PIK pen MIB-tiń «shaıqasy»

Negizi osy jyldyń 1 shildesine deıin PIK-terden birjola qutylyp, olardyń ornyna múlik ıeleri birlestigi (MIB) men jaı seriktestikter (JS) ornaýy kerek edi. Alaıda turǵyn úıler basqarýdyń jańa formasyna tolyq ótip bolǵan joq. Ásirese óńirlerdegi jumys sylbyr júrip jatyr. Sondyqtan 16 maýsymda Senat depýtattary MIB pen JS-ǵa kóshý merzimin 2023 jyldyń 1 shildesine deıin uzartý týraly usynys engizilgen zań jobasyn Májiliske qaıtardy. Mundaı norma «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine elektr energetıkasy, energııa únemdeý jáne energııa tıimdiligin arttyrý, jer qoınaýyn paıdalaný, jergilikti memlekettik basqarý jáne memlekettik shekara máseleleri bo­ıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» zań jobasyna engizildi.

Májilis depýtaty Ekaterına Smysh­lıaevanyń pikirinshe, MIB pen JS-ǵa kóshý máselesi óńirlerde ózekti bolyp tur. Buǵan obektıvti jaǵ­daılardan bólek, uıymdastyrý jumystary kezinde jiberilgen qate­likter sebep. Depýtat bul jerde obek­tıvti jaǵdaı dep eki jylǵa sozyl­ǵan pandemııany aıtyp otyr. О́ki­nishke qaraı, shekteý sharalarynyń sal­­darynan turǵyn úılerde jınalys­tar ótkizý qıynǵa tústi. Sol sebepti bul jumys bertin ǵana naqty qolǵa aly­na bastady.

– Dese de, máseleniń deni uıym­dastyrýshylyq jumystaǵy qatelik­terden týyndady. Úılerdi basqarý­dyń qalyptasqan nysandarynyń, sondaı-aq turǵyndardyń ózderiniń reformalarǵa qarsy turý kúshi durys baǵalanbady. Páter ıeleri koo­pera­tıvteri jumysynyń oń tájirıbesi de nazarǵa alynbady. Reformanyń zańǵa táýeldi normatıvtik quqyqtyq bazasy júre qalyptasty. Sonyń saldarynan árbir qujat jyldar boıy jınaqtalǵan kúrdeli máselelerge toly boldy. Sıfrly sheshimder men ádistemelik ortalyqtar másele týyndaǵan kezde ǵana qurylyp, qa­byldandy. «E-Shańyraq» júıesi týraly aıtylǵanymen, ol iske qosylma­dy. Sonymen qatar onyń vırtýaldy­ly­ǵy laıyqty sıfrly ónimderdi qalyptastyrýdyń naryqtyq pro­ses­terin baıaýlatty. Turǵyn úı-kom­mýnaldyq sharýashylyǵyn jańǵyrtý jáne damytý ortalyǵynyń jumysy kún saıyn emes, saǵat saıyn ózgerdi. Jaýapkershilik te bóliske tústi. Túp­tep kelgende osynyń bárine jer­gilikti jerlerdegi turǵyn úı-kom­mý­naldyq sharýashylyq bóliminiń ma­mandary kináli bolyp shyqty. Olarǵa naqty nusqaýlyq berilmegen. Sondyqtan olarǵa kiná artýdyń reti joq. Eń qyzyǵy, reformaǵa jergilik­ti atqarýshy organdar jaýapty bolyp, basqardy. Endeshe muny ózin-ózi basqarý reformasy dep shýlatýdyń ne qajeti bar edi?! – deıdi Ekaterına Smyshlıaeva.

Endi myna qyzyqty qarańyz. Ortalyq kommýnıkasııalar qyz­metinde ótken brıfıngte Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mı­nıstrligi Qurylys jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq isteri komıteti tóraǵasynyń orynbasary Baýyrjan Qabdol respýblıkadaǵy kóppáterli turǵyn úılerdiń 90 pa­ıyzdan astamy úıdi basqarýdyń jańa formasyna kóshkenin aıtty. Atalǵan derek shyndyqqa sáıkes kelse, reformany bir jylǵa sozýdyń qajeti de joq edi ǵoı.

