Darvınniń jańa «daryndary»

О́kinishke qaraı, adamzat balasy qanshama órkenıetke qol jetkizip, dúnıe kóz ilespes jyldamdyqpen damyp jatsa da, «Darvın syılyǵyn» alýshylardyń sany tolyǵýmen keledi. Kádimgi ómirde aqylǵa syımaıtyn áreketimen baqılyq bolǵandarǵa, ıaǵnı endi osy syılyqty ıesine alyp berýge «selfı» degen de septesip jatyr. Áleýmettik jeliler arqyly álimjettik jasaý, onlaın-ozbyrlyq, bloger bolyp bopsalaýdyń baptary tipti basqa.

Mysaly, álmısaqtan berilip kele jatqan «Darvın syılyǵynyń» kezekti nomınanttary qataryn selfıletemin dep júrip, mert bolǵandar tolyqtyrady. Kúndiz-túni áleý­­mettik jelilerge ótirik-shyny aralas ómir­le­rinen ádemi sýretterin salyp, «laık» sanaýmen ómirlerin ótkizip otyrǵandar da bul syılyq kimderge buıyryp jatqanynyn bilse de, «selfımanııa» dertine shaldyqqandarǵa bul da toqtaý sala almaıdy.

О́kinishtisi, túbine áleýmettik jelilerge degen áýeıilik, selfı jetken jetkinshekter ishinde dap-dardaı adamdar da bar. Máselen, paraqshasyn áserli sýrettermen tolyqtyra túspek bolǵan 42 jastaǵy Las-Vegas turǵyny relstiń ústinde otyryp, jaqyndap qalǵan poıyzdyń fonynda selfı jasaý úshin jantásilim bolǵanyn jurt áli umytqan joq. Jaı ǵana temirjoldyń janynda turyp sýretke túsý árkimniń qolynan keledi dep oılaǵan áıeldiń sýretke túsýmen áýeıilengeni sonshalyqty, ózin poıyz taptap ótkenshe otyra bergen. Árıne, onyń tóbesine poıyz tónip kele jatqan selfıi ǵalamtordy sol kezde kezip ketti. Biraq mashınıstiń sıgnal bergenine qaramaı, júıtkip kele jatqan júırik poıyz jolynda bir selfı úshin nege omalyp otyryp alǵanyn eshkim túsindire almaıdy.

Aınalyp kelgende, elimiz de «Darvın syılyǵynyń» daryndarynan kende emes. Máselen, byltyr Almaty oblysynda selfı jasamaq bolǵan eki jasóspirimdi 2 qabatty ǵımarattyń ishinde beton plıta basyp, qaıtys boldy.

Oblystyq tótenshe jaǵdaılar departa­men­ti: «20 tamyz kúni saǵat 19:19 shamasyn­da Almaty oblysy Alakól aýdany Beskól aýylynda balyq zaýytynyń mańynda bólek turǵan ǵımaratta 2004 jáne 2005 jyly týǵan eki jasóspirim selfı-sýretke túsemin dep qaza boldy. 2004 jyly týǵan úshinshi adam oń aıaǵy synyp, Úsharal qalasyndaǵy ortalyq aýdandyq aýrýhanaǵa jetkizildi», degen jedel habar taratty. Sol sııaqty Qostanaı oblysy Denısov aýdanyna qarasty Aıat orta mektebiniń burynǵy oqýshysy qarý ustap fotoǵa túsý úshin ǵana urlyqqa túsken. Ol osy oqý ornyn ótken jyly aıaqtaǵan. Sol kezde MMG-AK74M Kalashnıkov avtomatynyń úlgisi qaı jerde saqtalǵanyn jaqsy bilgen. «Armanyn oryndaý úshin er adam keńseniń qulpyn buzyp, Kalashnıkovty alyp ketken. Biraq onyń selfı jasaý jaıly oıy iske asqan joq», dep málimdedi Qostanaı oblysy polısııa departamentiniń baspasóz qyzmeti.

Urlyqshy jazalanar, alaıda aqymaqtyqtan bolatyn qaıǵyly oqıǵalar jyl saıyn júzdegen adamnyń ómirin qııady. Selfıden qaıtys bolǵandardyń sany jaǵynan birinshi orynda – Úndistan, odan keıin Reseı, AQSh jáne Pákistan elderi tur.

О́z elimizde 2019 jyly Aqtóbede túnde erekshe selfı jasamaq bolǵan qyzdy qatty jyldamdyqpen kele jatqan poıyz qaqqan. Sol sııaqty 2017 jyly maýsymda jáne tamyzda kámeletke tolmaǵan tórt bala selfı jasaý úshin vagonnyń ústine shyǵyp, toq soǵyp, bireýi jaryq dúnıemen qosh aıtysyp edi. Dál osyndaı oqıǵa byltyr Jambyl oblysy Shý qalasynda tirkeldi. Jıyrma jastaǵy jigit júk poıyzynyń sısternasyna shyǵyp sýretke túspek bolǵanda, ony joǵary kerneýli toq soqqan. Oqıǵa saldarynan jigittiń denesi men aıaq-qolyn I-II-III dárejeli 50 paıyzdyq elektrotermııalyq kúıik shalǵan.

Orta eseppen álemde kúnine 93 mln selfı túsiriletin kórinedi. Munyń dál derek ekendigine eshkim kepildik bere almaıdy. Biraq bul jańa zamannyń derti. Álemge ádemi, baqytty bolyp kóriný úshin, kózge kórinbeıtin jaýlaryn tuqyrtý úshin adamdar óziniń ishki álemin jalańashtaýǵa kóshti. Eń jaqyndaryna, dosym dep esepteıtin jandardyń ózine oılanyp aıtatyn syrdy ishti túrtip otyratyn bir jelik jahanǵa jaıǵyzatyn boldy.

Alaıdaáleýmettik jelilerde «tósek salyp jatyp alǵan» tanymal «tulǵalardyń» kópshi­liginiń sátti selfıleriniń, ádemi sýretteriniń ar jaǵynda qanshama bitpegen tirlik, jýylmaǵan ydystar, jınalmaǵan úı, tipti oryndalmaǵan ýádeleri úıilip-tógilip jatatynyna senińiz. Osyndaı jalǵan aldanysh, táýeldilikten arylýdyń basty joly – psıhoterapevt mamanmen jumys isteý desedi. Al bul derttiń eń bir daýasy – shyn máninde baqytty bolýǵa umtylý, jaqyndaryńdy jalǵyz qaldyrmaý, jalǵyz qalmaýǵa tyrysý.