IT-lıseıdegi aıshyqty ister

Kóz ilespes jyldamdyqpen qarqyndy damyp kele jatqan álemdik órkenıetke qulash urǵan elimizdiń bolashaǵy bilim men tárbıe alaýyn jaqqan jas urpaq­tyń enshisinde. Jaratylystaný-matema­tıkalyq baǵyttaǵy bilim beretin ulttyq IT-lıseıdiń bas­ty maqsaty – aqparattyq tehnologııa men ǵylymı zertteýler ar­qyly tulǵany jeke jáne ǵylymı tehnı­kalyq áleýetin damyta otyryp, bilim berý negizinde qalyptastyrý. Osy oraıda lıseıde robottehnıka, STEM, ıntellektým, mentaldy arıfmetıka bastaýysh synyptardan bastap júrgiziletindigin aıta ketelik. Bir ereksheligi, árbir oqýshynyń ózindik baǵdarlamalary kúrdeli deńgeıdegi platformalarda jasalyp otyr. Sál taratyp aıtatyn bolsaq, sıfrlyq tehnologııa­lar aıasyndaǵy Polleverywhere, Learningapps, Wordwall, ThingLink Google qosymshalary qamtylǵan. Lıseıdiń taǵy bir ereksheligi ja­ra­tylystaný-matematıka baǵy­tynda oqýshylardyń sıfrlyq tehno­logııa­lardy qoldaný arqy­ly bilim sapasyn kóterý jáne IT-maman­dyǵyn tańdaýǵa adastyrmas baǵyt-baǵdar berý. Mine, sondyqtan da atalǵan oqý ornynda robottehnıka, STEM qosymsha sabaqtarynda ártúrli lego mindstorms ev3, Lego WeDo 2, fischertechnik, arduino, Robotis STEM tá­rizdi qurastyrý jıyntyqtary qoldanylady.

«Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Parlament Má­jilisiniń otyrysynda «Jal­­py, bárimiz bilimge degen kózqarasymyzdy ózgertýimiz kerek. Gýma­nıtarlyq mamandyqtarǵa qu­mar­lyqtyń zamany ótti, tehnı­ka­lyq mamandyqtarǵa ba­symdyq berý kerek. Biz ınjenerler men óner­kásipshilerdiń jańa býynyn tár­bıeleýimiz kerek», degen bolatyn, – deıdi Ál-Farabı atyndaǵy IT-lıseı dırektory Áıgerim Qo­shanova. – О́te oryndy pikir. Bul – zaman talaby. Lıseı túlekteri IT men ınjener mamandyqtary boıynsha joǵary oqý oryndaryna túsip, kásibı quzyrettilik ba­ǵyttaryn je­tildirýde. Demek bo­lashaqtyń berik baspaldaǵy osyndaı bilim oshaq­tarynda jasa­la­dy dep aıtsaq, esh artyqtyǵy joq.

Sóz arasynda STEM qosymsha sabaq­tary týraly da aıta kete­lik. Oqýshylar sabaq barysynda jobany ǵylymı turǵydan jan-jaqty, túbegeıli zertteıdi, ár­túrli baǵdarlama jasaıdy. Te­reń­detilgen saraptama ázirlep, daıyn ónim usynýǵa qabiletti. Qa­shyq­tan oqytý kezinde oqý úrdisi birneshe bilim resýrstary Zoom, Google Slassroom, Bilimland, Daryn online, Google Meet platformalarynda uıymdastyrylypty. Oqý ornynda erekshe atap ótetin platforma – Tinkercad. Munda vırtýaldy jobalar jasalady. Tipti olardyń 3D mo­delin de jasaýǵa bolady. Tıim­diligi de orasan. Aıtalyq, qa­­shyqtan oqy­tý nemese qural-jabdyqtardyń jetis­peýshiligin tolaıym qanaǵattandyra alady ári jasalǵan jumystyń vırtýaldy nátı­jesin kórýge, baǵasyn berýge de bolady. Muǵalim platformada oqýshylardyń jylt etken jańalyǵyn, alǵa umtylǵan jetis­tigin qalt jibermeı kóre alady. Aıt­paqshy, lıseı oqýshylary STEM baǵy­tyna negizdelgen «Volt STEM», «IT championship», AkmolaPower, «WRO» álemdik robottehnıka olım­­­pıadasy men respýblıkalyq Robobalapan 6+, Kazrobotics saıys­ta­rynyń júl­degerleri atanypty.

«Olardyń arasynan jaqsy bilim deń­geıin kórsetken Sáken Dáýrenbek, Bah­tııar Metaev, Maj­ken Assadýlah, Asylhan Qoshanov, Arman Maqyshev, Baýyrjan Dar­han tárizdi oqýshylardy bóle-jara ataı ketýge bolady», deıdi Áıgerim Bo­lat­­qyzy.

