Qazaqstan halqy úshin bul kórme tarıhı mańyzy zor oqıǵa. Elimizdiń baı mádenı murasy Eýropanyń eń iri mýzeıinde alǵash ret usynylady. Lývrǵa jyl saıyn álemniń túkpir-túkpirinen 10 mıllıonǵa jýyq adam keledi. Bul, árıne, Qazaqstannyń týrıstik áleýetin kóterýge áserin tıgizedi.
Ulttyq kórme «Qazaq dala órkenıetiniń mádenı kody» jobasy aıasynda álemniń adam eń kóp baratyn jáne bedeldi mádenı alańynda Qazaqstannyń mádenı murasy tereńnen qaýzalyp, daıyndalatyn bolady.
Halyqaralyq jobanyń jol kartasy aldaǵy úsh jyldy qamtıdy. Jobanyń túıini 2026 jyly Lývr mýzeıiniń pavılony men zaldaryna qoıylatyn «Dóńgelengen dúnıe: qazaq dala órkenıetiniń mádenı kody» kórmesi bolmaq.
Mádenıet jáne sport mınıstri Ashat Oralov atalǵan vedomstvo Memleket basshysynyń tapsyrmasyn oryndaý úshin birqatar daıyndyq jumystaryn júrgizgenin atap ótti.
«Jobanyń 2023-2027 jyldarǵa arnalǵan jol kartasy qurastyryldy. Joba operatory retinde Ulttyq mýzeı belgilendi. Jobanyń tujyrymdamasynyń alǵashqy nusqasy ázirlendi, óıtkeni mundaı aýqymdy kórmeni daıyndaý bir jyldyń isi emes. О́tken aptada Fransııaǵa saparym aıasynda Lývr basshylyǵymen osy bedeldi alańda Ulttyq kórmeni uıymdastyrý máseleleri boıynsha kezdesý ótti. Bul jobany iske asyrý barysyndaǵy mindetterdiń deńgeıi asa joǵary, sondyqtan bizdegi mýzeı salasy ǵylymı, mýzeıtaný zertteýleriniń mindetterin úılesimdi oryndaıtyn jáne mádenı muramyzdy laıyqty deńgeıde tanystyratyn birtutas shyǵarmashylyq aǵza bolýǵa tıis», dedi mınıstr.
Sondaı-aq ol halyqaralyq kórmeler uıymdastyrý qaı eldiń bolsa da áleýetin dúnıe júzine pash etýge berilgen tamasha múmkindik ekenin aıtty.
«Qazaqstan halqy úshin bul kórme tarıhı mańyzy zor oqıǵa. Elimizdiń baı mádenı murasy Eýropanyń eń iri mýzeıinde alǵash ret usynylady. Lývrǵa jyl saıyn álemniń túkpir-túkpirinen 10 mıllıonǵa jýyq adam keledi. Bul, árıne, Qazaqstannyń týrıstik áleýetin kóterýge áserin tıgizedi. Kórmeniń halyqaralyq arenada úlken jetistikpen ótýi elimizdegi mýzeı mekemeleriniń kórmege qanshalyqty úles qosatynyna tikeleı baılanysty», dedi Ashat Oralov.
Kórmeniń hronologııasy b.z.b. IV myńjyldyqtan XIX ǵasyrdyń ortasyna deıingi kezeńdi qamtıdy. Bul qazaq dala órkenıetiniń óz mádenı kodyn qalyptastyra otyryp, úzdiksiz damyp kele jatqan ýaqyt. Ekspozısııanyń negizin respýblıkanyń birqatar mýzeıiniń qorynan alynǵan sırek jádigerler quraıdy. Iаǵnı Qazaqstan tarıhynyń barlyq negizgi dáýirleri tanystyrylatyn bolady.
Qazaqstannyń mýzeı mekemeleriniń bul jobasy álemge ejelgi dáýirden bastap, Shyǵys pen Batys órkenıetteriniń jahandyq qıylysy men olardyń transkontınentaldyq saýda magıstraldarynyń qaq ortasynda ómir súrgen qalalyq jáne kóshpeli mádenıetterdiń tarıhyn, halyqtyń fılosofııasy men dúnıetanymyn bergen dala órkenıeti fenomeniniń kórneki beınesin kórsetýdi kózdeıdi. Ulttyq murany ekspozısııalaý jalpy álemdik mádenı qundylyqtar konteksinde júrgiziletin bolady jáne kóshpeli mádenıettiń adamzat órkenıetiniń damýyna qosqan úlesin aıqyn kórsetip beredi.
