Teńizge shomylýdyń óz talaptary bar

Teńizdiń astynda jan-jaqqa qaraı jóńkilgen birneshe aǵys, urshyqsha úıirilip, joǵarydan tómenge qaraı qudyqsha súńgitetin uıyq óte kóp,  olardy áli eshkim naqty zerttep, uıyqtar men aǵys­ta­rdyń sanyn, naqty baǵyt­ta­ryn jáne ornalasqan ornyn dál aıtyp bere alǵan joq. Onyń ústine teńizdiń jaqyn jaǵa­laýyn­daǵy tastar qaýpi asa zor. Teńizge sekirgende tasqa basyn soǵyp nemese tastar arasyna qystyrylyp qalyp shyǵa almaı qaıtys bolǵandar da bolǵan. Osy máselelerdi zerdeleı kele, arnaıy oryndar teńizge túsý kezinde qaýipti aımaqtardy belgilep, syrtyn qor­shap, arnaıy eskertý jazylǵan taq­talardy ilse de, ajal aıdaı ma – qaýipti jerlerge demalýǵa baryp, júzemin dep sýǵa batyp ketý qaı­ǵy­ly jaǵdaıy jylda kezdesedi.

Mańǵystaý oblystyq Tótenshe jaǵdaılar departamenti Azamattyq qorǵanys basqarmasynyń aǵa ofı­seri aǵa leıtenant Bektas Murat­uly­nyń aıtýynsha, jyl saıyn jaz mezgiliniń bas­talýymen Kas­pıı teńiziniń ja­ǵa­­laýynda de­ma­latyn halyq aǵy­­ny ósýde. Sý obektilerinde sho­my­­lý maýsymyn­da adamdardyń qaýipsizdigin qamta­ma­syz etý – ákimdik pen Tóten­she jaǵdaılar depar­ta­men­ti­niń basym mindetteriniń biri.

Alaıda qyzmetkerlerdiń sýdaǵy qaýipsizdik erejelerin saqtaý týraly kóptegen eskertýine qaramastan, keıbir azamattar árdaıym belgi­len­gen talaptardy saqtaı bermeıdi eken. 2021 jyly sýdaǵy qaýipsizdik ere­jelerin saqtamaý saldarynan 11 adam qaıtys bolǵan, onyń bireýi bala. Bul kórsetkish 2020 jylmen salystyrǵanda adam óliminiń jal­py sanynan 18%-ǵa kóp. Al bıyl jyl basynan beri Mańǵystaý oblysynda sýdaǵy qaýipsizdik ere­je­lerin saqtamaý saldarynan 6 adam sýǵa batyp ketken, olardyń bireýi ká­me­le­ttik jasqa tolmaǵan jas­óspirim.

Departament júrgizgen taldaý kórsetkendeı, teńizde opat bolý negi­zinen tyıym salynǵan jáne jab­dyqtalmaǵan oryndarda shomylý, ishimdik iship sýǵa shomy­lý, sondaı-aq balalardy qaraýsyz qaldyrýshy ata-analardyń jaýap­syzdyǵy sekildi sýdaǵy qara­pa­ıym qaýipsizdik erejeleriniń saq­talmaýynan oryn alǵan.

Qazirgi ýaqytta teńiz jaǵalaýynda Ishki ister mınıstrliginiń 2015 jylǵy 19 qańtardaǵy №34 «Sý aı­dyn­da­ryn­daǵy qaýipsizdik qaǵı­da­laryn bekitý týraly» buıryǵy aıasynda Mańǵystaý oblystyq más­lı­haty men ákimdiginiń norma­tıv­tik-quqyq­tyq aktilerimen sýǵa túsýge 10 aýmaq­­ta­ tyıym salynyp, 45 aýmaqta ruq­sat etilgen. Tyıym salynǵan, ıaǵnı qa­ýipti aýmaqtarǵa Aqtaý qalasy bo­ıynsha uzyndyǵy 300 metr jáne eni 20 metrdi quraıtyn, 4-shaǵyn aýdandaǵy «Kaspıan Rıvera» qonaq­­úıinen bastap 5-shaǵyn aýdan­daǵy M.О́skinbaev atyndaǵy ob­lys­tyq fılarmonııaǵa deıin T.G. Shevchenko eskertkishinen tómen túsý baǵyty, uzyndyǵy 100 metr jáne eni 20 metrdi quraıtyn «Shora» sý kanalynyń jaǵalaý aımaǵy jatady. Al Túpqaraǵan aýdanynda uzyn­dyǵy 2 myń metr jáne eni 30 metrdi quraıtyn, «Aqtaý-Fort-Shevchenko» tas jolynyń «43 shaqyrymy», uzyndyǵy 900 metr jáne eni 30 metrdi quraıtyn 64 shaqyrymdaǵy «Golýbaıa býhta», uzyndyǵy 3 200 metr jáne eni 30 metrdi quraıtyn 86 shaqyrymdaǵy «Saýra», uzyndaǵy 3 700 metr jáne eni 30 metrdi quraıtyn Fort-Shevchenko qalasynan 30 shaqy­rym­da ornalasqan «Tamshaly» jáne uzyndyǵy 3 myń metr, eni 30 metrdi quraıtyn Taýshyq aýylynan 20 shaqyrym jerdegi «Sartas» jaǵalaý aımaqtaryna tyıym salynǵan.

