Osyǵan oraı Qazaq Ulttyq óner ýnıversıtetinde «Teatr óneri jáne ónertaný» fakýlteti, «О́nertaný» kafedrasy ujymynyń uıymdastyrýymen «Temirbek Júrgenov – qazaq óneriniń janashyry» atty dóńgelek ústel ótti.
Jalpy, bıyl tek tarıh úshin ǵana emes, sharany uıymdastyrýshy irgeli oqý orny – Qazaq ulttyq óner ýnıversıtetine de mańyzdy jyl. Qurylǵanyna 25 jyl toltyryp otyrǵan bilim ordasy ataýly mereıtoı aıasynda jyl basynan beri túrli taǵylymdy is-sharalar uıymdastyryp keledi. Sonyń biri – Temirbek Júrgenov taǵylymyn tanýǵa arnalǵan aıtýly shara. Bulaı bolýy tarıhı zańdy da. Sebebi ult qaıratkeri Temirbek Júrgenovtiń qazaq óneriniń damýy men órkendeýi úshin sińirgen eńbegi zor. Búgingi qazaq mádenıetiniń kelbeti men jalpy deńgeıi úshin bárimiz de Temirbek Júrgenovteı tarlan tulǵalarǵa qaryzdarmyz desek, tıtteı de artyq aıtqandyǵymyz emes. Ásirese, 1936 jyly Máskeýde ótken Qazaq óneri men ádebıeti onkúndiginiń joǵary deńgeıde uıymdastyrylýyna atsalysqan Júrgenovteı marǵasqalardyń eńbegin tarıh tanıdy, urpaǵy ulyqtaıdy.
Buǵan alqaly jıynǵa qatysqan Temirbek Júrgenov qoǵamdyq qorynyń tóraǵasy, Qyzylorda qalasy men Qarmaqshy aýdanynyń qurmetti azamaty, «Qurmet» ordeniniń ıegeri Sábı Ańsat jan-jaqty toqtalyp ótti. Mártebeli meıman qaıratkerdiń ómir jolyn dáripteýdegi jetistikter men kemistikter týraly keńinen áńgimelep, 1936 jylǵy Máskeýdegi qazaq ádebıeti men óneriniń onkúndigin uıymdastyrýdyń tarıh úshin qanshalyqty mańyzdy bolǵanyn aıta kele: «Onkúndik Qazaqtyń aıryqsha mádenıetine Máskeýdiń kózin ábden jetkizdi. Qylǵan qııanattaryna qynjyltty. Dál osy oqıdan soń, ıaǵnı 1936 jyldyń 5 jeltoqsanynda Qazaq Keńestik Sosıalıstik Respýblıkasy bolyp qaıta quryldyq. Osyǵan onkúndiktiń sebi bolmady deısiz be? Oǵan deıingi avtonomııalyq mártebeden ajyrap, Keńester Odaǵy quramyndaǵy derbes Respýblıka atandyq. Respýblıka atanýymyzdyń arqasynda 1991 jyly Keńester Odaǵy taraǵanda jeke dara memleket bop Táýelsizdigimizdi jarııalaýǵa múmkindik týdy! Enshimizdi aldyq!» dep tebirene tolǵandy.
Tarıhı tulǵa esimin ulyqtap, eńbegin óskeleń urpaqqa dáripteýge arnalǵan ǵylymı konferensııany Qazaq ulttyq óner ýnıversıtetiniń aǵa oqytýshysy, aqyn-jazýshy, kınodramatýrg, «Eren eńbegi úshin» medaliniń ıegeri Ularbek Nurǵalymuly júrgizdi. Taǵylymdy shara shymyldyǵy belgili akter, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Janqaldybek Tólenbaevtyń jetekshiligimen «Mýzykalyq teatrdyń ártisi» mamandyǵynyń 2-kýrs stýdentteri qoıǵan jazýshy-dramatýrg R. Otarbaevtyń «Narkom – Júrgenov» qoıylymymen ashylyp, resmı bólim jıynǵa qatysqan qonaqtar men ýnıversıtet stýdentteriniń mazmundy baıandamalaryna ulasty.
Atap aıtsaq, is-sharanyń kirispe sózinde ataýly óner ordasynyń ǵylymı jumystar jónindegi prorektory Ǵaını Muhtarova: «Búgingi is-sharadan bólek 28 sáýir kórkem óner fakýlteti atynan sýret kórmesi uıymdastyrylady. Bul kórmede tek Temirbek Júrgenovtiń ómiri men qoǵamdaǵy orny ǵana emes, jalpy qazaq tarıhyndaǵy qaıratkerlerge arnalǵan tarıhı janrdaǵy eńbekter qamtylady. Bul iske jastardyń kóptep tartylǵanyn qalaımyn. Osylaısha biz Temirbek Júrgenovtiń ustanymyn kópke dáriptegimiz keledi», dedi.