Baýyrjan Qabdoldyń aıtýynsha, respýblıkadaǵy 46 522 kóppáterli turǵyn úıdiń 90,4 paıyzy nemese 42 037-si basqarýdyń jańa nysany­na kóshken. Onyń ishinde 4 135 múlik ıeleri birlestigi, 37  902 jaı seriktes­tik qurylǵan. Kondomınıým obekti­sin basqarýdyń jańa nysanyna to­lyq kóshý Aqmola, Shyǵys Qazaqstan, Jambyl, Qostanaı, Qyzylorda, Sol­tústik Qazaqstan, Túrkistan oblys­tarynda jáne Shymkent qalasynda qamtamasyz etilipti.

– Kondomınıým obektisin bas­qarý­dyń jańa nysandary «bir úı – bir birlestik» nemese «jaı seriktestik – bir shot» qaǵıdaty boıynsha jumys isteýge arnalǵan. Menshik ıeleriniń árbir birlestigi nemese jaı seriktestik óziniń jınaq shotyn ashady. Bas­qa­rýdyń bul prınsıpi páter ıeleri kooperatıvteriniń basym bóliginiń kóp úılerdi basqara bastaǵanyna jáne barlyq úıge bir shot ashqanymen baılanysty boldy. Sonymen qatar olar kúrdeli jóndeý úshin jınaq shottaryn ashpaǵan. Nátıjesinde, páter ıeleri qarajatynyń maqsatty paıdalanylýyn baqylaý múmkin bolmady. 2020 jylǵy qańtardan bastap reformany iske asyrý barysynda onyń tıimdi iske asyrylýyna áser etetin birqatar másele boldy. Osyǵan baılanysty Indýstrııa jáne ınfraqurylym­dyq damý mınıstrligi qoldanystaǵy tur­ǵyn úı zańnamasyna túzetýler toptamasyn daıyndady. Zań jobasy kóp­páterli turǵyn úılerdi basqarý tetigin jaqsartýǵa baǵyttalǵan jáne tur­ǵyn úı qatynastary sýbektileriniń keıbir fýnksııalaryn naqtylaıdy, – dedi Baýyrjan Qabdol.

Sondaı-aq ol ár óńirde MIB tór­aǵalary úshin oqytý ortalyqtaryn ashý josparlanǵanyn jetkizdi.

– Qazirgi ýaqytta MIB tóraǵala­ryn, qarapaıym seriktestikterdiń se­nimdi tulǵalaryn jáne osy salada­ǵy basqa da mamandardy daıarlaý, qaı­ta daıarlaý jáne biliktiligin arttyrý­men 4 uıym aınalysady. Olar astana­daǵy L.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ult­tyq ýnıversıteti, Shymkentte­gi M.Áýezov atyndaǵy Ońtústik Qa­zaq­stan ýnıversıteti, elordadaǵy INVEST oqý ortalyǵy jáne Al­maty qalasyndaǵy «TKSh-Info» se­rik­testigi. Basqarýdyń jańa forma­sy­na kóshý reformasyn iske asyrý keze­ńinde atalǵan oqý ortalyqtaryn­da 780 tyńdaýshy oqytyldy, páter ıeleri kooperatıvteriniń 350-den as­tam basqarýshysy óz biliktiligin rastady. Sonymen qatar respýblıkanyń bar­lyq óńirinde osylarǵa uqsas oqý ortalyqtaryn ashý boıynsha ju­mys júrgizilýde. Basqarýdyń eski ny­sandary arasyndaǵy shıelenisti tómendetý jáne jańalarynyń sanyn arttyrý maqsatynda Ulttyq kooperatıvter jáne ekonomıkalyq qoǵam­das­tyqtardyń basqa da nysan­dary qaýymdastyǵy qoǵamdyq uıy­mymen dıalog ornatý boıynsha jumys bastaldy, – dedi vedomstvo ókili.

«Turǵyn úı-kommýnaldyq sharýa­shylyǵyn jańǵyrtý men damytýdyń qazaqstandyq ortalyǵy» AQ tór­aǵasynyń orynbasary Marǵulan Ábdi­kárimov turǵyn úı salasyndaǵy reforma bastalǵannan beri biraz qıyn­dyq týyndaǵanyn moıyndady.

