Otandyq ǵalymdar COVID-19-ǵa qarsy QazCoVac-P dep atalatyn jańa sýbbirlikti vaksınany klınıkalyq zertteýdiń alǵashqy kezeńin aıaqtady. Jahan jaman indetpen jaǵa jyrtysyp jatqanda jarǵaq qulaǵy jastyqqa tımegen ǵalymdarymyz osyndaı jaqsy jańalyq jetkizip otyr.

Bul degenińiz, qaýipti vırýsqa qarsy qoıatyn qaıratymyz bar ekendiginiń birden-bir dáleli. Osylaı jalǵasa berse, áli-aq álem jurtshylyǵy álpetimizdi ǵylymı áleýetimizden tanıtyn bolady.
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev byltyr «Jańa jaǵdaıdaǵy Qazaqstan: is-qımyl kezeńi» atty Qazaqstan halqyna Joldaýynda elimizdegi densaýlyq saqtaý salasyn damytý máseleleri týraly aıta kele «Dári-dármekpen qamtamasyz etý máselesi sheshildi, biraq otandyq farmasevtıka salasyn aıaǵynan turǵyzý kerek. Barlyq negizgi dári-dármekter men medısınalyq buıymdar Qazaqstanda óndirilýge tıis. Bul – ulttyq qaýipsizdik máselesi. Kelesi jyldan bastap osy baǵytta naqty nátıje kútemin», degen bolatyn. Keıin el Prezıdenti koronavırýs indetiniń ekinshi kezeńine daıyndyq máseleleri jónindegi keńes ótkizdi.
Onda «Halyqaralyq qoǵamdastyq ulttyq vaksına ázirleý jónindegi jumystarymyzǵa qoldaý bildirip otyr. Qazir klınıkalyq zertteýler júrgizilýde. Bul elimizdiń ǵylym salasynyń áleýeti zor ekenin kórsetedi», degen edi.
Joldaýda berilgen tapsyrmalar jolda qalǵan joq. Otandyq farmasevtıka salasynda seń júrip, serpilis paıda boldy. Memleket basshysy kútken naqty nátıje kóp keshiktirgen joq. Elimizdegi Bıologııalyq qaýipsizdik problemalarynyń ǵylymı-zertteý ınstıtýty jedel iske kirisip, qaýipti vırýstyń aldyn alý úshin aıanbaı ter tóge bastady. «Árıne, zamanaýı materıaldyq-tehnıkalyq bazasyz ilkimdi ǵylymı jetistikterge qol jetkizý múmkin emes edi. Bul rette Bilim jáne ǵylym mınıstrligi 2020 jyly ǵylymmen aınalysatyn uıymdardy ǵylymı-tehnıkalyq jabdyqtarmen qamtamasyz etý maqsatynda qomaqty qarajat bóldi. Osylaısha, mınıstrliktiń Ǵylym komıtetine baǵynysty barlyq uıymdary kerek-jaraq aspaptary men jabdyqtaryn jańartty», dedi bıylǵy Tamyzıkonferensııasynda sóz alǵan Bıologııalyq qaýipsizdik problemalarynyń ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń bas dırektory Kúnsulý Zakarıa.
Mundaı qadamdar aýyz toltyryp aıtýǵa bolatyn ǵylymı jetistikterge jetelep, ǵalymdardyń esil eńbegi óz jemisin bere bastaıtyny belgili. Sonyń nátıjesinde, jekelegen baǵyttar damýdyń dańǵyl jolyna tústi. «Máselen, búgindeCOVID-19-ǵa qarsy profılaktıkalyq jáne dıagnostıkalyq preparattardy óndirý boıynsha júrgizilip jatqan zertteý jumysy jolǵa qoıyldy. Osylaısha, Bıologııalyq qaýipsizdik problemalarynyń ǵylymı-zertteý ınstıtýty (BQPǴZI) jasap shyǵaryp, QazVac saýda ataýymen óndirilip jatqan «QazCovid-in» vaksınasy – otandyq ǵylymnyń jemisti jetistigi ekeni anyq. Atalǵan vaksına búginde halqymyzdyń densaýlyǵyn qorǵaý úshin qoldanylyp keledi. Sondaı-aq Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń tapsyrmasy boıynsha, osy otandyq ónim gýmanıtarlyq kómek retinde Qyrǵyzstanǵa da jiberildi. Búginde aıyr qalpaqty aǵaıyndardyń baýyrlas elinde QazVac memlekettik tirkeýden sátti ótip, medısınalyq qoldanysqa ruqsat berildi», deıdi K.Zakarıa.
