Tarıh • 23 Qyrkúıek, 2021

Qut pen bereke sımvoly

Qoja Ahmet Iаsaýı kesenesinde saqtalǵan ortaǵasyrlyq Taıqazannyń tarıhı otanyna oralǵanyna 32 jyl tolyp otyr. Taıqazan 1935 jyly qazirgi Sankt-Peterbýrg qalasynda ótken Iran sheberleriniń III Halyqaralyq konferensııasyna úsh aıǵa jiberilip, araǵa 54 jyl salyp, 1989 jyldyń 18 qyrkúıeginde tarıhı otanyna qaıta oralǵan bolatyn. Osyǵan oraı Qoja Ahmet Iаsaýı kesenesinde «Qut pen berekeniń sımvoly – Taıqazan» atty kórme ashyldy.

Ǵalymjan ELShIBAI

Túrkistannyń quty sanalatyn qasıetti Taıqazannyń elge oralýy jaıly derekti málimettermen tanystyrý, Elbasy N.Nazarbaevtyń «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý», «Uly dalanyń jeti qyry» baǵdarlamalyq maqalalaryndaǵy «Uly daladaǵy ejelgi metallýrgııa» baǵytyn nasıhattaý jáne ortaǵasyrlyq qundy muralardy dáripteý arqyly jas jetkinshekterge tarıhymyzdy tanytý, olardyń paıym-parasatyn arttyrý, eldik sanaǵa baýlý, ótken tarıhymyzǵa degen qyzyǵýshylyǵyn oıatýdy maqsat etken kórme ekspozısııasyna 50-ge jýyq jádiger qoıylyp, tanystyryldy. Kelýshilerdiń nazaryna 1864 jyly Túrkistanǵa kelgen orys saıahatshysy A.Kýnnyń albomyndaǵy Taıqazannyń fotosýretteri men 1935 jyly Taıqazandy Sankt-Peterbýrgke alyp bara jatqandaǵy muraǵattyq sýretter, Ermıtaj mýzeıiniń ekspozısııasyna qoıylǵan biregeı fotolar, 1989 jyly Ermıtaj mýzeıinen Taıqazandy shyǵaryp jatqandaǵy jáne Qoja Ahmet Iаsaýı kesenesine alyp kelgen muraǵattyq sýretter usynylyp otyr. Sonymen qatar qoryq-mýzeıdiń uıymdastyrýymen 2009-2014 jyldar aralyǵynda jastar arasynda qazaq kúresinen ótkizilgen respýblıkalyq «Taıqazan» týrnıriniń sýretteri men medaldar, muraǵattyq qujattar da ekspozısııadan oryn taýypty. «Qasıetti jádigerimizdiń qutty tuǵyryna qaıta ornyǵýyna memleket jáne qoǵam qaıratkeri, ǵalym-etnograf О́zbekáli Jánibekov aǵamyzdyń sińirgen eńbegi zor ekenin atap ótkimiz keledi. Taıqazan – tutas Túrki jurtynyń quty, bereke men birlikti, aýyzbirshilik pen yntymaqty tanytatyn sımvoly. Sondyqtan atalǵan kúnge oraı jyl saıyn kórme ashylyp, túrli is-sharalar dástúrli túrde ótip otyrady. Búgingi kórme bir aı boıy kelýshilerdiń nazaryna usynylady», deıdi «Áziret Sultan» memlekettik tarıhı-mádenı qoryq-mýzeıi dırektorynyń mindetin atqarýshy Ersin Tájibaev.

Aıta ketelik, Qoja Ahmet Iаsaýı kesenesiniń qazandyq bólmesinde turǵan tarıhı Taıqazan 1399 jyly Túrkistannan 25 shaqyrym jerde ornalasqan Qarnaq eldi mekeninde áıgili Turan bıleýshisi Ámir Temirdiń buıryǵymen Ábdil Ázız Sharafýddın Tebrızı sheberdiń ustahanasynda quıylǵan. Taıqazan jeti túrli – altyn, kúmis, mys, qola, qorǵasyn, myrysh, qalaıy metaldarynyń qosyndysynan turady. Qazannyń salmaǵy – 2 tonna, syıymdylyǵy – 3 myń lıtr, bıiktigi – 1,62 metr, dıametri – 2,42 metr. Taıqazannyń syrtqy bóliginiń órnektelýi bes bólikten turady. Sondaı-aq Taıqazanǵa Quran aıattary men Paıǵambarymyz Muhammedtiń (s.ǵ.s.) hadısteri jazylǵan.

Túrkistan