Turmysty jeńildetken jańa tehnologııalar

Sonymen qatar tek onlaın rejimde tıisti suraý salý arqyly kólikti qaıta resimdeý, júrgizýshi kýáligin aýystyrý, JShS ashý, tipti otbasyn qurý syndy kóptegen turmystyq jáne jumysqa qatysty máselelerdi adamnyń qatysýyńsyz-aq sheshýge bolady. Qajettilikterdi osylaı oryndaý yńǵaıly ári jyldam, eń bastysy qaýipsiz. Sol sebepti keıingi jyldary sıfrlandyrý máselelerine kóp kóńil bólinip keledi.

Qazirgi ýaqytta Úkimet árbir qazaqstandyqtyń ómirin týǵannan bastap jaqsartýǵa ári jeńildetýge arnalǵan 62 jańa «sıfrlyq» bastamany iske asyryp jatyr. Olar turmysta biz betpe-bet keletin jaǵdaılardyń basym bóligin qamtıdy.

Aıtalyq, Ádilet mınıstrligi Sıfrlyq damý, ınnovasııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrligimen birlese otyryp, Digital Justice jobalar portfeli aıasynda birneshe yńǵaıly qyzmetti iske qosty. Sonyń biri – mobıldi qosymsha arqyly nekege turýǵa ótinish berý. Eger siz otbasyn qurýdy josparlasańyz, endi AHAJ bólimine barýdyń, qujattardy jınaýdyń, uzyn-sonar kezekte turýdyń qajeti joq. Ol úshin banktik qosymshaǵa kirip, «Memlekettik qyzmetter» bólimine ótip, tıisti ótinimdi jiberý jetkilikti. Ázirge muny qarjy ınstıtýty jasap otyr. Bolashaqta mundaı múmkindikter basqa da banktik qosymshalarda qarastyrylmaq.

El azamattary atalǵan sıfr­­lyq qyzmetti jaqsy qabyl­daǵanyn da aıta keteıik. Bıyl­ǵy aqpan aıynyń alǵashqy kún­de­rinen bastap 600-den astam jup­ jańa servıstiń kómegimen ne­ke­ni tirkeýge ótinish rásimdedi. Olar­dyń úshten birinen astamy AHAJ organdarymen ras­tal­ǵan. Buryn mundaı qyzmet «Elek­trondy úkimettiń» saıtynda ǵana qol­jetimdi edi.

Sondaı-aq jyl basynan beri egov.kz arqyly mindetti memlekettik tirkeýge jatpaıtyn jyljymaly múlik kepilin tirkeýge bolady. Rásimdeý úshin portalǵa kirip, tıisti ótinimdi toltyrý jetkilikti.

Jańa jyldan bastap qazaqstandyqtarǵa qoljetimdi taǵy bir sıfrlyq qyzmet iske qosyldy. Ol JShS-ny tez ári qıyndyqsyz tirkeýge múmkindik beredi. Bul úshin tek smartfon jáne az ǵana ýaqyt qajet. Naqty aıtqanda, banktik mobıldi qosymshamen bıometrıkany qoldaný arqyly kirip, «JShS tirkeý» qyzmetin tańdaımyz. Qajetti joldardyń barlyǵyn toltyrǵannan keıin ótinimge qol qoıamyz jáne kásipkerlik qyzmettiń bastalǵany týraly habarlamany dereý alamyz. Qalǵanyn júıe óz betinshe atqarady. Iаǵnı habarlama avtomatty túrde memlekettik kirister men statıstıka organdaryna jiberiledi jáne paralleldi túrde jańa JShS úshin bankte esepshot ashylady.

1 naýryzda aqparattyq júıelerde bar azamattardyń sıfrlyq derekteri negizinde onlaın rejimde áskerge shaqyrýdy keıinge qaldyrý nemese odan bosatý boıynsha qyzmet iske qosyldy. Atalǵan qyzmet azamattardy talap etiletin qujattardy jınaýdan jáne áskerı komıssarıatqa barý qajettiliginen bosatady. Sonymen qatar jaqyn arada áskerı esepke mindetti tirkeýdi jáne shyǵarýdy toqtatý týraly sheshim qabyldanady. Endi turǵylyqty jerin aýystyrǵan kezde áskerı mindetti nemese merzimdi áskerı qyzmetshini tirkeý jáne esepten shyǵarý jergilikti áskerı basqarý organdaryna barmaı-aq avtomatty túrde júzege asyrylady.

Sıfrlandyrý jaılylyq pen keń múmkindikter usynatyn zamanaýı álemniń ıgiligi bolsa da, munda da alaıaqtarmen betpe-bet kelý múmkin ekenin qaperde ustaǵan jón. Aqparattyq tehnologııalardy keńinen engizý kıberqylmys sanynyń kóbeıýine ákeldi. Ishki ister mınıstrliginiń málimetinshe, bıylǵy jyldyń basynan beri quqyq qorǵaý organdary osyndaı 1,5 myń quqyq buzýshylyqty tirkegen.

Alaıaqtardyń quryǵynan qalaı saqtanǵan durys? Qalaı bolsa da, kúmándi siltemelerge jolamaý kerek jáne baılanysqan adam ózin quqyq qorǵaý organynyń qyzmetkeri nemese bank qyzmetkeri retinde tanystyrsa da, jeke derekterdi eshkimge aıtpaǵan abzal. Sonymen qatar Qazaqstanda tirkelmegen nemese aýystyrylǵan abonenttik nómirlerden keletin qońyraýlardy buǵattaıtyn antıfrod-júıe qazirdiń ózinde qoldanyla bastady. Bul Ishki ister jáne Sıfrlyq damý mınıstrlikteriniń birlesken jumysynyń nátıjesinde múmkin boldy.

«Antıfrod» abonenttik qońyraýlar týraly aqparatty óńdeý arqyly alaıaqtardyń qońyraýyn buǵattaıdy. Arnaıy biryńǵaı júıeniń kómegimen baılanys operatory nómirdiń belsendiligi týraly derekterdi suraıdy jáne olardy avtomatty rejimde taldaıdy. Eger júıe qońyraýdyń shynaıy ekenin jáne nómirdiń jalǵan emes ekenin rastasa, qaýipsiz baılanys ornatylady. Baılanys operatorlarynyń málimetinshe, 2022 jyly júıeni biriktirgennen keıin 19 mln-nan astam alaıaqtyq qońyraý buǵattalǵan. Al bıylǵy eki aıda osyndaı 8 mln qońyraýǵa tosqaýyl qoıyldy. Búginde uıaly baılanys operatorlary mundaı jaǵdaılardy tolyǵymen joıý úshin algorıtmderdi jetildirý ústinde.

Basyn ashyp alatyn bir dúnıe, sıfrlandyrý alys bolashaq týraly qııal emes. Sıfrlyq Qazaqstan qazirdiń ózinde ómirlik shyndyqqa aınaldy. Qysqa ýaqyt ishinde elimiz TMD jáne Ortalyq Azııa elderi arasynda keıbir pozısııalar boıynsha alǵa shyqty. Sıfrlyq sheshimderdiń paıdasyn elimizdiń kóptegen azamaty birden sezinedi. Jumys munymen aıaqtalmaıtyny da anyq. Alda ýaqytymyz ben aqshamyzdy únemdeýge múmkindik beretin jańa paıdaly qyzmetter men sheshimder kútip tur.