Jýyrda The Lancet tobyna kiretin EClinical Medicine jýrnalyna maqala jarııalanyp, onda COVID-19-ǵa qarsy QazVac vaksınasynyń klınıkalyq synaqtarynyń 1-shi jáne 2-shi kezeńdegi nátıjeleri usynylǵan-dy. Bul jýrnal medısına jáne densaýlyq saqtaý salasyndaǵy túpnusqalyq zertteýlerdiń nátıjelerin, sondaı-aq COVID-19-ǵa qarsy vaksınalardy ázirleý men zertteýdiń sońǵy jetistikterin jarııalaıdy. Budan bólek otandyq vaksınany óndirýge 5 patent berildi.
QazVac-pen qatar, ınstıtýt ǵalymdary QazCoVac-P dep atalatyn taǵy bir vaksınanyń klınıkalyq zertteý jumystaryn bastady. «Kúni keshe osy sýbbirlikti jańa vaksınanyń klınıkalyq zertteýdiń 1-shi kezeńi aıaqtaldy. Qazirgi tańda klınıkalyq zertteý jumystarynyń 2-shi kezeńi qolǵa alyndy. Sonymen qatar COVID-19-ǵa qarsy ózge de vaksınalaryna laboratorııalyq zertteýler júrgizilip jatyr. Búginde Qazaqstan BQPǴZI qabyrǵasynda COVID-19-ǵa qarsy 5 túrli vaksına óndirip jatqanymen maqtana alady. Álemde mundaı jemisti jetistik joq ázir», dedi K.Zakarıa.
QazCoVac-P sýbbirlikti vaksınany klınıkalyq synaýdyń1-shi kezeńi Taraz qalasynda ornalasqan «Jambyl oblysy ákimdigi densaýlyq saqtaý basqarmasynyń qalalyq kópbeıindi aýrýhanasy» sharýashylyq júrgizý quqyǵyndaǵy kommýnaldyq kásiporynnyń bazasynda 44 eriktiniń qatysýymen ótkizildi. Bul týraly Bıologııalyq qaýipsizdik problemalarynyń ǵylymı-zertteý ınstıtýty «Asa qaýipti indettik aýrýlar» zerthanasynyń meńgerýshisi, ǵylym doktory, qaýymdastyrylǵan professor, «COVID-19 koronavırýstyq ınfeksııasyna qarsy vaksınany ázirleý» ǵylymı-tehnıkalyq baǵdarlamasynyń jetekshisi Lespek Kutymbetov aıtyp otyr.
«Sýbbirlikti vaksınanyń klınıkalyq synaǵynyń 1-shi kezeńi 2021 jyly 16 shildede bastaldy. Jalpy, medısınalyq maqsattaǵy kez kelgen vaksınalyq preparatyn klınıkalyq synaýdyń 4 kezeńi bar. Vaksına týraly qosymsha synaq nátıjelerin jınaqtaý úshin 5-shi kezeńdi klınıkalyq synaqtar da josparlanýy múmkin. Qazirgi tańda COVID-19 aýrýyna qarsy vaksınalar pandemııaǵa baılanysty DDU sheshimimen, úshinshi kezeńnen keıin jalpy qoldanysqa beriledi», dedi L.Kutymbetov.
Ǵalymnyń aıtýynsha, jańa vaksınany klınıkalyq synaý barysynda Densaýlyq saqtaý mınıstrligi bekitken klınıkalyq zertteý erejeleriniń talaptaryna sáıkes ádis-tásilder qoldanyldy. Al Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń klınıkalyq zertteý erejeleri Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy (DDU) usynǵan talaptardyń negizinde qurastyrylyp, qabyldandy.
«Jańa vaksına ınstıtýt ǵalymdarynyń ónimi sanalatyn otandyq QazVac ınaktıvtendirilgen vaksınalar qataryna jatady. Bul preparattyń basqalarynan ereksheligi sol, molekýlalyq bıologııanyń zamanaýı tehnologııalaryn qoldaný arqyly ázirleýshiler SARS-CoV-2 koronavırýsynyń ımmýndyq júıemen tanylatyn RBD jáne N aqýyzdaryn óndiretin shtamdaryn alyp, sonyń negizinde sýbbirlikti vaksınalyq preparat retinde daıyndaldy. Vaksınanyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý úshin alynǵan aqýyzdardy kúrdeli tazartýdyń barlyq kezeńderi qamtylyp, onyń sapasy ár kezeń boıynsha baqylaýdan ótti. Vaksınanyń quramynda tutas vırýs joq», dep otyr zerthana meńgerýshisi.
