeı qabyldaımyz. Múlkimiz tonalyp jatsa da bulaı múlgip otyrmaspyz. Al baýyr et – balamyzdyń amandyǵynan, adam ómirinen asqan baılyq bar ma?! Myńq etpegenimiz emeı nemene, qansha jyldan beri dúnıejúzilik sýısıd statıstıkasy boıynsha úshtiktegi ornymyz myzǵymaı tur. Jyǵylǵanǵa judyryq bolyp, ózekti órter bul ókinishti kórsetkish ońalýdyń ornyna odan saıyn órship bara jatqan sııaqty.

О́tken jyly 144 jasóspirim ózine ózi qol jumsasa, bıyl aınaldyrǵan bes aıdyń ishinde 84 jas ómir qyrshynnan qıyldy. Bul – ber jaǵy, tek jasóspirimder boıynsha keltirip otyrǵan derek. Al jalpy byltyr 3 526 sýısıd jaǵdaıy tirkelgen, ózine ózi qol jumsaýǵa talpynǵandardyń sany tipten kóp – 4 855. 2019 jyly 3 805 adam sýısıd jasaǵan, onyń 180-i kámelet jasyna tolmaǵan.

Jan túrshigerlik mundaı oqıǵalardyń áli de azaıa qoımaǵanyn kórip otyrmyz. Joǵaryda aıtylǵan bıylǵy sýısıd deregin jaqynda Ishki ister mınıstri Erlan Turǵymbaev málimdegen edi. Ol qur derekti keltirip qana qoımaı, keleńsiz áreketke ıtermeleıtin sebepterdi de tizip berdi. «Úsh jaǵdaıdan bireýi týystarymen kelispeýshilikten ózine qol salady. Jalǵyzdyqty seziný saldarynan sýısıdke baratyndar 12 paıyzdy, dostarymen qarym-qatynasy úzilgendikten ómirin de úzetinder 10 paıyzdy, oqý ornyndaǵy janjaldar men qarjylyq qıyndyqqa tap bolýyna baılanysty ózine qol jumsaıtyndar sany 3 paıyzdy quraıdy. Bıyl jasóspirimder arasynda 248 sýısıd áreketi jasaldy. 164 kámeletke tolmaǵan bala qutqaryldy. О́kinishke qaraı, 84-i kóz jumdy», dedi mınıstr.

Osylaısha oń-solyn tanymaı jatyp erte solǵan jas óskin – jasóspirimderdiń obaly kimge? Mundaıda kóbimiz otbasyn, ortasyn kinálap jatamyz. Degenmen aýyr kúızeliske túsip, jalǵyzsyraǵan, ózin qajet­siz sezingen beıbaqtardy der kezinde, dáıim demeı almaǵan, qoldaý kórsetip qamqor bola almaǵan qoǵamda da jaýapkershilik bolýy kerek.

Qarap otyrsaq, sýısıd jasaǵandardyń deni tolyq otbasynda tárbıelengen, jal­ǵyzdyq kórer jeri joq jasóspirimder eken. Bul máselede psıhologter ata-ana men balanyń arasy alshaqtap ketkenin, tipti keı jaǵdaıda balasyna úlgi bolarlyq úlkenderiniń ózi de ómirden túńilip júrgenin alǵa tartady. Aınalyp kelgende rýhanı álsiz qoǵamnyń bir belgisi – osy otbasy ınstıtýtynyń álsireýi. Jasóspirimder arasynda sýısıdtiń órship turǵanyn aıtyp, dabyl qaǵyp Úkimet basshysyna depýtattyq saýal joldaǵan májilismender Erlan Saırov, Juldyz Súleımenova, Elnur Beısenbaev «Bul kúrdeli máseleniń ýshyǵyp ketýine dástúrli otbasy ınstıtýtynyń qysymǵa ushyraýy sebep» degen pikir bildirgen. Osy oraıda olar keshendi psıho­logııalyq qyzmetterdiń tıimdiligin arttyrýdy, ata-analarǵa quqyqtyq, rýhanı, ádistemelik qoldaý kórsetetin ınstıtýt qu­­­rý­dy usynady.

Rasynda, sýısıdtiń psıho-áleýmettik másele ekeni áýelden aıtylyp keledi. Shemen-sheri ishine shıyrlanǵan jan tuıyqtalyp, tyǵyryqqa tirelgende sony tarqatýǵa aınalasyndaǵylar asa mán berip qaraı qoımaıdy. Al psıhologqa júginýdi tipten oıǵa da almaıdy. Prezıdent janyndaǵy Qazaqstannyń stra­tegııalyq zertteýler ıns­tıtýty otbasy jáne balalar máselesine qatysty júrgizgen áleýmettik saýaldamasynda res­pondentterdiń kóbi, 45,9 paıyzy qajet bolǵan jaǵdaıda psıhologııalyq kómek alýdy qup kórmeıtinin, tek 19,6 paıyzy ǵana psıhologqa júginýge daıyn ekenin aıtqan. Adam psıhologııasy kúrdeli ózgeristerdi basynan keshirip jatqan qazirgi qoǵamda osyndaı qatyp qalǵan kózqarastardy da ózgertýimiz kerek-aq.

Sýısıd – sýyǵan qoǵamnyń tıgizgen salqyny. Sonyń saldary, jylylyqtyń, meıirimniń jetispeýi qoǵamdy da rýhanı sal etedi. San soǵyp, sanamyz sansyrap qalmaýy úshin jaqynymyzǵa janashyr, qamqor, qorǵan bolaıyqshy, adamdar...