Ospadarlyq hám tamyrlastyq

Elimizdiń Syrtqy ister mınıstrligi solaı istedi de. Keosaıannyń Qazaqstanǵa qaratyp «9 mamyrda nege parad ótkizbeısińder? Nege Reseıdi ashyq qoldamaısyńdar? Sender, Ýkraınaǵa qarańdar!» degen doq kórsetýine sabyrly da salmaqty jaýap berdi. Ol endi Qazaqstan úshin «persona non grata». Qazaqstan Syrtqy ister mınıstrligi Reseı azamaty, rejısser jáne jýrnalıst Tıgran Keosaıannyń elge kirýine 50 jylǵa tyıym saldy.

Reseılik jýrnalıstiń beıpil sóz, bádik málimdemesine jaýap qatqan qoǵam bel­sendisi Arman Shoraev «Qazaq halqyna til tı­gizbes buryn, osynda ózińniń san myń­daǵan qandasyńnyń turatynyn esten shy­ǵarmaǵanyń jón edi. Qazaqstanda turatyn armıan dıasporasy ózderiniń jáne urpaǵynyń bolashaǵyn Armenııa ne Reseımen emes, Qazaqstanmen ǵana baılanystyrady», dedi. Sóziniń sońynda ol: «Sen nyq senimmen sóılep otyrǵan Máskeý qalasyn surapyl soǵysta bizdiń atalarymyz – qazaqtar men qyrǵyzdar jaý qolynan azat etip qalǵan», dedi. Sóz uǵar jan bolsa sanaǵa sańlaý túsi­retin-aq sóz.

Reseılik telejúrgizýshiniń qazaqtyń namysyna tıgen janjaldy sózine Qazaqstannyń halyq ártisi Doshan Joljaqsynov ta qarymta jaýap berdi. «Birinshiden, sen Reseı emessiń. Ekinshiden, eger myqty bolsań, bıliktiń joǵarǵy eshelonyna qaraı júgir, al halqyma qol tıgizbe! Meniń adamzattyń san ǵasyrlyq mádenı jáne rýhanı ómirindegi óz halqymnyń tarıhyn jáne eýrazııalyq keńistiktegi halqymnyń qadir-qasıetin aıtýǵa batylym jetedi», degen óner sańlaǵy sóziniń sońynda «Qatty kúshenbe, kindigiń úzilip ketedi» dep eskertedi. Túısiksiz jan­nyń ózine túrtki bolar bul qatań eskertýdiń de astary tegin emes.

Ábish abyz aıtpaqshy, «Jaý betke – bilektiligimizdi, daý betke – biliktiligimizdi, jarastyqqa – jaqsymyzdy jumsaǵan ha­lyq­pyz». Ýkraınadaǵy soǵysqa baılanysty Qazaqstannyń beıtarap pozısııa ustanýy keıbir reseılik nasıhatshylarǵa jaqpaı jatqany túsinikti. Alaıda osyndaı ospadar sóz ben oılanbaı aıtylǵan kózqarastan úlken janjal shyǵyp, ultaralyq óshpendilik týyndaıtynyn esten shyǵarmaǵan jón. Alash kósemi Álıhan Bókeıhannyń «Eldi buzýǵa shamasy jetken sózdiń, eldi túzeýge de shamasy jetedi» degen sózi esterińizde bolar? Alaıda Alash arysy «Túzeýge jumystansaq qana túzeletinin» de eskertken bolatyn. Tıgran sekildilerdiń sózin «tarazyǵa salǵanda» osyny umytpaıyq!

Qazaqta «tamyr», «tamyrlastyq» degen ádemi sózder bar. Tamyrlas bolý – taǵdyrlas bolý degen sóz. Elimizdegi etnos, ultaralyq tatýlyq, yntymaq týraly oı qozǵalǵanda tamyrlastyq jaıly jıi aıtylady. Sebebi dál osy uǵym ózge ulttardyń qazaq halqyna degen qurmetin kórsetedi. Doshan aǵanyń «kindigiń úzilip ketpesin» degen eskertýiniń artynda «tamyrymyz úzilip ketpesin» degen tilek jatyr. Dál osyndaı el azamattary men jeke adamdardyń bir ultqa degen oı-kózqarasynan, arman-tileginen tutas bir halyqqa degen syı-qurmeti qalyptasady.

Shyny kerek, osy ýaqytqa deıin Qa­zaqstanǵa qarata talaı artyq sóz, asylyq oı aıtylyp júrdi. Qazaqy sabyrlylyqqa salyp, salıqaly minez tanyttyq. Biraq ishki tutastyǵymyz ben birligimizge iritki salatyn sózderdi jaýapsyz qaldyrmaǵan jón. Sebebi tamyrlastyǵymyzǵa túsken syzat kúni erteń taǵdyrymyzǵa da áser etedi.

Álemde 250-den astam ult bar bolsa, sonyń 100-den astamy Qazaqstanda ómir súredi. Búginde osynshama ult ókili qazaqtyń kıeli topyraǵynda tamyr jaıyp, tatý-tátti ǵumyr keshýde. Birlikke bastaıtyn jol bireý-aq, al berekesin ketirem dese san syltaý tabýǵa bolady. Sondyqtan da bolar qazaq «taý men tasty sý, azamatty sóz buzady» dep, otyz tisten shyqqan ár sózge salmaq salatyny. Sebebi osynshama ulttyń tamyryna balta shabý úshin joǵarǵydaǵydaı bir ultty tabanǵa salyp, búkil tarıhyn, bar qundylyǵy men qasıetin aıaqqa taptaı salar bir aýyz sóz jetkilikti. Tamyrymyz ajyramasyn desek, tamyrlastyǵymyz úzilmesin desek, bir-birimizge, ózge ultqa degen qadirimizdi ketirmeıik.