FinTech: Kompanııalardyń aıaq alysy qandaı?

Zertteý toby saladaǵy tolyq kar­tı­naǵa kóz jetkizý úshin FinTech-star­taptardyń negizin qalaǵan kásipkerler arasynda saýaldama júrgizgen. Olar óz tájirıbesi, naryǵy, ınvestısııa tartý jáne ózge oıynshylarmen qarym-qatynas ornatý týraly suraqtarǵa jaýap bergen.

– Qazaqstanda FinTech-startaptar­dyń ekojúıesi damýdyń bastapqy satysynda tur. Alaıda qazirdiń ózinde naryqtyń áleýeti joǵary ekenin atap ótýge bolady. Demek damý úshin negizgi alǵyshart bar. Bizdiń zertteý kórsetkendeı, FinTech-startaptardyń ortasha jasy 1-3 jylǵa deıingi aralyqty quraıdy. Olardyń úshten biri alǵashqy satý satysynda tur. Kompanııalardyń 40 paıyzynyń kirisi ósip keledi. Oıynshylardyń 16 paıyzy jańa naryqtarǵa beıimdelip, kókjıegin keńeıtýde. Jobalardyń 9 paıyzy endi-endi jetilý ústinde, – deıdi AHQO Tech Hub quzyrettilik ortalyǵynyń basshysy Aınur Jantórına.

Qarjylyq tehnologııalardyń kóp ta­ralǵan túriniń qatarynda tólemder, aýdarymdar, mobıldik ámııandar (20 paıyz) jáne qarjylyq baǵdarlamalyq qamtamasyz etý baǵyty (18 paıyz) bar. Sonymen qatar startaptardyń 15 pa­ıyzy elektrondy saýdamen, 11 paıyzy jınaq jáne ınvestısııamen, 10 paıyzy nesıe berýmen aınalysady. Saqtandy­rý salasyndaǵy jobalardyń úlesi –
4 paıyz.

Bul salaǵa negizinen kásipkerlik tur­ǵysynan jetilgen adamdar keledi. Son­dyqtan FinTech-startaptardyń negizin qalaǵan adamdardyń ortasha jasy 25-40 jasty quraıdy. Olardyń kóbi IT nemese bıznesti basqarý salalarynda joǵary bilim alǵan. Mundaı jobalardy júzege asyrýǵa er adamdar belsene kirisedi eken. Olardyń deni Nur-Sultan (49 paıyz) jáne Almaty (44 paıyz) qalalarynda turady. FinTech-startaptardyń negizin qalaǵan áıelderdiń úlesi – 18 paıyz.

Saýaldamaǵa qatysqan kásipkerlerdiń 18 paıyzy úshin FinTech-startap – negizgi qyzmet, al 18 paıyzy úshin ádepki jaldamaly jumys. Respondentterdiń 31 paıyzynda birneshe startaptyń bary anyqtaldy. Atap óterligi, saýaldamaǵa qatysqandardyń 14 paıyzy joǵary bilim alýda nemese shtattan tys jumys isteıdi.

Otandyq FinTech-startaptardyń ne­gizgi naryǵy – Qazaqstan. Olardyń 49 paıyzy ishki naryqqa negizdelgen. Odan keıingi orynda TMD naryǵy tur. О́z jobalaryn júzege asyratyndardyń 22 pa­ıyzy atalǵan naryqtan oryn alýǵa nıet­ti. Sonymen qatar FinTech-startaptar­­dyń 12 paıyzy Azııa naryǵyna, 10 paıyzy Eýropaǵa jáne 7 paıyzy AQSh naryǵy­na jol tapqan. Bul rette kásipkerlerdiń ­
72 paıyzy halyq­aralyq naryqqa shyǵýdy kózdep otyr.

FinTech-startaptardy júzege asyratyn ujymdardaǵy adam sany asa kóp emes. Máselen, saýaldama suraqtaryna jaýap bergen kásipkerlerdiń 8 paıyzy jobamen jalǵyz ózi aınalysady eken. 18 paıyzynda 2-4 adam eńbek etedi. FinTech-startaptardyń 28 paıyzynda 5 adamnan jumys istese, 18 paıyzy komandada 7-10 adam bar dep jaýap bergen. Tek 15 paıyzynyń shtaty ǵana 20 adamnan kóp.

FinTech-startaptardyń 70 paıy­zy kásipkerlerdiń óz qarajatyna negiz­delgen. Jobalardyń 21 paıyzyn bul sa­laǵa qatysy joq ınvestorlar qarjy­landyryp otyr. 7 paıyzy memlekettik granttar arqyly iske qosylǵan.