– Kóppáterli turǵyn úı nysandaryn basqarýdyń eski nysandarynan jańasyna kóshken kezde qajetti tehnıkalyq qujattardy burynǵy bas­qarýshy kompanııalar, basqarýshy organdar berýden bas tartty. Bul jańa qurylǵan múlik ıeleri birlestikterin sotqa júginýge ıtermeledi. Bul ja­ýap­kershiliktiń bolmaýynan oryn alǵan másele. Osyǵan baılanysty Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq mınıstrligi atynan zańǵa qosymsha ózgerister daıyndaldy. Onyń ishinde Ákimshilik quqyq buzýshylyqtar týraly kodekske engiziletin ózgerister ázirlendi. Búginde ýákiletti organ Ádi­let mınıstrligi atynan zań jobasy daıyndalyp, reglament boıynsha eki ret múddeli memlekettik organdarda, Úkimette qaralyp, Prezıdent ákim­shiligine usynyldy. Odan ári qujat Májiliste qabyldanatyn bolsa, onda burynǵy basqarýshy kom­panııa, basqarýshy organ nemese PIK ákimshilik jazaǵa tartylady. Sonymen qatar reforma júrgizilip jatqan eki jyldyń ishinde zańda da olqylyqtar bary baıqaldy. Osyǵan oraı mınıstrlik atynan zań jobasyna qosymsha usynystar jasaldy, – dedi Marǵulan Ábdikárimov.

Ortalyq basshysy MIB jáne JS qurý boıynsha aqparattyq jumys qarqyndy júrip jatyr dep sendirdi.

– Turǵyn úı-kommýnaldyq sha­rýashylyǵyn jańǵyrtý men damy­týdyń qazaqstandyq ortalyǵynyń saıty jańartylyp, ózgerister engi­zildi. Onyń ishinde MIB kartasy, óńir­lerde júrgizilip jatqan jumystar, ınfografıkalar, vıdeorolıkter usy­­nylǵan. Saıtta turǵyndarǵa qa­jet­ti barlyq aqparat bar. Sondaı-aq kez kelgen azamat Telegram-bot arqyly suraq qoıyp, jaýap ala alady. Saıtta turǵyn úıge qatysty zańdar, qaýlylar, mınıstrliktiń buıryqtary, MIB qurý úshin qajetti nysandar, shablondar ornalastyrylǵan. Ár azamat kerekti qujatty taýyp, basyp shyǵara alady. Budan bó­lek, óńir­lerde halyqpen kezdesýler ót­kiziledi. Jergilikti atqarýshy organ­darmen birlesip semınarlar uıym­dastyrylady. «Azamattarǵa arnalǵan úkimet» qyzmetkerleri oqytyldy, – dedi ol.

О́zin-ózi retteıtin Ulttyq koope­ratıvter jáne ekonomıkalyq qoǵam­dastyqtardyń basqa da nysandary qaýymdastyǵynyń prezıdenti Qazybek Shaıhtyń pikirinshe, refor­manyń maqsaty – PIK-ten MIB-ke kóshý emes. Maqsat – halyqtyń ál-aýqatyn arttyrýǵa jaǵdaı jasaý.

– Halyqqa osyny jetkizý ma­ńyz­dy. Turǵyndar óz ómiriniń qan­sha­lyqty jaqsarǵanyn sezinýi kerek. Halyqtyń jappaı shaǵymdary, oryn alǵan úrdiske narazylyǵy osyndaı reformanyń bastalýyna túrtki boldy. Kondomınıýmdy basqarýdyń jańa nysandaryna kóshý merzimin uzartý durys qadam boldy dep oılaımyn. О́ıtkeni pandemııa kóp ýaqytty «urlap» aldy. Halyqpen kezdesýler ótkizý, jedel qarqynmen jumys isteý múmkin bolmady. Soǵan qaramastan, reforma toqtaǵan joq. Halyqpen úzdiksiz baılanys ornatyldy. Na­ryqta bolyp jatqan oqıǵalar týraly, el halqyn alańdatqan máseleler, qyzmet kórsetý jáne basqarý kompanııalaryn mazalaǵan suraqtar boıyn­sha materıaldar jınaldy. Barlyq óńir bul proseske belsendi qatysty. Biraq problemalar da joq emes. Má­selen, úıdi basqarý salasyndaǵy ma­mandardy qashyqtan sertıfıkat­taý nysandaryn engizý qajet. О́ıtkeni bul prosessiz biz naryqty qa­jetti ma­mandarmen toltyra almaımyz. Úıler­di sertıfıkattalma­ǵan, tıisti túrde oqytylmaǵan maman basqarsa, bul turǵyndarǵa tikeleı qaýip tóndiredi. Bul rette damyǵan elderdegideı ózin-ózi retteıtin uıymdar arqyly mamandardy sertıfıkattaýdyń negizin qalaý kerek. Jumysty kimniń oryndaı alatynyn bolmasa oryndaı almaıtynyn kásibı qaýymdastyq anyqtaı alady, – deıdi Qazybek Shaıh.