Rýhty jyrdyń ıesi

Sheshendik sózderdi túıdek-túıdegimen tógiltetin aqynnyń erlikke, jaýǵa qarsy jo­ryqqa shaqyrar, namysty janatyn óleń­deri kimdi de bolsa jigerlendirmeı qoımaı­dy. О́miri kúrespen ótken, baqqa da, taqqa da talas­paı, óziniń batyrlyq, aqyndyq mıssııasyn adal ári berile oryndaǵan aqynnyń bar muraty halqyn eldikke qatysty ortaq iske jumyldyrý.

«Salpań da salpań jortarmyn,

Sary azbanǵa qosymdy artarmyn.

Torlaýsyz ósken qulanmyn,

Mezgilsiz jýsap órermin.

Baıraqqa bitken quraqpyn,

Saýsaǵym jerge túsirmen.

Japanǵa bitken terekpin,

Eńsemnen jel soqsa da teńselmen.

Qaraǵaıǵa qarsy bitken butaqpyn,

Baltalasań da aırylman.

Syrtym qurysh, júzim bolat,

Tasqa da salsań, maırylman!» –

deıdi aqyn.

Bul ór tulǵanyń, eli úshin nege bolsa da baratyn batyrdyń, halqynyń baqyty úshin jany aýyryp, jarǵaq qulaǵyn jastyqqa tıgizbegen aqynnyń sózi.

Arman-ańsarǵa toly jyrlarynan aqyn­nyń halqyna jan-tánimen berile qyz­met etkenin ańǵarý qıyn emes. Ásirese jyraý­dyń eli úshin ólimge bas tigý azamat erdiń isi eke­nin sheber jetkizýi adamǵa erekshe áser etedi.

«Jaltara shapsań jaý qashpas,

Jaýdy aıaǵan bet tappas.

Ýa, jigitter, jandaryń,

Jaýdan aıaı kórmeńiz,

Ǵazireıil týra kelmeı jan almas!

Jaýǵa shaptym tý baılap,

Shepti buzdym aıqaılap.

Dushpannan kórgen qorlyqtan

Jalyndy júrek qan qaınap.

Eldi-jurtty qorǵaılap,

О́limge júrmiz bas baılap!»

degen aqynnyń sózinen elin súıgen azamattyń qaısar minezin kóremiz. «Qyryq jyl qyrǵyn bolsa da ajaldy óler» degen maqaldy berik ustanǵan aqyn «Ǵazireıil týra kelmeı jan almas!» degen sózi arqyly óziniń ıslam dininen sýsyndap óskenin bildiredi.

Aqtamberdi týraly sóz qozǵaǵanda onyń «Kúldir de kúldir kisinetip...» atty tol­­ǵa­ýyna toqtalmaı ótý múmkin emes. Qazaq­tyń XVII-XVIII ǵasyrlarda basynan ótkergen qyzyǵy men shyjyǵyn, qaıǵysy men qýa­ny­shyn kózimen kórip, sol tustardaǵy bas­ty oqı­ǵalardyń bel ortasynda bolǵan aqyn­nyń bul óleńi qarapaıym halyqtyń oı-órisin, armany men nıetin aıqyndaıtyn sekildi. Qas dushpan – qalmaqtyń tisi batqan, berekeli ómirinen ajyrap, taqsyret tartyp, talapaıǵa túsken, alashapqyn zamanǵa tap kelgen halqynyń ańsar-armanyn, keshegi jaıdary ómirine degen saǵynyshyn aıbyndy aqyn kórkem de sheber tilmen jetkize bilgen. Halyqtyń júreginde jattalyp qalǵan, jyraýlyq ónerdiń ozyq úlgisi sanalatyn bul óleń san ǵasyrlar ótse de halyqtyń júregin tolqytyp, rýhyn kóterip, tarıhı sanasynyń oıaý bolýyna áser etip keledi. Kezinde kúldir de kúldir kisinetip, kúreńdi mingen, kúderiden baý taǵyp, aq kireýke kıgen ata-babalarymyz týraly suraǵanǵa Aqtamberdiniń osy tolǵaýyn aıtyp berer bolsaq, suraýshyny tolyq qanaǵattandyrǵan bolar edik.

«...Qońyraýly naıza qolǵa alyp,

Qońyr salqyn tóske alyp,

Qol tóńkerer me ekenbiz.

Jalaýly naıza janǵa alyp,

Jaý qashyrar ma ekenbiz!..»

dep jyrlaǵan Aqtamberdiniń ańsarly óktem óleńin kókeıine toqyp ósken urpaq eshkimge esesin jibermeıdi.

«Tobylǵy sapty qamshy alyp,

Tumar moıyn at minip,

Qonys ta qarar ma ekenbiz!

El jazylyp jaılaýda,

Jaqsylar keńes qurǵanda,

Murtymyz kókke shanshylyp,

Buryn da sóıler me ekenbiz?!»

dep, eliniń berekeli ómir keshýin tilegen aqynnyń odan ári:

«Qulym bir uldaı kıinse,

Kórkemin kórgen súıinse,

Atymtaı jomart sekildi

Ataǵym jurtqa bilinse!»

dep tolǵaýy halqynyń kókeıindegi tilegin dóp basyp aıtqandyq emes pe?

О́kinishke qaraı, sol zamandardan bastap qazaqtyń aspany qara bulttan arylmady, kóńilinen qaıǵy seıilmedi, basynan qasiret ketpedi. Biraq ǵasyrlar óte qazaqtyń baǵy janyp, asyǵy alshysynan tústi. Aqtamberdi syndy babalarymyz armandaǵan berekeli ómir halqymyzdyń basyna ornaǵaı:

«Alǵaıdyń quba jonyna

Jaıylǵan qoıym syımasa,

Júz búrkenshek, júz qospen

Qatar júrip jınasa!

Kók alaly kóp jylqy

Kólge bir tússe kóz jetpeı,

Sanap sanyn alýǵa

Esebine jan jetpeı...»