Durys saqtalmaǵan, merzimi ótken, buzylǵan azyq-túlikten ish aýyryp qalsa, kópshiligimiz muny eleń qylmaı, óz betimizshe emdele beretinimiz jasyryn emes. Alaıda jiti ishek aýrýlary da – densaýlyq saqtaý salasynyń kúrdeli máselesiniń biri. Máselen, Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń málimetine súıensek, jyl saıyn álemde 1-1,2 mlrd-qa deıin dıareıa aýrýlary tirkelip, 4 mln-ǵa deıin adam qaıtys bolady.

Kollajdy jasaǵan Qonysbaı ShEJIMBAI, «EQ»
Almatyda I.Jekenova atyndaǵy qalalyq klınıkalyq juqpaly aýrýlar aýrýhanasynyń emdeý jumysy jónindegi bas dárigeriniń orynbasary, ınfeksıonıst-dáriger Tamara Ýtaganova men S.Asfendııarov atyndaǵy QazUMÝ juqpaly jáne tropıkalyq aýrýlar kafedrasynyń professory Sáýle Sadyqova atalǵan máselege baılanysty brıfıng ótkizdi.
Tamara Ýtaganovanyń aıtýynsha, jiti ishek ınfeksııasy (JII) – mıkroorganızmder (bakterııalar men vırýstar) týdyratyn juqpaly aýrýlar toby, as qorytý buzylystarymen, degıdratasııa belgilerimen jáne jalpy ıntoksıkasııa túrinde kórinedi. Qazirgi ýaqytta bakterııalar, qarapaıym jaǵdaılar men vırýstar týdyratyn JII-diń 30-dan astam túri bar. Bul keselge qajettisi – patogenniń adamnyń asqazan-ishek jolyna túsýi. Kóbinese JII qozdyrǵyshtary adam aǵzasyna lastanǵan taǵam, sý, sondaı-aq qol gıgıenasyn saqtamaýdan túsedi.
«Infeksııa qozdyrǵyshy ishke túsken sátten bastap aýrýdyń alǵashqy belgileri paıda bolǵanǵa deıin 6 saǵattan 7 kúnge deıin sozylady. Ishtiń aýyrýy, júrek aıný, qusý kúnine 3 ret nemese odan da kóp qaıtalanady. Dene qyzýy 37°-38°C deıin kóterilip, ish ótedi (keıde kúnine 10-15 ret), dıareıanyń aýyr jaǵdaıynda – jas balalar úshin eń qaýiptisi ıntoksıkasııa men deneniń qurǵaýy», deıdi T.Ýtaganova.
Tym qarapaıym jaıt sııaqty kóringenimen, spıkerler jiti ishek ınfeksııalarynyń aldyn alý sharalaryna toqtala otyryp, birinshiden, qoldy sýmen, sabynmen udaıy jáne muqııat jýýdy, múmkindiginshe ózińmen birge antıseptıkalyq sýlyqtar, losondar alyp júrýdi qaperge saldy. Ekinshiden, kókónisterdi, jemisterdi, jıdekterdi qoldanar aldynda aǵyndy sýmen jaqsylap jýý kerek, al kishkentaı balalar úshin qaınaǵan sýmen shaıý kerek. Sondaı-aq sapasy kúmándi, jaramdylyq merzimi ótip ketken ónimderdi satyp alyp qoımaý úshin, qashanda abaı bolǵan jón. Kúndelikti ómirde shıki jáne daıyn taǵamdardy kesý úshin bólek taqtalar men pyshaqtardy paıdalanýdy esten shyǵarmaý qajet. Et ónimderin daıyndaǵanda muqııattylyq tanytý da mańyzdy. Shıki jáne jeýge daıyn taǵamdy tońazytqyshta bólek jáne jeke qaptamada saqtańyz. О́ıtkeni durys daıyndalǵan taǵam shıki taǵammen baılanysqanda lastanýy múmkin. Satyp alǵannan keıin jumyrtqany muqııat jýyp, tońazytqyshta saqtaý kerek.
Demalys oryndaryna baratyndar da tabıǵat aıasyna barǵan kezde ózimen birge aldyn ala jýylǵan kókónister men jemisterdi, saqtaý merzimi uzaq, saqtaý úshin tońazytqysh jaǵdaıyn qajet etpeıtin ónimderdi alyp júrý kerek. Sondaı-aq dárigerler azamattardy arnaıy ruqsat berilgen jerlerde ǵana sýǵa túsýge shaqyrdy. Al basseınder men sý qoımalarynda shomylý kezinde aýyzǵa sýdyń túsýine jol bermeńiz.
