Oıynshyq sapasymen oınaýǵa bolmaıdy

Densaýlyq saqtaý mınıstr­ligine qa­ras­­ty Sanıtarııalyq-epıdemıo­logııa­lyq baqylaý komı­tetiniń qyzmetkerleri aı saıyn oıynshyqtardyń qaýipsizdigine monıtorıng júrgizedi. Osylaısha, 2022 jyldyń 2 aıynda respýblıka boıynsha 397 úlgi iriktelip, zertteldi, onyń 173-i talaptarǵa sáıkes kelmeıtini anyqtaldy.

«Oıynshyqtardy árkim óz qalaýymen tańdaıdy: bireý belgili bir óndirýshi kom­panııaǵa, basqalary baǵaǵa, al keı­biri syrtqy kelbetine nazar aýdarady. Alaıda satyp alý kezinde barlyq ata-ana­lar satýshylardan birdeı qýyr­shaq­tar­dyń nemese oıynshyq mashı­na­lardyń qaýipsizdigin rastaıtyn qujat­tar­dy talap etpeıdi. Biraq balalar oıyn­shyq­tary, eń aldymen, zań boıynsha qaýipsiz bolýy kerek. Oıynshyqtardy eli­mizdiń aýmaǵynda satpas buryn Ke­den oda­ǵynyń «Oıynshyqtardyń qaýipsizdigi týraly» tehnıkalyq regla­ment­indegi qaýipsizdik talaptaryna saı bolýy kerek. Sanıtarlyq-epıdemııalyq qyz­mettiń qyzmetkerleri aı saıyn oıyn­shyqtardyń qaýipsizdigine monı­to­rıng júrgizedi. Osylaısha, 2022 jyl­dyń 2 aıynda respýblıka boıynsha 397 úlgi iriktelip, zertteldi, onyń 173-i ta­lap­tar­ǵa sáıkes kelmedi, bul 43,5%-dy qurady. Onyń ishinde, otandyq – 1 (0,5%), EAEO-ǵa múshe memleketter – 16 (9,2%), basqa elder – 156 (90,1%). Ne­gi­zinen, buzýshylyqtar: tańbalaýǵa qa­tysty – 100%, or­ganoleptıka­lyq kór­­­setkishter bo­ıynsha – 3,4%, sanı­ta­r­lyq-hı­mııalyq kórsetkishter bo­ıyn­­sha – 8% (oıynshyqtyń quramynda Qytaı men О́zbekstan Respýblıkasynda ón­di­rilgen oıynshyqtarda fenol, formal­degıd, benzol, metıl spırti, geptan deń­ge­ıiniń artýy anyq­taldy)», dep atap ótti Sanı­­­tarııa­lyq-epıdemıologııalyq b­a­qy­­laý komı­teti mamandary.

Sonymen qatar sanıtarlyq sala ma­mandary tekseris nátıje­sinde saýda kásip­oryn­­darynan eki aıda satýdan 3,6 kılo oıyn­shyq alynyp tastalǵanyn aıtty.

