Jer daýy zańmen sheshiledi

Alaıda jerdi qaıtarý, túgen­deý jumystary barysynda kópte­gen zańsyzdyq anyqtalǵan. Mysa­ly, Báıdibek, Keles, Shardara aýdan­d­arynda ákimder tarapy­nan aýyl sharýashylyǵy jer­lerin konkýrs arqyly tabys­taý ke­zinde zań talaptary saq­tal­­­maǵan. Al Saıram, Tólebı, Báıdibek, Saryaǵash aýdandarynda óndiristik kooperatıv músheleriniń kelisiminsiz kooperatıv jerlerin satyp jiberý, múshelerin tizimnen shyǵaryp tastaý, qurylystar júrgizý syndy zańsyzdyqtar turǵyndardyń joǵary organdarǵa shaǵymdanýy­na ákelip otyr. Birqatar aýdanda aýyl sharýashylyǵy jerlerin zańsyz qazyp, qum, tas, kirpish óndirý áli de ty­ıylar emes. Aýylsharýashylyq jerlerine, naqtyraq aıtsaq, Saıram aýdany Qarabulaq eldi mekeninde 1 387 turǵyn úı, 27 mal qora, mal bazary, Túlkibas aýdany Mashat eldi mekeni aýmaǵynda mal bazary zańsyz salynǵan. Shardara, Maqtaral, Jetisaı aýdan­darynda maqta zaýyttaryna jerlerin kepildikke qoıyp, nesıe alyp qaıtara almaǵan, sonyń ishinde nesıeleri qaıtarylǵan sharýalardyń da jerleri aýksıonda satylyp ketken. Búgingi tańda sharýalar jerin daýlap Úkimetke deıin shaǵymdanyp jatyr. Aýyl sharýashylyǵy jerleri shekaralaryn zańsyz qazyp qorshaıtyndar da az emes. Al Tólebı aýdany Bir­kólik, Aqmeshit, Saıramsý, Qas­qasý ózenderiniń qorǵaý aı­maq­tarynan demalys oryndaryna jer ýchaskeleri zańsyz beril­gen. Túrki­stan qalasy, Saýran, Saı­ram aýdandarynda jalǵan sheshimmen jer ýchaskeleri berilgen.

Osyndaı zańsyzdyqtardy anyqtaǵan oblystyq jer resýrs­taryn basqarý departamenti tekserý Kásipkerlik kodeksiniń talaptaryna sáıkes, kelip túsken aryz-shaǵymdar men hattardyń negizinde júrgizilgenin málim etti.

«Paıdalanbaı jatqan aýyl­sharýa­shylyq jerlerin kosmo­monıtorıng qurylǵylary arqy­ly anyqtaý jumystary da júrgi­zilip jatyr. Aýdan, qala ákimdikteri bekitken jer balansy esebi­­niń eksplıkasııasynda tirkel­gen jer paıdalanýshylarda mal ba­sy tirkelgeni týraly ISJ ba­za­symen salystyrý nátıjesin­de 4 386 jer paıdalanýshynyń 673 462,2 gektar jerine mal basy tirkelmegeni anyqtaldy. Osy oraıda jer paıdalanýshylardyń tizimin anyqtap, aýdan, qala ákim­derine paıdalanbaı jatqan jer­lerdi qaıtarý baǵytynda jumys­tar júrgizý jóninde hat jol­dandy. Sonymen qatar Jer kodeksiniń 145-1 babyna engizilgen ózgeristerge baılanys­ty aýyl sharýashylyǵy jer­leri­ne qatysty «Qazaqstan Ǵarysh Sapary» AQ-nyń kosmos­tyq monı­torıngi bo­­ıynsha 4 543 jer paıdalanýshynyń 560 801,6 gektar jeri paıdalanbaı jatqany anyqtaldy. Onyń ishinde júktemesi – 20 paıyzdan tómeni 302 832,9 gektar nemese 54,2 paıyz. Byltyr zańsyz tabys­talyp, paıdalanbaı jatqan jer ýchaskelerin májbúrlep mem­leketke qaıtarý úshin sotqa 96 talap-aryz berilip, jer kólemi 5482,3 gektar 45 talap-aryz qanaǵattandyryldy, 4756,1 gektar jer memleket menshigine qaıtaryldy. Onyń ishinde aýyl sharýashylyǵy maqsatyndaǵy 25 jer ıesiniń kólemi 4751,6 gektar jer ýchaskesi memleket menshigine qaıtaryldy. Qalǵan talap aryzdar qaralyp jatyr», deıdi departament basshysy Altynbek Myrzaev.

Buǵan qosa aýdan, qala ákim­­dikterinde 123 konkýrs ótkizilip, 66 663,4 gektar jer jalǵa beril­gen. Sonyń ishinde Báıdibek, Shar­dara aýdandary men Kentaý qalasyn­da alańy 2 742 gektar 31 jer ýchas­kesi zań talaptaryn buza otyryp tabystal­ǵany anyq­talǵan. Osyǵan oraı aýdan, qala ákimderiniń qaýly, she­shim­derine qatysty 13 tekserý júrgizilip, nusqama berilgen. Onyń úsheýi oryn­dalyp, 8-i qaralýda, al 2 nus­qama ÁQBtK-tiń 462-babymen sotta qaralyp jatyr. Tekserý bo­ıynsha jalpy 93 tekserý júrgizilip, 38 nusqama berilgen. Aýdan, qala ákimdikterimen jer qaty­nastary bólimderine 63 tekserý júrgizilip, 9 laýazymdy tul­ǵaǵa 415,1 myń teńge aıyppul salyn­ǵan, 32 nus­qama tabys etilgen.