Demalýshylar kóp baratyn óńir­diń biri – Qaraqııa aýdany. Alaıda bul aýdanda da jaǵalaýdyń bári jaıly emes. Uzyndyǵy 3 myń metr jáne eni 30 metrdi quraıtyn Jylandy jerinen Kendirli baǵytyna qaraı jaǵalaý aımaqtary, uzyndyǵy 3 myń metr jáne eni 30 metrdi quraıtyn Toqmaq jerinen Kendirli baǵytyna qaraı jaǵalaý aımaqtary, uzyndyǵy 3 500 metr jáne eni 30 metrdi quraıtyn «Abaı» júzbeli manevrlik bazasy aýmaǵynan Sarja baǵytyna qaraı jaǵalaý aımaqtary qaýipti aımaqtar qatarynda. Aq­taý­dyń irgesindegi Mu­naıly aýdany­ boıynsha tyıym sa­lynǵan aýmaqtar qatarynda uzyn­­­dyǵy 380 metr jáne eni 170 metrdi quraıtyn Batyr aýyldyq okrý­ginen soltústik-shy­ǵys­ta 7 sha­qy­rym qashyqtyqta orna­lasqan ýran kenish­te­ri men qal­dyq­ta­ry bar qaýipti kól aımaǵy bar.

Teńiz jáne teńizge shomylý jaýap­­syzdyqty kótermeıdi, ol – taǵdyr. Sýy joq alys aýyldardan kelgen, júze bilmeıtin jastardyń selfı, tık-tok syndy qumarlyqtar úshin táýekelge baryp teńizdiń tereń jerlerine bıikten sekirýi, aýa raıy qolaısyz kúnderi tolqynmen talasyp teńizge qoıyp ketýi erlik emes, ajaldyń aranyna asyǵý ǵana. Alaıda ony túsinip, saqtanyp, aıylyn jıyp jatqan jastar joq, oılamaǵan jerden ajal qushyp ata-anasyn zar eńi­retip kete barady. Tipti jylda adam ketip jatqanyn estip-bilip júrse de arnaıy belgilermen saq­tan­dyrylǵan, eskertilgen qa­ýip­ti aı­maqtarǵa baryp teńizge súń­gı­tin­der­di keıde túsinbeısiń.

– Teńizge shomylý maýsymynyń bas­talýy bizdiń qyzmetimizdiń j­a­ýap­kershiligin arttyrady. О́kinish­tisi, teńizge túsýde saq bolý qajet­ti­gin, ishimdik iship sýǵa túsýge bol­maı­­tyndyǵyn, túrli talaptardy es­kertip, aqparattyq aldyn alý sha­ra­l­aryn júrgizsek te tyıym sa­lyn­ǵan jerlerge baryp shomylatyndar bar. Birqatarynyń sońy qaıǵyly jaǵdaıǵa ulasyp jatady. Sondyqtan Kaspıı teńizine demalýǵa kelgen barsha qonaqtardy, jergilikti turǵyndardy qaýipsizdik ere­je­lerin saqtaýǵa tynbaı sha­qy­ramyz, – deıdi Mańǵystaý oblys­tyq Tótenshe jaǵ­daılar depar­ta­menti Azamattyq qor­ǵanys bas­qar­ma­synyń aǵa ofı­seri, aǵa leıtenant Bektas Muratuly.

Mańǵystaý oblysy