Tankishi arýlar

Bul derek buǵan deıin aıtyldy da, jazyldy da. Desek te, mundaǵy jádigerge balap otyr­ǵan gazet qıyndylaryn óz oqyr­mandarymyzǵa bir dúrkin kózaıym etsek artyq bolmas. Jalpy, Ekinshi dúnıejúzilik  soǵysqa qatysqan qazaq qyzdary týraly áli tolyq zerttelgen joq. Mysaly, úlken akademık-ǵalym ádebıetshi Qajym Jumalıev soǵys jyldarynda «Sosıalıstik Qazaqstan» gazetinde jaryq kórgen «Maıdandaǵy qazaq qyz­dary» atty maqalasynda:  «Raýza Shamshatova, Ádııa Molda­ǵulova (Álııa shyǵar), Erke Oraz­baeva, Baıan Baıǵojına, Balsheker Ah­metova, t.b. qazaq qyzdary maı­danda erlik kórsetti. Ásirese Balsheker aǵasy óldi degen qara qaǵaz kelgen sátte-aq: – qandy qanmen jýamyn, – dedi. Maıdanǵa ketti. Balsheker qazir III Ýkraına maıdanynyń bir bólimshesinde jaýmen soǵysyp júr. О́tken jyly Qyzyl Juldyz ordenin aldy» dep jazsa, atalǵan basy­lym­nyń 1944 jylǵy 13 maýsym kúngi sanynda starshına B.Sa­ǵyn­dyqovtyń «Sanıtarka Ásııa» atty jazbasy jarııalanypty. On­da maıdan dalasynda jaraly jaýyn­gerlerge kómek kórsetip júr­gen batysqazaqstandyq batyr qyz Ásııa Beketova týraly tebiris­ke toly tolǵanys aıtylǵan.

Sol sııaqty joǵarydaǵy tanki­shi qyzdarǵa toqtalar bolsaq,  alǵash ret «Sovettik Qaraǵandy» gazetiniń 1944 jylǵy 22 tamyz kúngi sanyna medaldy serjant Topataı Júnisovtiń «Tankishi qazaq qyzdary» atty maqalasy jaryq kórgen.  Maqalada áskerı tilshi: «Uly Otan úshin urystarda qazaq qyzdary da máńgi óshpes dańqqa bólenýde. Olar ózderi­niń jastaryna qaramastan, soǵys tehnıkasyn meńgerip tankishi, ushqysh, atqysh jáne dańqty barlaýshy bolyp aldy. Solardyń biri – keýdesinde «Erligi úshin» medali jarqyraǵan komandır, kishi serjant Jamal Baıtasova. Jamaldy bizdiń bólimsheniń jaýyngerleri tegis biledi. Sózge sheshen, iske sheber Jamal zulym jaýǵa qarsy urystarda erliktiń, tabandylyqtyń jáne qajyr­lylyqtyń úlgilerin kórsetýde» depti. Kishi serjant J.Baıtasova tank komandıri bolsa kerek. Maqalada budan bólek tankishi  Kúljámıla Talqanbaeva men radıst Jámıla Beısenbaevanyń esimderi atalady. Al tórtinshi arý Kúlken Toqbergenova avtor­dyń sıpattaýynsha barlaýshy bolǵanǵa uqsaıdy. Sebebi ol «Orta boıly, kúlimkóz Kúlken Toqbergenova jaýdyń tylyna kirip, tankterge jol ashatyn, «til» ákeletin barlaýshy boldy. Barlaý jumystarynda ko­man­dovanıeniń tapsyrmasyn batyr­lyqpen oryndaǵany  úshin úsh márte nagradtalǵan» dep jazady.

Bul maqala otyz jyl ót­ken soń maıdanger jazýshy Qal­muqan Isabaevtyń kózine túsedi. Sóıtip, ol kisi 1974 jyly «Qazaq ádebıeti» gazetine «Qaıda eken, qaıda sol arý qyzdar?» dep maqa­la jazyp, izdeý salady. Ta­byl­maıdy. Tek qana professor Ǵ.Ábishevtiń  1968 jyly jaryq kór­gen «Pod znamenem Rodıny» atta monografııasynda tankishi qyzdardyń erligi týraly az ǵana málimet bar.

Sońǵy jyldary tankishi qyzdardyń izine túsip zerttep júrgen  tarıh ǵylymdarynyń doktory Záýresh Saqtaǵanova jáne maıdandaǵy qazaqstandyq qyzdar jaıly zerttep júrgen maman Dına Igsatovalardyń paıymdaýynsha, qaraǵandylyq tankishi qyzdar Lıtva jerinde qaza tapqan kórinedi.