Jeke jáne zańdy tulǵalarǵa qatysty azamattardan 1 209 aryz-shaǵym túsip, qaralý nátıjesimen 72 tekserý taǵaıyndaldy. Oblys­tyq jer resýrstaryn basqarý departamentine 2021-2022 jyldary aralyǵyna kelip túsken aryz-shaǵymdary negizinde aýdan, qala, aýyl ákimdikterine jáne aýdandyq jer qatynastary bóli­miniń laýazymdy tulǵalary­na qatys­ty Ákimshilik quqyq buzý­shylyq týraly kodekstiń 137 jáne 462-baptary boıynsha birqatar aýdan ákimderiniń orynbasarlaryna, aýdandyq jer qatynastary bóliminiń basshylary men bas mamandaryna, aýyldyq okrýg ákimderine ákimshilik sharalar qoldanylǵan. Sonymen birge aryz-shaǵymdar men quqyq qorǵaý organdarynan kelip túsken hattardyń negizinde laýazymdy tulǵalarǵa qatysty qylmystyq is qozǵaý bo­ıynsha qorytyndylar joldanǵan.

Túrkistan oblysynyń jer qatynastary basqarmasynyń málimeti boıynsha, óńirde ja­ıylym jerdiń jalpy aýmaǵy – 8 mln 860,4 myń gektar. Sharýashylyq júrgizýshi kásip­oryndar úshin jaıylym jer jetkilikti. Negizgi másele – eldi mekenderdegi turǵyndardyń sha­rýa­shylyǵyndaǵy mal basyna qajetti ortaq jaıylym tapshy. Aýdan, qalalar kesindisi boıynsha 2022 jyldyń 1 qańtarynda jaıylym tapshylyǵy 3119,8 myń gektar bolǵan. Biraq osy qajet­tiliktiń 35,4%-dan astamy, ıaǵnı 1105,7 myń gektary jaıylymdyq alqaptary joq 3 aýdanǵa tıesili. Atap aıtqanda, Jetisaı jáne Maqtaaral aýdandarynda aýyl sharýashylyǵy jerleriniń 95%-yn sýarmaly jerler quraıdy, bul aýdandardaǵy jaıylymdardyń jalpy aýdany – bar bolǵany 2,2 myń gektar. Al jalpy jaıylym kólemi 31,7 myń gektar ǵana bolatyn Saıram aýdanynda ja­ıylym tapshylyǵy – 471,1 myń gektar. Byltyr eldi mekenderdegi ortaq jaıylym kólemin 1012 myń gektarǵa ulǵaıtý josparlanyp, qosymsha 42 aýyldyq okrýgterdi ortaq jaıylymmen qamtamasyz etý kózdelgen edi. Basqarma málimetine júginsek, jospar 102,3 paıyzǵa oryndalǵan. Iаǵnı atqarylǵan jumystyń nátıjesinde 2023 jyly jalpy jaıylym tapshylyǵy 2122,2 myń gektar bolyp otyr. Osyǵan baılanysty 20 jylǵa ortaq jaıylym kólemin ulǵaıtý josparynyń jobasy ázirlenip, aýdan, qala ákim­dikterimen naqtylanyp jatyr.

Basqarma basshysy Erǵalı Tilegenniń aıtýyna qaraǵanda, jaıylym qory shekteýli aýdan­dar­da jeke qosalqy sharýa­shy­lyq­tardaǵy maldy qorada ustaý­dy jáne kooperatıvterge birik­tirý arqyly shalǵaıdaǵy maýsym­dyq jaıylymdarǵa shyǵarý ba­ǵyt­tary boıynsha jumys júrgizilip jatyr.

«2023 jylǵa oblys boıynsha maqsatyna saı paıdalanylmaǵan 330 myń gektar aýyl sharýashy­lyǵy maqsatyndaǵy jerlerdi memle­ket menshigine qaıtarý jospary beki­tilip, tıisti jumystar atqa­ry­lyp jatyr», deıdi E.Tilegen.

Aıta ketelik, oblys boıynsha j­aıy­lym qory shekteýli aýdan­darda shaǵyn mal bordaqylaý alań­­daryn ashý jáne kooperatıv­ter­ge biriktirý baǵytynda j­u­mys júr­­­gizý arqyly jaıylym tap­shy­­­­­­lyǵy azaıtylmaq. Sondaı-aq aýyl halqynyń tabysyn arttyrý baǵ­­­­dar­­lamasy boıynsha 2,5 pa­ıyz beri­le­tin nesıe arqyly otbasy­lyq sút fer­malaryn jáne mal borda­qy­laý alańdaryn kóbeıtý kózdelip otyr.

Túrkistan oblysy