«Balalarǵa qaýipsiz emes taýar­lardy satý­men aınalysa­tyn barlyq kásipkerlik sýbek­­tilerine buzýshylyqtar­dy joıý týraly nusqama beril­di. Saýda ká­sip­oryn­­darynda eki aıda satýdan 3,6 kılo oıyn­shyq alyndy. Bul qujattarsyz sa­tyl­ǵan jáne talaptarǵa sáıkes kel­meı­tin taýarlar. Olardyń ishinde, FREEZE II qýyrshaǵy, óndirýshi el Qytaı, benzoldyń konsentrasııasy 4,25 mg/dm3, ruqsat etilgen konsentrasııasy 0,01 mg/dm3 aspaıdy, «Larısa MONSTER GIRL» qýyrshaǵy, óndirýshi: Qytaı, 0,049 mg / dm3 benzol konsentra­sııa­sy anyqtaldy, ruqsat etilgen konsentrasııasy 0,01 mg/dm3 aspaıdy, metıl spır­tiniń konsentrasııasy 2,98 mg/dm3, ruq­sat etilgen konsentrasııa­sy 0,02 mg/dm3 aspaıdy, «Mını W TOBOT» avtomobıl transformatory, óndirýshi el – Qytaı, formaldegıdtiń konsentrasııasy 0,2 mg/l, ruqsat etilgen konsentrasııasy 0,1 mg/l-den aspaıdy, «Áskerı jıyntyǵy» óndirýshi memleket – Qytaı, geptan konsentrasııasy 0,163 mg/dm3, ruqsat etil­gen konsentrasııasy 0,1 mg/dm3 aspaýy tıis. «Vkýsnıashka» an­tıstress oıynshyǵy, óndirýshi el – Qytaı, fenoldyń konsentrasııasy 1,08 mg/m3, ruqsat etilgen konsentrasııasy 0,05 mg/m3 artyq emes, Funny Musician balalar oıynshyǵy formaldegıdtiń konsentrasııasy 0,12 mg/l, ruqsat etilgen konsentrasııasy 0,1 mg/l-den aspaýy kerek. Mittivoy balalar oıyn­shyǵy formaldegıdtiń konsentrasııasy 0,18 mg/l, ruqsat etilgen konsentrasııasy 0,1 mg/l. Plastmassadan jasalǵan balalarǵa arnalǵan mashınalar jıyntyǵy GT.POLICE CAR, SUPER RACING SET, 3 jastan asqan balalarǵa arnalǵan, shyǵa­­rylǵan eli – Qytaı, 0,039 mg/dm3 benzol konsentrasııasy anyq­tal­dy, ruq­sat etilgen konsentrasııasy 0,01 mg/dm3», delin­gen komıtet ókilderi tarat­qan má­limette.

Sondaı-aq Qyrǵyz Respýb­lıkasy Ekonomıka jáne kommersııa mınıs­trli­giniń ýákiletti organy oıynshyqtar bo­ıynsha berilgen sáıkestik sertıfıkattaryn keri qaıtaryp alǵan.

Huoerguosiboqi international trading limited óndirýshisinen – jum­saq oıyn­shyq­­tar, ártúrli batareıa oıyn­shyq­tary, qýyr­shaqtar, temir joldar, ártúrli oıyn­­­shyq kólik tehnıkasy, dızaıner­ler, mýzykalyq oıyn­shyq­tar, dop oıyn­shyqtary, oıynshyq jabdyqtary, ba­la­lar ydystary jáne t.b. bar. Aıta ketetin jaıt, oıynshyqtar keıde adam ólimine alyp kelýi múmkin. Sondyqtan ony tańdaýda muqııat qaraý kerek, satýshylardan onyń qaýipsizdigin rastaıtyn qujattardy talap etýdi umytpańyzdar. О́ıtkeni sizdiń tańdaýyńyz – balalar aldyndaǵy úlken jaýapkershilik», deıdi Densaýlyq saqtaý mınıstrligine qarasty Sanıtarııalyq-epıdemıo­logııa­lyq baqylaý komıtetiniń qyzmetkerleri.

Iá, oıynshyq balany jan-jaqty tárbıeleý maq­satyna paı­dala­nyla­dy. Onyń dú­nıe­tanymyn keńeı­týge kó­­­mek­­tesedi, bel­gili bir maqsat­taǵy, oı­­las­ty­ryl­­ǵan áreketke úıre­tedi, qııa­­­lyn je­­­tildirip, eńbek­ke sú­ıis­pen­­­­­shi­ligin, teh­­­­nı­kaǵa qyzyǵý­shy­­ly­ǵyn, bi­lýge qu­mar­­lyǵyn, ańǵar­ǵysh­­­­tyǵyn qa­­lyptas­ty­rady, talǵam­paz­­dyqqa tár­­bıe­­­leıdi, ónerge yntalandy­rady. Oıyn­shyqpen oınaýǵa belgili jaǵ­daıda pedagogıkalyq, este­­tı­kalyq, gıgıe­na­lyq, tehnıkalyq talap qoıyl­ady, son­daı-aq ol balanyń jas erek­­sheligine qa­raı ózgerip otyratyny jasyryn emes.

Bul rette psıholog mamandar oıyn­shyq­pen oınaý balanyń damýyna oń áserin tıgizip qana qoımaı, onyń qor­sha­ǵan ortamen tyǵyz baılanys ornatýyna kómektesetinin alǵa tartady.