«Eger sizdiń otbasyńyzda bireý ishek ınfeksııasymen aýyryp, úıde bolsa, ony basqa otbasy múshelerinen oqshaýlaýǵa tyrysyńyz. Oǵan bólek ydys-aıaq, tósenish, súlgi berińiz, naýqas adamǵa kútim jasaǵanda, jeke qorǵanys quraldaryn (qolǵap, maska) qoldanyńyz. Úıde dezınfeksııalyq quraldardy qoldaný arqyly jalpy tazalaý jumystaryn júrgizip, sodan keıin naýqas saýyǵyp ketkenshe úıdi kúndelikti sýly shúberekpen tazalap, úı-jaıdy jeldetýdi qamtamasyz etińiz», dedi S.Sadyqova.
Ishek ınfeksııalarynyń kópshiligi jeńil túrde ótetindikten, keıbir naýqastar dárigerge barmaıdy, kóbinese ózin ózi emdeýmen aınalysady jáne oqý oryndaryna, jumysqa bara salady. Sondyqtan dárigerler, árbir naýqas adam óziniń aınalasyndaǵylarǵa qaýip tóndiretinin umytpaýy kerektigin, ishek aýrýlarynyń alǵashqy belgileri paıda bolǵan kezde ózin ózi emdeýge bolmaıtynyn, mamandardyń kómegine júginýi kerek ekenin erekshe atap ótti.
ALMATY
Qaltasynan esirtki tabylǵan boıjetken 3 jylǵa sottaldy
Qoǵam • Keshe
Teńiz ken ornyndaǵy jarylys neden bolǵany anyqtaldy
Oqıǵa • Keshe
Nursultan Nazarbaevtyń atyna merekelik hattar kelip túsýde
Elbasy • Keshe
Astanada «Elorda báıgesi» respýblıkalyq týrnıri ótti
Elorda • Keshe
Pedagogıkalyq ǵylymdarǵa 11 myńǵa jýyq grant bólindi
Bilim • Keshe
Elordada Alash tas joly boıyndaǵy kópir ashyldy
Elorda • Keshe
Qazaqstannyń birneshe óńirinde burshaq jaýady
Aýa raıy • Keshe
Teńiz ken ornynda zardap shekkenderge materıaldyq kómek kórsetiledi
Aımaqtar • Keshe
Astanada 3 jasar bala 13-qabattan qulady
Qoǵam • Keshe
Almatynyń 199 turǵyny koronavırýs juqtyrǵan
Koronavırýs • Keshe
Teńiz ken ornynda ózine qol jumsaǵan jumysshynyń denesi tabyldy
Aımaqtar • Keshe
Teńiz ken ornynda jarylys bolyp, eki adam qaıtys boldy
Qazaqstan • Keshe
Úkimette KQK-daǵy jaǵdaı talqylandy
Úkimet • Keshe
Nur-Sultan «sary» aımaqqa ótýi múmkin
Koronavırýs • Keshe
OPEK-tiń bas hatshysy kóz jumdy
Álem • Keshe
AQSh elshisi qazaqstandyqtardy elorda kúnimen quttyqtady
Elorda • Keshe
Alakóldegi órtke qatysty tergeý amaldary bastaldy
Aımaqtar • Keshe
Astana turǵyndarynyń sany 4 ese ósti
Elorda • Keshe
Bir táýlikte 360 qazaqstandyq koronavırýs juqtyrdy
Koronavırýs • Keshe
О́zbekstanǵa et ónimderiniń eksporty artady
Ekonomıka • Keshe
Elordanyń 300-den astam turǵyny páterli boldy
Elorda • Keshe
6 shildege arnalǵan aýa raıy boljamy
Aýa raıy • Keshe
Elorda • Keshe
Elorda • Keshe
Aımaqtar • Keshe
Ult saýlyǵyn ulyqtaǵan megapolıs
Elorda • Keshe
Elorda • Keshe
Teatr • Keshe
Sapa naryǵynda básekelestikke jol ashylady
Aımaqtar • Keshe
О́ner • Keshe
«Ordabasy» kóshbasshylar qataryna qosyldy
Fýtbol • Keshe
Tuńǵysh ret shırek fınalda oınaıdy
Tennıs • Keshe
Qoǵam • Keshe
Mereıtoıy týǵan jerinde atap ótildi
Qoǵam • Keshe
Irikteýdiń ekinshi kezeńine ótti
Sport • Keshe
Uqsas jańalyqtar