Aýdarma jumystary aıaqtaldy

– «Jańa gýmanıtarlyq bilim. Qazaq tilindegi 100 jańa oqýlyq» joba­synyń maqsaty – dúnıe júzin­degi bedeldi oqý oryndarynda qol­da­nylatyn álemdik avtorlardyń oqýlyqtaryn qazaq tiline aýdaryp basyp, elimizdegi oqý oryndaryna jetkizý. Ataýy aıtyp turǵandaı, bul joba negizinen gýmanıtarlyq salada bilim berý baǵytyna arnaldy. 2017 jyldan beri bas-aıaǵy 100 oqýlyq aýdaryldy. Onyń árqaısysy 10 myń danamen basylyp, Qazaqstandaǵy barlyq joǵary oqý oryndaryna, sonyń ishinde jekemenshik joǵary oqý oryndarynyń kitaphanalaryna jetkizildi. Bul oqýlyqtardyń mátini elektrondy nusqada «Qazaqstannyń ashyq ýnıversıteti» dep atalatyn www.openU.kz jáne 100kitap.kz saıttarynda ornalastyryldy. Ony oqımyn, osy oqýlyqtardyń negizinde jumysty uıymdastyramyn degen oqytýshylarǵa barlyq jaǵdaı jasaldy, – deıdi «Ulttyq aýdarma bıýrosy» qoǵamdyq qorynyń dırektory Raýan Kenjehanuly.

Sonymen qatar osy oqýlyqtar­dyń negizinde qazirgi zaman talabyna saı qashyqtan oqytýǵa arnal­ǵan onlaın kýrstar daıyndaldy. Ár oqýlyqtyń negizinde jalpy sany 200 kýrs, 5 myńnan asa beınedáris ázirlendi. Bul sheshim stýdentter qashyqtan oqýǵa májbúr bolǵan pandemııa kezinde mańyzdylyǵyn kórsetip, taptyrmas kómekshi qural boldy. Byltyrǵy oqý jylynda «Qazaq­stannyń ashyq ýnıver­sıtetin­degi» osy kýrstardy stýdentter 2 mln ret ashyp qarap, qoldan­ǵan eken. Búginde atalǵan platfor­maǵa 100 myńnan astam qoldanýshy tirkelgen.

– Aýdarylǵan oqýlyqtardyń baǵy­ty men ataýyna toqtalǵym kele­di. «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarla­masy alǵash qolǵa alynǵan kezde qam­tylatyn baǵyttar aıqyndalǵan bolatyn. Sonyń ishinde fılosofııa, áleýmettaný, tarıh, mádenıettaný, til bilimi, jýrnalıstıka, ekonomıka baǵyt­tary bar. Osy baǵyttardyń bar­ly­ǵy qamtyldy. Sonymen qatar oqýlyq iriktegen kezde biz Qazaq­standaǵy joǵary oqý oryndarynyń talap-tilekterin eskerýge tyrystyq. О́z kezeginde, elimizdegi joǵary oqý oryndary ózderine qajet degen oqýlyqtarǵa usynys berdi. Osylaısha, jalpy sany 800-den asa oqýlyqqa usynys kelip tústi, – dedi R.Kenjehanuly

Prezıdent janyndaǵy qoǵamdyq sanany jańǵyrtý baǵdarlamasyn iske asyrý jónindegi ulttyq komıssııanyń jumys toby osy oqýlyqtardy saraptap, aýdarylýǵa tıis oqýlyqtardyń krıterııin shyǵardy. Oqýlyqtar sol talaptardyń negizinde irikteldi. Árıne, 100 oqýlyqty 1 jylda aýdarý múmkin emes. Sondyqtan aýdarma jumystary kezeń-kezeńge bólindi. Alǵashqy jyly 17 oqýlyq, keıin 30 oqýlyq, budan soń taǵy 30 oqýlyq, sosyn qalǵan 23 oqýlyq aýdarylyp, joba máresine jetti.

– Áýeli biz dúnıe júzindegi aýdarma uıymdarynyń jumys tásilin, teh­nologııasyn zerttep kórýge tyrys­tyq. Sodan keıin ýnıversıtetter­diń janyndaǵy oqýlyq shyǵarý­­men aınalysatyn aldyńǵy qatarly baspa úılerimen, halyqaralyq iri baspa uıymdarymen baılanys ornattyq. Budan soń osy jobamen aınalysatyn mamandar máselesine kóshtik. Qoǵamdyq uıym retindegi maqsatymyz osy jobaǵa aralasýǵa tıis mamandardyń basyn qosý, ortaq platforma retinde qyzmet etý boldy. Bul rette, biz otandyq joǵary oqý oryndarynyń ustazdar qaýymyna, basshylyǵyna, ǵylymı ortalyqtarǵa usynys jasadyq. Sonymen qatar jekelegen mamandarmen aqyldasyp, jobanyń redaksııalyq alqasyn qurdyq. Buǵan qosa, árbir oqýlyqqa jaýapty ǵylymı, ádebı redaktorlar tańdaldy. Jobaǵa bas-aıaǵy 300-den asa maman atsalysty. Olardyń qatarynda elge belgili ǵalymdar, tanymal qalamgerler, qazaq tiliniń mamandary, baspagerler boldy, – deıdi R.Kenjehanuly.