Al Phd doktory, QazUО́Ý-niń dosenti teatrtanýshy Nartaı Eskendirov «T.Júrgenovtiń qazaq teatrynyń damýyna qosqan úlesi» atty baıandamasynda: «M.Áýezovtiń qalamynan týǵan «Han Kene» (1928 jyly jazylǵan) pesasynyń sahnadan kórsetilýine de T.Júrgenov úlken yqpal jasaǵan. Spektakl premerasynan keıin «Han Kene» degen maqalasyn orys tilinde jazyp, «Kazahstanskaıa pravda» gazetine bastyrǵan» dep tulǵanyń qazaq teatr ónerine sińirgen eńbegine aıryqsha toqtaldy. Al belgili kınotanýshy, ónertaný kandıdaty Názıra Rahmanqyzy bolsa Alash arysynyń el kóp bile bermeıtin qaıratkerlik qyrlaryna úńildi: «Temirbek Júrgenov kıno óneriniń ultqa qyzmet etetin naǵyz ıdeologııa ekenin sol kezde bilgen. Bolashaqty boljaı bilgen kóregendiligine tańǵalasyń. Oǵan sebep – 1935 jyly Qazaqstandaǵy kıno isin uıymdastyrý týraly qaýlyǵa qol qoıǵan. Osy qaýly Qazaqstannyń óz kınostýdııasynyń dúnıege kelýine sebep boldy. 1936 jyldan bastap aldymen Almaty kınohronıka stýdııasy, keıinirek kórkemsýretti fılmder stýdııasy jumys isteı bastaıdy. Al 1945 jyly osy eki stýdııa birigip, Almaty kórkemsýretti jáne hronıkalyq-derekti fılmder stýdııasyna aınalady. Mine, bárimiz biletin «Qazaqfılm» kınostýdııasynyń tarıhy osylaı bastalǵan edi. Fılmder óndirisi bolmaı, kıno óneriniń aıaqalysy da ilgerilemeıtini belgili. Al óz stýdııańyz bolmaı, fılm óndirisi de júzege aspaıtyny málim. Sondyqtan, 1935 jylǵy qaýlynyń qazaq kınosynyń keleshegi úshin mańyzdy ról atqaratyn tarıhı qujat ekeni aıtpasa da túsinikti. Sondaı-aq T. Júrgenov 1938 jyly ekranǵa shyqqan «Amangeldi» fılminiń túsirilýine zor eńbek sińirgen tulǵa. О́kinishke qaraı, T. Júrgenovtiń kıno ónerine sińirgen eńbegi kóp aıtyla bermeıdi. Zerttelmegen taqyryptardyń biri desek te bolady. Júrgenovtiń osy qyry bolashaqta keńinen zertteledi dep oılaımyn», dep ǵalym jas zertteýshilerdiń keleshektegi izdenisine jol salyp berdi.
Sonymen qatar taǵylymdy jıynda L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetiniń doktoranty, «Áleýmettik gýmanıtarlyq pánder» kafedrasynyń aǵa oqytýshysy Qarlyǵash Atanaqova, «Temirbek Júrgenovtiń ádebı murasy» taqyrybynda tuńǵysh dıssertasııa qorǵaǵan, T.Júrgenov týraly birneshe kitaptyń avtory, L.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa Ulttyq ýnıversıtetiniń dosenti, fılologııa ǵylymdarynyń kandıdaty, júrgenovtanýshy-ǵalym Baýyrjan Imanǵalıev bastaǵan ǵalymdar tulǵa týraly irgeli izdenisterimen bólisti. Aızada Aǵıdollaeva, Aıaýlym Qaıratqyzy syndy ýnıversıtet stýdetteriniń jasaǵan baıandamalary da kópti súısintti. Sondaı-aq, dóńgelek ústel barysynda baıandamalar men ǵylymı paıymdardyń arasyn О́ner ýneıversıtetiniń shákirtteri ánmen ádiptep, kúımen kómkerip otyrdy. Aıtalyq, «Dástúrli án» kafedrasynyń 1-kýrs stýdenti Sherhan Tuıaq Qýanyshuly «Parovoz» ánin áýeletse, «Dombyra» kafedrasynyń 3-kýrs stýdenti Aıana Sataeva Qazanǵaptyń «Kúı shaqyrǵysh Aqjeleń» kúıin naqyshyna keltirip oryndady.
Memleket jáne qoǵam qaıratkeri, saıası qýǵyn-súrgin qurbany Temirbek Qarauly Júrgenovtiń qazaq óneri, ádebıeti, mádenıetine jáne bilim salasyna qosqan zor úlesin dáripteý, memleketke sińirgen eńbegi men kúreske toly ómir jolyna sholý jasaý arqyly óskeleń jas urpaqtyń sanasyna memleketshildik uǵymyn jáne ulttyq múddeni qorǵaýdy, ultqa qyzmet etýdiń azaby men abyroıyn sińirý maqsatynda uıymdastyrylǵan ǵylymı talqy otyrysy osylaısha óz máresine jetti. «Júrgenov quıryqty juldyzdaı aǵyp túskenimen, sol juldyzdyń sáýle-jaryǵy qazaq ónerine máńgi jaryq sáýlesin shashyp turady» dep tolǵanǵan «Teatr óneri jáne ónertaný» fakýltetiniń dekany, professor, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Aqysh Omardyń júrekjardy sózi taǵylymdy sharanyń túıinin tamasha túıindedi.
Iá, Alla peshenesine buıyrtqan nebári 40 jas ǵumyrynda ult erteńi úshin qyrýar eńbek istep qaldyrǵan tulǵa taǵdyry taǵylymǵa toly. О́ıtkeni, ótken ǵasyrdaǵy qazaq rýhanııatyna qatysty keleli jumystardyń barlyǵyn Temirbek Júrgenovsiz elestetý múmkin emes. Júrgenov – ult rýhanııatynyń jaryq juldyzy. Ol sáýle máńgilik óshpeıdi.