Endigi bir másele – oqý úde­risinde aq­pa­rattyq tehnologııalardy ıgerýdegi aǵylshyn tiliniń róli. IT-salasynda isteıtin mamandar úshin aǵylshyn tilin jaqsy bilý – zaman talaby. Shyntýaıtynda, álemdegi jahandyq ózgerister kompıýterlerdi bilim berý sala­synda paıdalanýǵa sebep boldy. Búgingi tańda bul taraptaǵy jetistikti statıstıka taldap, saralap, qolmen qoıǵandaı kórsetip otyr. Sol derekterge júginsek, ár jyl saıyn aqparat kólemi áldeneshe ese ósedi eken. Bilim ne­gizi de jyl saıyn jańaryp, jań­­ǵyrýda. Endigi jerde jas tolqyndy zaman talabyna saı bilim­men qamtamasyz etý bilim salasynyń aldynda turǵan kúrdeli mindet ekendigi daýsyz. Sońǵy jyldary, ásirese tórtkúl dúnıe­ni jaman tumaý jaılaǵan kezde qa­shyq­tan oqytý kúrdeli máselege aınal­dy. Mine, osy ýaqytta kompıýter tilin meńgerýdiń talaby óse tústi. Al bul ta­rap­taǵy bilim-bilik, jasyratyny joq, aǵyl­shyn tili arqyly jas urpaqtyń súıe­gine sińiriledi. Keıingi ýaqytta vırtýal­dy mektep uǵymy ózekti bola bas­tady. Dúnıejúzilik ǵalamdyq jelidegi saıttardyń 57 paıyzǵa jýyǵy aǵylshyn tilinde. Hat-habardyń 75 paıyzy, teleradıo baǵdarlamalarynyń 60 paıyzy, baspa basylymdarynyń 50 paıyzy aǵylshyn tilinde jazylyp, taratylady. Mine, osy­ǵan baılanysty aǵylshyn tili qazir adam ómiriniń ajyramas bóligine aınalyp keledi.

Bilim oshaǵynda aǵylshyn tilin úıretý oń jolǵa qoıylǵan. Bul istiń bir artyqshylyǵy, kez kelgen ýnı­ver­sıtet te bilim alýǵa múm­kindik beredi. Son­dyqtan da IT-lıseı 5-6 synyp oqýshylary úshin English Literature úıir­mesin quryp otyr. Bul úıirmeniń bas­ty maqsaty – shetel ádebıeti arqyly lıseı oqýshylarynyń oqý saýattylyǵyn qalyptastyrý, dúnıetanymyn keńeıtý, kópdeńgeıli ádistermen kommýnıkatıvti quzyrettilikti damytý. Oqýshylardyń qyzyǵý­shylyǵyn arttyryp, aǵylshyn tilin ártúrli baǵytta, onyń ishinde IT-tehnologııalarda jáne qazirgi ýaqytta asa mańyzdy ról atqaratyn jalpyǵa qolje­timdi aǵylshyn tildi platforma­lardan aqparat alýǵa qolje­tim­di etý. Matematıka jáne eń­bek pániniń muǵalimderine de aǵylshyn tilin úırený arqyly jańa tehnologııalardy, árqıly tásildi, tıimdi ádisterdi, maz­mun­dy baǵdarlamalardy meń­gerý daǵdysyn mindet etip qoı­ǵan. Osy­ǵan baılanysty oqý ornynda 2020 jyldan bastap pedagogıkalyq kadrlarǵa arnalǵan Level up English kýrsy qury­lypty. Onyń maqsaty – aǵylshynsha til syndyrý, sóı­leý jáne tyńdaý daǵdylaryn jetildirý. Bul kýrsqa 13 muǵalim qatysyp, bir jyl ishinde 25-ke jýyq sabaq ótkizgen. Jyl sońynda bilim deńgeıin anyqtaıtyn testiden ótip, sertıfıkattarǵa ıe bolǵan.

Bir aıta keterligi, IT-ındýs­trııa óte qarqyndy damyp keledi. Jyldam júıt­kigen kóshtiń alǵan aqparaty da kún óte kele eskirmek. Eskirgen soń, árıne, maǵy­nasyn joǵaltady. Lıseı oqýshylary zaman aǵysymen birge júzip, zamanaýı tehnologııalardy muqııat zerttep jatyr. Jaratylystaný-matematıkalyq sıkl muǵalimderi STEM bilim berý kýrstaryn uıym­dastyrýda. Bir aıta keterligi, baǵ­dar­lamalyq bólimdi meńgerý úshin aǵylshyn tilin bilý qajet. Sondyqtan lıseı mu­ǵalimderi tek teorııalyq bilimdi ǵana emes, is júzinde qoldanýdy da ushtas­tyra úıre­tedi. Sál ǵana taratyp aıtatyn bol­saq, olar jobalardyń aqparattyq bó­ligin jasap bolǵan soń baǵdarlamalyq kodyn jazyp, qorǵaýǵa kirisedi.

Lıseıde 1-11 synyptar ara­lyǵynda robottehnıka boıynsha fakýltatıvter engizilgen. Oqýshylar óz bilimderiniń nátı­jesinde qyzǵylyqty jobalar jasap, túrli baıqaýǵa qa­tysady. Bi­lim deńgeıi osylaı ta­razy basyna tar­tyl­ǵanda anyq­talmaq. Bir jaqsysy, bilim or­dasynyń oqýshylary aǵylshyn tilinde esh qı­yndyqsyz oqı alady. Osy oqý jylynan bastap Ońtústik Koreıamen yntymaqtastyq ornata bastady. Sebebi bul el – aqparattyq tehno­logııalardy, ásirese jasandy ıntellektini da­mytýǵa álemdegi jetekshi el­derdiń biri. О́tken jyly lıseıdiń 13 oqýshysy aǵylshyn tilin úırený maqsatynda Ońtústik Koreıa­nyń jazǵy lıngvıstıkalyq lagerinde demalyp qaıtty. Oqý­shylar IT-tehnologııalardy, robottehnıka salasyndaǵy bilimdi damytýdy, ózara tájirıbe almasýdy kózdep otyr.

KО́KShETAÝ