Qazaqstandyq FinTech-startaptardyń negizin qalaýshylar qarjy ınstıtýttarymen yntymaqtastyqtyń basym modeli retinde bankterdi tańdaǵan. Bankterdi áriptestikke tartqan jobalardyń úlesi – 42 paıyz.

Kásipkerlerdiń 21 paıyzy «Bank – qarjylandyrý kózi» nusqasyn tańdaǵan. Al 9 paıyzy zańgerlik jáne tehnıkalyq turǵydan tálim alýǵa daıyn ekenderin atap ótken. Kompanııalardyń 9 paıyzy bankterdi klıent retinde kórgisi keledi. Respondentterdiń 9 paıyzy qarjy ınstıtýttarymen áriptestik ornatýǵa múddeli emes.

FinTech-startaptarynyń 32 paıyzy úshin tabys tabýdyń negizgi modeli – tran­­zaksııalyq kiris. Otandyq kompa­nııa­lardyń 29 paıyzy tikeleı satylymdardy júzege asyrady. Jazylymdar arqyly tabys tabatyndardyń úlesi – 27 paıyz. Kompanııalardyń 12 paıyzy jarnamadan tabys túsiredi.

FinTech-startaptardyń jartysyna jýyǵy (41 paıyz) pandemııa men ekono­mıkalyq daǵdarysta bıznes úshin tıim­di jańa múmkindikter baryn baıqap, sony óz paı­dalaryna jaratqan. Bul rette kásip­kerlerdiń 23 paıyzy ónimdi naryqtaǵy jańa jaǵdaılarǵa beıimdeı bastaǵanyn, al 8 paıyzy jobanyń ózektiligine baı­lanysty ınvestorlar tarapynan qyzy­ǵýshylyqtyń kúrt óskenin atap ótken. Sonymen qatar kásipkerlerdiń 13 paıy­zynyń satylymy kúrt tómendese, al 11 paıyzy naryqtaǵy qyzmetti toqtatý týraly aıtylyp júr.

Kásipkerlerdiń úshten biri aqshanyń jetispeýshiligi men qarjylandyrýda­ǵy shekteýlerdi saladaǵy negizgi problema sanaıdy. Eldegi retteý men bıýro­kra­tııa kompanııalardyń 25 paıyzyna úl­ken synaq týdyrǵan. Sondaı-aq saýaldamaǵa qatysqandardyń 15 paıyzy básekelestiktiń báseńdigin, 11 paıyzy salada sapaly kadrlardyń joqtyǵyn alǵa tartqan. Kásipkerlerdiń 10 paıyzy ınfraqurylym jaıyn tilge tıek etipti.

Startaptardyń negizin qalaýshylar qarjylandyrýdy (21 paıyz), halyq­aralyq naryqtarǵa shyǵýdy (19 pa­ıyz), sapaly komanda qurýdy (19 paıyz), korporasııalarmen jáne banktermen seriktestik ornatýdy (16 paıyz), sondaı-aq salyq zańnamasyndaǵy ózgeristerdi
(8 paıyz) bıznestiń damýyna oń áser etetin negizgi faktorlar sanaıdy.

Zertteý barysynda AHQO tehnolo­gııalar haby 15 áleýetti otandyq FinTech-startaptardyń qyzmetine taldaý jasa­ǵan. Olar – Biometric, Boollo.safe, Bueno!, Lending Star, Mobile Finance Service, Monetika, Paloma 365, Rahmet, reKassa, Sagi, Senim, Tabys, Tayyab, Tuvis jáne Verigram.

Eske sala keteıik, AHQO qarjy teh­no­logııalary salasyndaǵy jańa ónim­der men qyzmetterdi ázirleýshilerge ár­­daıym kómek qolyn sozyp keledi. Son­daı demeýdiń biri – akselerasııa­lyq jáne ınkýbasııalyq baǵdarlamalar­dy usyný. Iаǵnı startaptar mentorlar­men tyǵyz jumys istep, qajetti quzyretter­di da­mytýǵa múmkindik alady. Bul rette Orta­lyq Azııa men TMD-dan keletin star­taptar úshin ınvestısııalar tartý ári mámilelerdi júzege asyrý boıynsha múmkindikterdi keńeıtýge yqpal ete­­tin korporatıvtik ınnovasııalardy damytý jáne venchýrlik kapıtal úlken qoldaýǵa ıe. Osylaısha, AHQO retteýshi elementti, startaptardy qoldaýdy, ınves­tısııalar tartýǵa kómek kórsetýdi jáne korporasııalarǵa FinTech-sheshimderdi engizýdi qamtıtyn keshendi ekojúıeni qurý ústinde.