Inflıasııa úreıin boldyrmaý sharasy

«Osylaısha, sýbsıdııalar maq­sat­ty bola alady, al taýarlardy jetkizý men óndiristiń tabystylyǵy aıtarlyqtaı serpin alady. Iаǵnı bá­seke men suranys arqyly baǵa turaq­­tandyrylýy kerek. Ulttyq bank 2023 jyly ınflıasııany tómen­detý, 2025 jyldan bastap orta mer­zim­di maqsattardy oryndaý úshin sura­nysty usynyspen teńgerimdi etý jáne ekonomıkanyń qyzyp ke­týin boldyrmaý úshin bazalyq mól­sherlemeni kóterý arqyly aq­sha-kredıt sharttaryn kúsheıtip otyr.­ Tómen ınflıasııa deńgeıin tar­­get­­tep, oǵan qol jetkize bilý qa­jet. Bul makroekonomıkalyq tu­­raqty­lyqty qamtamasyz etip qana qoımaı, sharýashylyq júr­gizý­shi sýbektilerdiń ınflıasııa­lyq­ kútýlerin maqsatty kórset­kish­­­ke jaqyndatady», deıdi A.Baımaǵambetov.

Onyń sózine qaraǵanda, elimizde saýda salasy turaqty marja men ta­bystylyqqa ıe: baǵa bazalyq mól­sherleme ózgermese de ósedi. Máse­len, saýda salasyndaǵy naqty sek­tor­dyń monıtorıngi boıynsha III toq­sandaǵy satýdyń tabystylyǵy 21,3 paıyz bolǵan. Ulttyq bank­tiń baǵalaýynsha, 25 paıyz. Turaq­ty suranysqa baılanysty baǵa ósýi­niń júktemesi qarapaıym tutyný­shylarǵa aýyr tıip otyr. Ulttyq bank ókili baǵa mólsherlemege baı­­lanysty ósip otyrmaǵanyn, ba­za­lyq mólsherlemeniń kóterilýi ınflıasııanyń ósýin qalyptas­tyrmaı­tynyn jetkizdi.

«Qazir bólshek saýdanyń naqty ósýin shektep otyrǵan negizgi sebep­terdiń biri – ınflıasııanyń joǵary bolýy. Bul qyzmetkerlerdiń jal­aqy­syn ındeksasııalaýdy talap etedi, josparlaýdy qıyndatady, su­ranysty tejeıdi jáne saıyp kelgende, bıznes marjasy men onyń tabystylyǵynyń tómendeýine áke­lýi múmkin», dedi ol.

Inflıasııa ósimine túrtki bol­ǵan ishki negizgi sebep – joǵary ınflıasııalyq kútýler.

– Kóshi-qon júıesindegi qarbalas ta belgili bir deńgeıde áser etti. Sony­men qatar birshama jańa tu­tyný­shy paıda boldy. Bul – jalǵa alý baǵasynyń aıtarlyqtaı ósýine, sondaı-aq azyq-túlik pen birqatar qyzmetke suranystyń artýyna sebep boldy. Ortasha kútiletin ınflıasııa qazan aıynda joǵarǵy shek sanalatyn 18,3%-ǵa kóterildi. Sonyń áserinen halyq taýardy osy jerden jáne sol boıda satyp alýǵa tyrysyp baqty. О́ıtkeni kópshilik erteń onyń qymbattaı túsetinine senimdi edi. Bul – suranysty yntalandyrady, al suranys turaqty bolsa, tutynýshylar baǵany kóterý arqyly shyǵyndardy óte ońaı ósiredi. Osy aıada tutynýshylyq nesıeler kóbeıdi, bıýdjet shyǵystary ındekstelip, jalaqy ósti. Bul da ınflıasııalyq úrdistiń kúsheıýine jol berdi, – dep túsindirdi Ulttyq bank ókili.

