Ekologııa • 19 Shilde, 2021

Eki jylda 1 734 shaqyrym kanal jóndeldi

Ekologııa, geologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstri Maǵzum Myrzaǵalıev beınekonferensııa rejiminde azamattyq sektor jáne úkimettik emes uıymdardyń ókilderimen kezdesip, onda sý resýrstaryn basqarýdaǵy ózekti máseleler talqylandy. Mundaı kezdesý jylyna eki márte uıymdastyrylady. О́tken jyly kezdesýge qatysýshylar qorshaǵan ortany qorǵaý máselesin nazarǵa alǵan bolatyn.

Raýan QABIDOLDIN

– Sý – tirshilik kózi, el ekonomıkasynyń turaqty damýyn qamtamasyz etetin mańyzdy faktorlardyń biri. Sondyqtan sý qaýipsizdigi máselesi úlken mańyzǵa ıe. Qazaqstannyń qolda bar sý resýrstary jerasty sýlary men ózen aǵysynyń qorlarynan turady. О́zen resýrstarynyń naqty kórsetkishteri keıingi jyldary shamamen 90-100 tekshe shaqyrymdy quraıdy. Sonyń ishinde 50,8 tekshe shaqyrym – jergilikti aǵyn, 39,2 tekshe shaqyrym – Qytaıdan, Ortalyq Azııa elderinen jáne Reseıden transshekaralyq ózender arqyly kelip túsedi. Sonymen qatar Reseı Federasııasyna ketetin aǵyn jylyna orta eseppen 16,5 tekshe shaqyrymdy quraıdy, – dedi mınıstr.

Vedomstvo basshysynyń aıtýynsha, 3,5 myńnan astam ken oryndarynda jylyna 15,5 tekshe shaqyrym kólemde jerasty sýlarynyń rastalǵan qory bar. Geografııalyq turǵydan, bul qor birkelki bólinbegen. Batysta ken oryndarynyń sany – 20%-dan kem bolsa, ortalyq, soltústik jáne shyǵys aımaqtarda – 30%, al elimizdiń ońtústiginde shamamen 50% eken.

– Ekologııalyq qajettilikterge shamamen 50 tekshe shaqyrym sý qajet. Al paıdalanylatyn sýdyń jalpy kólemi shamamen 25 tekshe shaqyrymdy quraıdy. Sonyń ishinde aýyl sharýashylyǵyna 15 tekshe shaqyrym, ónerkásipke 6 tekshe shaqyrym (nemese 30%) jáne kommýnaldyq sharýashylyqqa 1 tekshe shaqyrym (nemese 5%) tıesili. Sondaı-aq tasymaldaý kezindegi shyǵyndar shamamen 3 shaqyrymǵa teń. Elimizde sýmen qamtamasyz etý isi ekonomıka salasy men halyqtyń suranysyn ótep otyr, – dedi M.Myrzaǵalıev.

Mınıstr elimizdegi vegetasııalyq kezeńniń barysyna da toqtaldy. Onyń aıtýynsha, ózen basseınderi boıynsha júrgizilgen taldaýǵa sáıkes, Qazaqstan sý azdyǵy sıklin bastan keship otyr. 2019 jyly jalpy aǵyn 83 tekshe shaqyrymdy, al byltyr 93 tekshe shaqyrymdy qurady.

– Sharýalardy sýmen qamtamasyz etý maqsatynda birqatar jumys atqarylyp jatyr. Máselen, kórshi eldermen qarym-qatynas jolǵa qoıylǵan. Syrdarııa ózeni boıynsha biz qyrǵyz elimen qosymsha sý aǵyzý týraly kelisimge keldik. Vegetasııanyń sharyqtaý shegi sanalatyn maýsym-tamyz aılarynda «Toqtaǵul» sý qoımasynan qosymsha 330 mln tekshe metr sý aǵyzylady. Osyndaı sý kólemin О́zbekstan aýmaǵy arqyly ótkizý týraly da ýaǵdalastyqqa qol jetkizildi. Sondaı-aq tájik jáne ózbek taraptarymen birlesip, osy jylǵy 16 maýsymda «Bahrı Tochık» sý qoımasynyń jumys rejimin kelisý boıynsha, maýsym-tamyz kezeńine arnalǵan jumys keńesiniń hattamasyna qol qoıyldy, – dedi vedomstvo basshysy.

M.Myrzaǵalıevtiń aıtýynsha, osy jyldyń maýsym aıynda Orynbor qalasynda sý sharýashylyǵy uıymdarynyń kezdesýi ótip, onda Jaıyq ózeni basseınindegi sý sharýashylyǵynyń jaǵdaıy talqylanǵan. Kezdesý qorytyndysy boıynsha, aldaǵy jaz-kúz mezgiline arnalǵan «Irıklın» sý qoımasynyń jumys rejimi bekitilgen.

– Aqpan-naýryz aılarynda biz Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligimen birge óńirlerge baryp, jınalystar ótkizdik. Qalyptasyp otyrǵan sý sharýashylyǵynyń jaǵdaıy týraly habardar ettik. Sýdy kóp qajet etetin daqyldardyń egistigin azaıtýdy usyndyq. Kúrdeli jaǵdaıdaǵy vegetasııaǵa daıyndaldyq. Máselen, Qyzylorda oblysynda bıyl kúrish egý alqaby 82,4 myń gektardy qurady. Bul byltyrmen salystyrǵanda 7,6 myń gektarǵa az. Sonymen qatar kolektorly-drenajdy sýlardy qaıta paıdalaný tájirıbelenýde. Arnalardy mehanıkalyq tazartý jumystary júrip jatyr. Sondaı-aq sýarý kezeginiń kestesi ázirlendi, – dedi mınıstr.

Vedomstvo basshysynyń aıtýynsha, respýblıkalyq menshikte uzyndyǵy 21,5 myń shaqyrymdy quraıtyn 3 298 sýarý jelisi bar. Sonyń ishinde, 11,9 myń shaqyrym jeliniń jaǵdaıy qanaǵattandyrmaıdy. Sonyń saldarynan, sharýalarǵa sý tasymaldaý kezinde kóp shyǵyn shyǵyp jatyr. Aıta ketý qajet, sýarmaly eginshilik – negizgi sý tutynýshy bolyp sanalady.

Memleket basshysynyń tapsyrmasyna sáıkes, vedomstvo sýarmaly jer kólemin 2030 jylǵa deıin 1,6 mln gektardan 3 mln gektarǵa deıin jetkizýi tıis. 2019-2020 jyldary 1 734 shaqyrym kanal jóndeldi. 111,5 myń gektar sýarmaly jer aınalymǵa engizildi. Bul qadam qosymsha 22,3 myń jumys ornyn qurýǵa jáne aýyl sharýashylyǵy óniminiń kólemin jyl saıyn 95 mlrd teńgege ulǵaıtýǵa múmkindik berdi.