Obektıv syrtyndaǵy «О́kil áke»

Árıne, onyń kóterip otyrǵan arǵy máselesinen bastap shejirelesek, tym uzap ketetinimiz anyq. Biz búgin atalǵan trılogııanyń túsirilýi barysyndaǵy qyzyqty ári qaıtalanbas obektıv syrtyndaǵy oqıǵalaryn baıan etkendi jón kórdik. Jalpy, ol dúnıelerdi kóziqaraqty oqyrmannyń kóbi biledi. Degenmen ár kez mundaı ónegeli dúnıeler jańǵyryp turǵany durys. Otandyq kınogerlerdiń de bul tarapta úırenerleri kóp. Jalpy kıno álemi ultqa bólinbeıdi ǵoı, degenmen rejısseriniń qoltańbasy aıqyn sezilip turatyn klassıkalar bolady. «О́kil áke» – sol turǵyda eshqashan eskirmeıtin shyn mánindegi klassıka.

Kınonyń biz bile bermeıtin zańdary kóp. Solardyń ishinde kıim, rekvızıt máselesi tym názik nárse ekenin kóbi eskere bermeıdi. Birde Qytaıdyń ataqty ımperatorynyń biriniń tarıhyn túsirip jatqan jumys ústinde rejısserdiń kózine kenet patshanyń keń etek maýyty ishinen aqyry kameraǵa túse qoımas dep kıgen arzan kebisi túse ketipti. Aıǵaı-shý. Bárine kináli kıimge jaýapty top ekeni anyqtalady. Bylaı qarasań olardyń da aıtyp turǵandary durys sııaqty. Etegi keń jibek shapannyń ishindegi, ózi taqta otyrǵan adamnyń aıaq kıiminiń qymbat bolýy qanshalyqty mańyzdy bolýy múmkin? Biraq máseleniń bári sol kebistiń arzandyǵynan shyqqan. Rejısserdiń sonda aıtqany: «Arzan kebis kıip otyrǵan ımperator eshqashan qymbat sóz aıta almaıdy, dereý aıaǵyna altyn jippen ádiptelgen ádemi kebis kıgizińder!». Shynymen de altynnyń býy degen arqany qozdyrmaı ma? Álgi ataǵynyń ózi jer-jahannyń záresin alǵan Eskendir patshanyń ómir boıy shashyn alyp júrgen momyn shashtarazdyń oqıǵasyn barlyǵy bilýi tıis. Patshanyń shashyn bir kúni aýlada alyp turǵan beıbaq kenet ádetten tys ákireńdep sóıleıtini bar edi ǵoı. Buǵan ne kórindi dep tańdanysqan ýázirler patshanyń nusqaýymen ekeýi otyrǵan jerdi qazyp kep jiberse, álgi orynnan bir sandyq altyn shyqpaı ma? Quldy qutyrtyp sóılettirip turǵan sonda boıdaǵy minezi emes, jer astynda kómýli jatqan jaryqtyq sary altynnan burqyraı kóterilgen bý eken. Álgi ımperatordyń aıaǵyndaǵy kebistiń de qymbat bolýy kerektiginde osyndaı mán jatqany anyq.

«О́kil ákeni» túsirý alańynda da osyǵan uqsas, basty rólderdiń birinde oınaǵan ataqty akter Marlon Brano áriptesterimen azyraq ázildeskisi kelgen oqıǵa bolsa kerek. Áýlettiń ǵana emes, úlken mafııanyń kósemi Vıto oqqa ushyp, aýrýhanaǵa túsedi de, keıin kósem Karleone úıge shyqqanda ókil ákeni balalary, dostary, oqqaǵarlary bári shýlap júrip joǵarǵy qabatqa tósegimen birge myqshyńdaı kóteretin epızod bar. Meniń fılmdegi de, ómirdegi de salmaǵymdy sezinsin dedi me eken, Marlon Brano ózi zildeı álgi tósektiń ústinde sulyq jatqanymen qoımaı, kereýettiń astyna zildeı birneshe kir tasyn baılatyp qoıypty. Qajyp júrgen akterler, rejısserler onyń ázilin basynda qabyldaı almaı qatty ashýlanǵanymen, keıin shynaıy shyqqan kadrdan kóp nárse baıqaýǵa bolatynyn aıtysypty. Shynymen de alpaýyt Amerıkany aýzyna qaratqan ıtalııalyq mafııa kósemin jep-jeńil kóterip júre berse, onyń qadiri qaıda qalady? Sol kezeńdegi qylmys áleminiń kókjaly – Don Karleoneniń sóz salmaǵynan bólek óz salmaǵy da kórermenge shynaıy jetýi kerek qoı shynymen.

Branoǵa bravo demegende qaıtesiń?!

Aıta bersek, bul fılm boıynsha kóp dúnıeni qaýzaýǵa bolady. Jalpy, atalǵan ataqty bestseller qoǵamnyń da, adamnyń da biz kez kelgen ýaqytta ońaılyqpen bara bermeıtin sananyń túpki qaltarystaryn kóbirek áshkereleıdi. Adam saıası janýar degennen shyǵady, sol «О́kil ákeni» túsirý barysynda, keıin jaryqqa shyqqannan keıin de adamdardyń qoımaı talqylaǵan taqyryby jan-janýarlardy qorǵaý turǵysynda órbipti. Oǵan sebep, kınodaǵy rejısserdi qorqytqan Karleoneniń jendetteri epızod arasynda jylqynyń kesilgen basyn qanyn sorǵalatyp rejısserdiń tósegine kesip tastap ketedi. Sol kadrdaǵy jylqynyń basy keıin ájeptáýir daýǵa aınalady. Anyǵynda ol rekvızıt-bas ıtterdi tamaqtandyratyn qasaphanadan ákelingen eken.

Osy týraly «О́kil ákeniń» rejısseri Frensıs Ford Koppola bylaı deıdi: «Jalpy, fılm barysynda ólgeni bir ǵana jylqy, al kisi qolynan qyrylǵan adamdardyń sanynda esep joq. Qyzyǵy, qoǵamdy qyrylyp jatqan adamdar emes, janýardyń jaǵdaıy kóbirek alańdatqan. Jylqynyń sol basyn qanyn sorǵalatyp alyp kelgende báriniń tóbe shashtary tik turdy. Ásirese, jan-janýarlardy qorǵaýshylardyń daýystary qattyraq estildi. Men solarǵa mynany aıtqym keledi, jan-janýardyń quqyǵyn qorǵaýshylardyń kóbi qańǵybas ıtter men mysyqtardy qorǵaıtyn bolýlaryńyz kerek, al men sizderge aıtaıyn, sol mápelep otyrǵan ıtterińiz ben mysyqtaryńyz úshin men alyp kelgendeı bastyń kúnine 200-i kesiledi. Men sol tek ıt pen mysyq úshin soıylatyn 200 jylqynyń bireýiniń ǵana basyn ákeldim, ári ony aqshaǵa satyp aldym. Mine, sizderge ádilet kerek bolsa, sol kishkentaı kandenderdiń qarnyn toıdyrý úshin 200-deı jylqy kúnige soıylady. Al sizder bir ǵana basty aıtasyzdar!».

Eriksiz basyńdy shaıqaısyń... Shy­nymen de rejısser Koppolla qoǵamnyń ótirik óksigen jalǵan kelbetiniń betindegi bes batpan betperdeni sypaıylap turyp osylaı sypyrǵanyna rıza bolasyń.

Ras qoı.