Atalǵan jobany iske asyrýdyń alǵashqy qadamdaryn Qazaqstannyń Fransııadaǵy Tótenshe jáne ókiletti Elshisi Gúlsara Arystanqulova qysqasha baıandady.
«Az ýaqyt buryn Lývrda О́zbekstan Respýblıkasynyń kórmesi ótken kezde fransýzdardyń ózbek mádenıetine degen qyzyǵýshylyǵy erekshe sezildi. О́zbekstan bul kórmege 2009 jyldan beri daıyndaldy. Alǵashynda olar kórmeni 1 200 sharshy metr kóleminde josparlady. Alaıda keıingi ýaqytta bul kólem pandemııalyq jáne qarjylyq sebepterge baılanysty úsh ese qysqartylǵan soń 200-ge jýyq eksponat qoıdy. Sonda da kórshiles eldiń Fransııadaǵy kórmesi óte sátti ótti. Lývrǵa kúnine kem degende 30 myń adam barady. Bir bıletiniń quny – 17 eýro. Osydan-aq mýzeıdiń qarjylyq áleýeti myqty ekeni bilinedi. Jalpy, Lývrdyń basqa halyqtardyń ónerine ózderinen oryn berýi ońaı sharýa emes. Olardyń kórmege qoıylatyn talaptary da joǵary. Sol úshin judyryqtaı jumylyp, Lývrdaǵy kórmeni sapaly deńgeıde ótkizý kerekpiz. Elshilik tarapynan qajetti barlyq kómekti kórsetemiz», dedi Gúlsara Arystanqulova.
Alqaly jıynda Ulttyq mýzeı dırektorynyń mindetin atqarýshy Aıbek Sydyqov kórmeniń jalpy kórinisimen tanystyrdy.
«Ulttyq kórme ataýyn «Dóńgelengen dúnıe: qazaq dala órkenıetiniń mádenı kody» dep alyp otyrmyz. Degenmen biz halyqaralyq kórme taqyrybyna qatysty usynystardy tyńdaýǵa jáne talqylaýǵa daıynbyz. Kórme ekspozısııasynda Qazaqstannyń mýzeı qorlarynan jınalǵan eneolıtten bastap Qazaq handyǵyna deıingi ýaqytty qamtıtyn qundy jáne biregeı mýzeı jádigerleri usynylady. Kórme ssenarııin daıyndaýda hronologııalyq tártip basshylyqqa alyndy. Qazaq halqy úshin dala – adam ómirine arnalǵan keńistik, jyl boıy úzdiksiz kóship-qoný sıkli bolyp tabylady. Al bul en dalany ıgerý, kóshpendilerdiń órkenıetin damytý, jylqyny qolǵa úıretýmen tyǵyz baılanysty boldy. Kórme sıýjeti dástúrli sharýashylyq, qolóner, óner, mádenı-tildik kommýnıkasııalar, nanymdar men dástúrler, aýmaqtyq markerlerdi kórsetý arqyly tarıhı hronologııa boıynsha órbıtin bolady. Ár bólim sıýjetiniń negizin arheologııalyq artefaktiler quraıdy», dedi Ulttyq mýzeı dırektorynyń mindetin atqarýshy.
Sondaı-aq ol kórme ekspozısııasy 6 bólimnen turatynyn atap ótti. Ár bólim Qazaqstannyń ejelgi kóshpendileri men qazaqtardyń materıaldyq jáne rýhanı mádenıetin nasıhattaýǵa baǵyttalǵan.
Joba sheńberinde sholý leksııalar, ǵylymı sımpozıýmdar, semınarlar men konferensııalar bar ǵylymı-ádistemelik birqatar is-shara josparlanyp otyr. Munyń bári qoldanbaly jáne irgeli sıpattaǵy mýzeıtaný zertteýleri negizinde joba seriktesteriniń kásibı tájirıbe almasýyn qalyptastyrýǵa, mýzeı mekemeleri qyzmetiniń mazmunyn tereńdetýge, olardyń ǵylymı áleýetin nyǵaıtýǵa múmkindik beredi. Qazaqstan óńirlik biregeıliktiń ózindik dıskýrsyn qura otyryp, dala órkenıetiniń aýmaqtyq erekshelikterin, onyń tabıǵı, materıaldyq jáne rýhanı resýrstaryn ǵana emes, sondaı-aq óziniń tarıhı damý tájirıbesin kórsetedi.
Aıta keteıik, Elshiliktiń, Syrtqy ister, Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrlikteriniń, mýzeı qaýymdastyǵy ókilderiniń qatysýymen ótip jatqan keńes – bul úlken birlesken jumystyń birinshi kezeńi ǵana. Ári qaraı ǵylymı, saraptamalyq qaýymdastyqpen jumys jasalady.