Qazirgi ýaqytta jetkizý tizbeginiń buzylýy da saýda qatynastaryna aýyr saldaryn tıgizip jatyr. Úı­renshikti marshrýttardan bas tartý kerek, jańa jetkizý jelilerin salý kerek, ol qymbatqa shyǵýy da múmkin. Sol kezde suranysqa saı tıisti usynys bolmaı qalýy ǵajap emes, bul óz kezeginde ınflıasııanyń ósýine alyp keledi.

«Osy kúnge deıingi baǵa ósiminiń basym jaǵy syrtqy faktorlarmen baılanysty. Onyń ishinde jekizý tizbegindegi irkilister, baǵamnyń aýysý nátıjesi, azyq-túlikke, qýat kózine, qyzmetterge syrtqy baǵanyń joǵary bolýy. Bul turǵyda áser etýshi negizgi kúsh – syrttan ekenin uǵyný kerek. Bıyl ınflıasııanyń qarqyndy túrde jedeldeýi osyǵan baılanysty boldy. Sondaı-aq ın­flıasııanyń ósý qarqyny el ishindegi faktorlarǵa da baılanys­ty. Inflıasııanyń syrtqy bóliginde laýlap janǵan alaýdy elestetip kórińizshi, oǵan joǵary ınflıasııalyq kú­týler, tutynýshylyq baǵyttaǵy nesıeleý jáne sozylmaly fıskaldi ımpýls sekildi ishki faktorlar da tamyzyq bolady. Bular bol­masa, ınflıasııanyń qarqyny álde­qaıda tómen ári ony tezirek turaq­tandyrýǵa bolar edi. Mysaldy kóp­tep keltirýge bolady. Inflıasııa bar­lyq elde ósip jatyr, alaıda onyń ár elde qarqyny árqalaı», deıdi tóraǵa orynbasary.

Osy rette ınflıasııalyq kútýdiń ne ekenin túsinip alý jón sekildi. Iаǵnı bul halyqtyń erteńgi kúngi qymbatshylyqty oılap alańdaýy. Soǵan oraı áreket jasap, jos­par túzýi. Eger halyq erteń de qym­bat­shylyq bolady dep taýarlardy búgin molynan alyp tastaýǵa kósh­se, onda satýshylar baǵany sózsiz kóte­redi. О́ıtkeni onyń taýaryna degen suranys bar. Kásipte de solaı. Bız­nes bolashaqta joǵary ınflıasııa­ny kútetin bolsa, ol óz josparlaryna kútiletin shyǵyndardy jabý úshin satý baǵasyna tıisti túzetý engizedi jáne óziniń ınvestısııalyq josparlaryn belgisizdik deńgeıi joǵary ortada qurady. Ertesine, rasymen baǵa qymbattaıdy. Inflıasııa týady. Sondyqtan Ulttyq bank ekonomıkadaǵy osy prosesterdi baqylaý úshin úı sharýashylyqtary men fırmalardyń ǵana emes, sonymen qatar kásibı makroekonomısterdiń de kútýlerin zertteıdi.

«Sońǵy alynǵan málimetterge súıensek, barlyq monıtorıng sýbek­tileriniń kútýleri ósti. Úı sha­rýa­shylyqtary bir jyldan keıin ın­flıasııa ortasha eseppen 18,3% bo­lady dep kútedi. Bul – bar­lyq ba­qylaý kezeńindegi eń joǵary kór­setkish. IV toqsanda fırmalardyń kvant­talǵan kútýleri 17,6%-ǵa deıin ósti, bul da eń joǵary mán. Ma­kro­ekonomıster de óz boljamdaryn j­ańartty – keler jylǵy ınflıa­sııa­nyń ortasha kútýleri 11%-ǵa deıin joǵarylady. Parametrler ekonomıkadaǵy psıhologııalyq ahýaldyń ınflıasııaǵa beıim ekenin, al ınflıasııa turaqtanady degenge halyq pen bıznestiń senimi tómen ekenin kórsetedi. Osyǵan baılanys­ty ınflıasııalyq kútýdi tómendetý úshin kúshti, ashyq, esep beretin jáne táýelsiz aqsha-kredıt saıasatyn júzege asyrý arqyly senimge ıe bolý qajet», deıdi A.Baımaǵambetov.