L.Kutymbetovtiń aıtýynsha, zerthanalyq janýarlarǵa (aqtyshqandarǵa, egeýquıryqtarǵa, atjalmandarǵa, kúzenderge, qoıandarǵa, makak-rezýs maımyldaryna) júrgizilgen klınıkaǵa deıingi synaqtyń nátıjesinde, sýbbirlikti vaksınanyń ekinshi dozasyn bulshyqetke ekkennen keıingi14-shi táýlikte egilgen tájirıbelik janýarlardyń denesinde qajetti deńgeıdegi ımmýnıtet qalyptasty.
«Inaktıvtelgen vaksınalardyń kuramyndaǵy sııaqty, sýbbirlikti vaksınalardyń kuramynda da patogenniń tiri komponentteri joq. Sondyqtan asa qaýipciz bolyp sanaldy. Vaksınanyń quramyndaǵy adıývant ımmýndyq jaýaptyń paıda bolýyna sebepshi bolady jáne vaksına alýshynyń aǵzasyna keri áserin tıgizbeıdi. Sebebi bul vaksınanyń kuramynda vırýstyń basqa quramdas bólshekteri joq. Tek qajetti antıgenderi ǵana bar. Tájirıbede sýbbirlikti vaksınadan keıingi jaǵymsyz áserler sırek kezdesedi. Vaksınanyń bul túriniń mysaldary retinde tumaýǵa, V gepatıtine, pnevmokokqa, menıngokokqa, gemofıldi ınfeksııalarǵa jáne taǵy basqa aýrýlarǵa qarsyvaksınalardy aıtýǵa bolady», deıdi L.Kutymbetov.
Bıologııalyq qaýipsizdik problemalarynyń ǵylymı-zertteý ınstıtýty COVID-19-ǵa qarsy vaksına oılap tabý isine daıyndyqsyz kele salmaǵany anyq. Buǵan 62 jyldyqtarıhy bar ınstıtýttyń 200-den astam tájirıbeli ǵalymdary men qyzmetkerleri jumyldyryldy. Vaksınalardyń tehnologııalaryn iske asyrý barysynda ǵalymdar men ınstıtýt qyzmetkerleriniń uzaq jyldar boıy júrgizgen ǵylymı-zertteýleriniń nátıjesinde qol jetkizilgen ozyq tájirıbeleri nazarǵa alyndy. Máselen, ınstıtýt ǵalymdary buǵan deıin 60-tan astam bıologııalyq preparattardy ázirleý tehnologııasyna qol jetkizip, óz ónimderin asa qaýipti jáne qaýipti ayrýlarmen kúresý úshin medısına jáne veterınarııa salalaryna, birqataryn óndiriske bergen bolatyn. Sol bıopreparattar búginde adammen janýarlardyń juqpaly ayrýlaryna qarsy turý kezinde óz tıimdiligin tanytyp keledi.
«Kez kelgen vaksınalyq preparatty qoldanysqa bermesten buryn ǵalymdar ony jan-jaqty tekserýden ótkizedi. Birinshi kezekte onyń adam aǵzasyna ekken kezdegi zııansyzdyǵyn dáleldeý úshin birneshe qaıtara tekseristen ótkizedi. Vaksınanyń zııansyzdyǵy zerthanalyq janýarlarǵa jasalatyn klınıkaǵa deıingi jáne alǵashqy kezeńdegi klınıkalyq tekseris barysynda anyqtalady. Instıtýt usynyp otyrǵan COVID-19-ǵa karsy sýbbirlikti vaksınanyń zııandy tustary ázir baıqalǵan joq», deıdi
Rybakına Maıamı týrnıriniń úshinshi kezeńine shyqty
Sport • Búgin, 12:55
О́tken táýlikte 34 adamnan koronavırýs anyqtaldy
Koronavırýs • Búgin, 12:35
FIDE prezıdenti Gran-prıge qatysýshylardan keshirim surady
Shahmat • Búgin, 11:56
Áskerı qyzmetshi qoshqardy 2050 ret kóterip, jańa rekord ornatty
Sport • Búgin, 11:17
Boks: Búgin Lázzat Kúngeıbaeva altyn júlde úshin synǵa túsedi
Sport • Búgin, 10:57
Toǵyz oblysta aýa raıyna baılanysty eskertý jarııalandy
Aýa raıy • Búgin, 10:30
Uqsas jańalyqtar