«Ulttyq aýdarma bıýrosy» eń aldymen Batys pen Shyǵystyń ıntel­lektýaldyq tarıhyn birdeı qam­týǵa tyrysty. Máselen, ataq­ty Bertran Rasseldiń «Batys fılosofııasynyń tarıhy», Entonı Kennıdiń fılosofııa tarıhyna arnalǵan 4 tomdyq jınaǵy, Sokrattan Derıdaǵa deıin­gi fılosofııanyń qysqasha tarıhy, Islam fılosofııasy men klassı­kalyq arab oıshyldarynyń antologııalary, Japon, Úndi jáne Qytaı fılosofııasy tolyq qamtyldy.

– Áleýmettaný jáne psıhologııa toptamasynda Rıtserdiń «Áleýmettaný teorııasy», Maıerstiń «Áleýmettik psıhologııa» oqýlyǵy, Elıot Aronsonnyń (The Social Animal) «Kópke umtylǵan jalǵyz» atty eńbegi, Shýlstyń «Qazirgi psıhologııa tarıhy» aýdaryldy. «Halyq sany jáne qoǵam: demografııaǵa kirispe», «Internet psıhologııasy» oqýlyqtary buryn bizde bolmaǵan jańa pánderge negiz qalady. Til bilimi jáne ádebıettaný salasynda aýdarylǵan oqýlyqtar qatarynda Stıven Pınkerdiń (The Language Instinct) «Til – ınstınkt», Vıktorııa Fromkınniń «Til bilimine kirispesin» jáne Maıkl Raıannyń 5 tomdyq «Ádebıet teorııasy» atty jınaǵyn aıryqsha atap ótkim keledi, – deıdi R.Kenjehanuly.

Ekonomıka, menedjment jáne kásipkerlik toptamasynda mıkro jáne makroekonomıka baǵytyn­daǵy birqatar oqýlyq qazaq tilinde alǵash ret jaryq kórdi. Sol arqyly qazaqstandyq ekonomıkalyq jáne bıznes-mektepter tuńǵysh qazaq tilindegi MBA sekildi isker­lik bas­qarý, bızneske qajetti maman­dyq­tardy oqyta bastady.

– Tarıh, antropologııa jáne dintaný baǵytynda MakGroHıl bas­pasy daıyndaǵan adamzat tarıhyn tolyq qamtyǵan, eki tomdyq «Panorama: dúnıejúzi tarıhy», «Tarıhı bilim páni men zertteý ádisteri», «Antropologııa tarıhy men teorııasy», Entonı Smıttiń «Ult­tyń etnostyq tamyry» atty zert­teýi, sondaı-aq Keron Armstrong­tiń álemge áıgili (History of God) eńbegi qazaqsha «Qudaıtaný baıany» degen atpen alǵash ret shyqty. Elimizdegi shyǵarmashylyq jáne óner baǵytyndaǵy oqý oryndary arnaıy ótinish aıtyp, usynys­taryn joldaǵan bolatyn. Sonyń negi­zin­de jobaǵa osy baǵyttaǵy bir­qatar oqýlyq qosyldy, – deıdi R.Kenjehanuly.

Mundaı oqýlyqtardyń qatarynda álemdik bestseller sana­­latyn Ernst Gombrıhtyń (The Story of Art) «О́ner tarıhy», Kembrıdj baspasynyń «О́ner fı­lo­sofııasy» men 2 tomdyq «Álem­­dik mýzyka tarıhy» aýdaryl­dy. Sonyń nátıjesinde kópte­gen álemdik óner jáne mýzyka jaýhar­lary alǵash ret qazaqsha ataý alyp, sıpattalyp, taldandy. Sony­men birge teatrtaný, kıno teorııa­sy men tarıhy, ssenarıı jazý, rejıs­sýra negizderi, etıka teorııa­sy men qazirgi máseleleri, Borev­tyń «Estetıkasy» jáne Iýrıı Lot­mannyń «Semıosferasy» aýdary­lyp, ana tilimizdegi óner jáne ásem­dik týraly tanymnyń kókjıegin aıtarlyqtaı keńeıtti.