Ynsap pen ysyrap

Bul rette elimizdiń ómirinde bolǵan bir keleńsiz jaıt áli esimizde. 2006 jylǵy qyrkúıek aıynda ótken Qaýipsizdik keńesiniń otyrysynda «Qazaqtelekom» aksıonerlik qoǵamynyń prezıdenti aıyna 365 myń dollar  jalaqy jáne jyl qorytyndysy boıynsha 2 mln dollar bonýs alǵany synalyp, Úkimetke ony qyzmetinen bosatý tapsyrylǵan edi. Sóıtip, «Qazaqtelekom» basshysy qyzmetinen bosatylyp qana qoımaı, alǵan bonýsyn el qazynasyna qaıtarǵan. Keıin sol kezdegi «Samuryq» memlekettik holdınginiń dırektory anyǵynda «Qazaqtelekom» AQ prezıdentiniń ortasha jyldyq jalaqysy 140 myń dollar, bonýsy 1,7 mln dollar, al onyń basshysy bolyp sanalatyn óziniń jalaqysy 34 myń dollar ǵana ekenin aıtyp aqtalýǵa tyrysqan.

Sodan keıin ulttyq kompanııalar men kvazımemlekettik kásiporyndar basshylarynyń jalaqylary men bonýstary edáýir qysqartylyp, tártip ornatylǵandaı bolǵan. Alaıda «Kón quryssa, qalybyna barady» demekshi, ýaqyt óte kele ulttyq kompanııalar basshylarynyń «tábetteri» qaıta ashylǵan tárizdi. Sol sebepti osydan bir jarym aıdaı buryn Maqsat Ramanqulov bastaǵan Parlament Májilisiniń bir top depýtaty oryndy dabyl qaǵyp, Úkimetke depýtattyq saýal joldady. Olardyń málimdeýinshe, memlekettik kompanııalar jyl saıyn zııan shegip jatqandaryna qaramastan, olardyń basshylary bonýs pen syıaqy alýdan tartynatyn túrleri kórinbeıdi.  Máselen, «Qazatomónerkásip» ulttyq atom kompanııasy» AQ kún batareıa­laryn óndirý jónindegi «KazPV» jobasyna memlekettiń 88 mlrd teńge qarjysyn jumsaǵanymen, ony jekemenshikke nebári 1,3 mlrd teńgege bere salǵan. Sóıtip, osy kópe-kórineý tıimsiz mámileden ulttyq kompanııaǵa keltirilgen zalal 86 mlrd teńgeden asyp túsken. Osyndaı shyǵynǵa batqanyna qaramastan, «Qazatomónerkásip» basshylary 2019-2021 jyldary 4 mlrd teńgeden astam syıaqy alǵan.

«Qazaqstan temir joly» ulttyq kompanııasy» AQ da mıllıardtaǵan teńge shyǵynǵa batyp jatsa da, ótken jyly óziniń top-menedjerlerine 600 mln teńge bonýs tólegen.

Májilismender kvazımemlekettik sektor elimizdiń ishki jalpy ónimi­niń 60 paıyzyna jýyǵyn qalyptas­tyratynyn eskere otyryp, ulttyq kompanııalardyń búkil kirisi men shyǵysyn respýblıkalyq bıýdjettiń bir bóligi etýdi jáne qoǵam men Par­la­menttiń jarııa talqylaýynan ótki­zýdi, sondaı-aq olardyń top-mened­jerlerine syıaqy tóleý tártibin qaıta qaraýdy usynǵan. Úkimettiń depýtattarǵa qaıtarǵan resmı ja­ýabynda bıyl Qarjy mınıstrliginiń Ishki memlekettik aýdıt komıteti 6 kvazımemlekettik kásiporynda júrgiz­gen tekserister nátıjesinde jalpy somasy 387,1 mlrd teńgeni quraıtyn bıýdjet zańnamasyn buzýshylyqtar áshkerelenip,  olardyń laýazymdy tulǵalarynyń áreketterinde qylmystyq belgiler bar aýdıt materıaldary quqyq qorǵaý organdaryna tapsyrylǵany, sondaı-aq 2024 jyldan bastap Parlamentke Memlekettik aktıvterdi basqarý jónindegi ulttyq baıandama usynylatyny aıtylypty.

Aıtpaqshy, bıylǵa deıin ult­tyq kompanııalardyń dırektorlar keńes­te­rin, negizinen, Úkimet múshe­leri men basqa da joǵary laýazymdy tulǵalar basqaryp keldi. Mysaly, burynǵy Premer-Mınıstr Asqar Mamın «Qa­zaq­stan temir joly» UK» AQ Dırek­tor­lar keńesiniń tóraǵa­sy bolǵan edi. Qazirgi Úkimet mun­daı praktıkadan bas tarta basta­ǵan syńaıly. Bul – oń ny­shan. Áıtpese, qazekemniń «Kúlsheli bala súıkimdi...» degenindeı, top-mened­jer­ler­­diń jumys nátıjelerine qara­mas­tan, olarǵa júzdegen mıllıon teń­ge bo­nýs tóleýdiń tyıylýy ekitalaı sııaqty.