«О́ıtkeni oıynshyqpen oınaý aınalany tanýǵa kóp kómektesedi. Oınaý ar­qy­ly qoldyń motorıkalary mıdyń jaq­sy jumys isteýine áser etedi de, ba­la­da lo­gı­kalyq oılaýlar paıda bola bas­taıdy. Sol logıkalyq oılaý­dyń negizinde balalar qýyr­shaq­tarmen sóılesedi. Oıyn­­shyqtarǵa óziniń áńgimesin aıtady, reaksııasyn, qarym-qatynasyn kór­se­tedi. Sonyń negizinde birte-birte tulǵa bolyp qalyptasyp, aınalasymen de sóılesip, aralasa bastaıdy. Oıynshyq tań­daǵanda eń birinshi balanyń ómirine qaýipsiz bolýyn qadaǵalaý qajet. Dene­sin nemese basqa jerin zaqym­da­maı­tyn­daı úsh­kir oıynshyqtar almaǵan abzal. So­ny­­men qatar hımııalyq tur­ǵy­dan zalal keltirmeıtin, ártúrli boıaý­lar bol­­­maıtyn, ótkir ıisteri shyq­paı­tyn oıyn­­­shyqtar tańdaǵan durys. Bala­lar­dyń jas ereksheligine qaraı kish­ken­taı balalarǵa jumsaq jáne aýzy­nan úlken oıynshyqtar alý kerek. О́ıt­ke­ni olardyń jutyp qoıý qaýpi bar ekenin eskergen jón», deıdi PhD doktor, Y.Altynsarın atyndaǵy Ulttyq bi­lim akademııasynyń jetekshi eksperti Balabek Kenishtaıuly.

Balanyń qalypty damýyna áser ete­tin oıynshyqtyń da túri kóp. Mysalǵa, dıdaktıkalyq oıynshyqtar balanyń oılaý qabiletin, durys sóıleý mánerin damytýǵa, onyń bilimin, sheberligin jáne daǵdysyn qalyptastyrýǵa kómektesedi. Oınaı júrip bala zatty tanyp biledi, onyń túrin, túsin, kólemin ajyratady, eseptik araqatynasymen, sanymen, keńis­tik jaıly túsinikpen tanysady. Dı­daktıkalyq oıynshyq­tar­ǵa bir tústi jáne túrli tústi saqı­nalardan jasal­ǵan ko­nýsty kúm­bezder, biriniń ishine biri sa­ly­natyn ártúrli tostaǵandar, bóshke­­ler, sharlar, matrıoshkalar, ártúrli serip­peli, burandaly oıynshyqtar jatady. So­nymen qatar beınelik oıyn­shyq­tar­­dyń da tárbıelik mańyzy zor. Oǵan (kıim-keshek, úı jıhazy, ydys-aıaq) adam­­dar men janýarlardy, tabıǵat element­te­rin beıneleıtin fıgýralar jata­­dy. Bul qýyrshaqtarmen oı­na­ǵan bala­lar­dyń qorshaǵan orta jaıly túsinigi aı­qyn­­dalyp, uǵymy keńeıe túsedi, oı-órisi men qııaly damyp, sózdik qory ar­tady. Balalardyń oıyn bary­syn­da kóp kúsh jumsamaı-aq eńbek pro­­se­sin beıneleýine múmkindik bere­tin teh­nı­ka­lyq oıynshyqtardyń da paıdasy zor. Oıyn balasy­nyń kóp qyzyǵatyn, kóp qol­danatyn oıynshyqtarynyń biri – konstrýktorlyq oıynshyqtar. Olar­­dyń ózi – (qurastyrmaly, almaly-sal­maly) taqyryptyq, sulbalyq ne­mese ámbebap kons­trýktorlar bolyp bóli­ne­di. Qurastyrmaly almaly-salmaly oıyn­shyqtar mektep jasyna deıingi bala­lar­ǵa arnalady. Olar arnaýly be­kit­kishter ar­qyly qurastyrylatyn azda­ǵan bólshekterden turady.

Al siz oıynshyqty qalaı tańdaısyz?