Kınotaný korıfeıi

Qazaq ulttyq ýnıversıteti­niń 25 jyldyq mereıtoıy aıasynda uıymdastyrylyp, otandyq jáne sheteldik kınotanýshylar men kınematografıster qatysqan ǵylymı-tájirıbelik konferensııada elimizdegi kásibı kınotaný­dyń negizin qalaǵan maıtalman, professor, ónertaný kandıdaty, ustaz, Qazaqstannyń eńbek sińir­gen qaıratkeri, «Qurmet» ordeni­niń ıegeri Baýyrjan Nógerbek mura­larynyń búgingi kınoúrdis pen kınotaný salasyndaǵy ma­ńyzy týraly sóz qozǵalyp, óner­taný salasynyń qazirgi tańdaǵy tynys-tirshiligine kásibı mamandar kózqarasy turǵysynan baǵa berildi.

Eki kúnge sozylǵan taǵylym­dy is-sharany Qazaq ulttyq óner ýnıversıtetiniń ǵylymı ju­mys­­tar jónindegi prorektory Ǵaı­nı Muhtarova resmı túr­de ashyp berdi. Kıno týraly ke­leli jıyn­ǵa belgili qoǵam qaırat­ker­leri, qazaq óneriniń maıtalman tulǵalary, jazýshylar men alys-jaqyn sheteldik ǵalymdar, Baýyrjan Nógerbektiń otbasy jáne shákirtteri qatysty. Kıno bil­­girine arnalǵan taǵylymdy kon­fe­rensııany Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, belgi­li kıno­rejısser Slambek Táýekel júrgizdi. Kezdesýge kelgen qonaq­tar kınotanýshy jaıly áserli estelikterimen bólisti.

– Biz Baýkeńmen zamandas­pyz, qatarlaspyz. Kıno salasyna da qatar keldik. Baýyrjan Rama­zanuly týraly oılaǵanda bel­gili reseılik óner qaıratkeri, áde­bıettanýshy, fılologııa ǵy­lym­darynyń doktory, profes­sor Dmıtrıı Lıhachevtiń: «Aqyldy da, batyl da, tárbıeli de bolyp kórinýge bolady, biraq adam zııa­lylyqty qoldan jasaı almaıdy» degen sózi eske túsedi. Baýyrjannyń erekshe qasıeti – taza, shyn máninde, zııaly adam edi. Kórkem bolmysy, boıy, oıy, óziniń, kóziniń, sóziniń ádemi­ligi, adam retindegi, azamat retin­degi tartymdylyǵy, erekshe bilim­darlyǵy, halqyna, ulttyq ónerge degen sheksiz mahabbaty – bári-bári kórgen, tildesken jannyń esinde jarqyn áser qaldyra­tyn, umytylmaı sanada jattalatyn», dedi memleket jáne qoǵam qaıratkeri, ǵalym, jýrnalıst, Memlekettik syılyqtyń laýreaty Saýytbek Abdrahmanov.

Qazaq ulttyq óner ýnıversı­tetiniń professory, jazýshy-dramatýrg, Memlekettiń syılyqtyń laýreaty Roza Muqanova:

– Baýyrjan Nógerbek – meniń uǵymymda rýhanııattyń, ásirese kıno salasynyń úlken qaırat­­ker tulǵasy. Ol kisiniń boıynan óne­ge­li mektep kórgeni ańǵary­­lyp tu­ratyn edi. Úlkenderdi syı­laı biletin erekshe qasıeti bar edi. Qazaq ulttyq ýnıversıteti ishi­nen ónertaný kafedrasyn ash­qan kezde Ákim Tarazı, Áshirbek ­Sy­ǵaı syndy qazaq sóz óneri­niń kil myqtylaryn mańaıyna toptastyrdy. Osy kisilerdi shaqyrýynyń ózi onyń bolashaqqa alańdaýy edi. Keleshektegi úlken mamandardy tárbıeleýdegi aldyna qoıǵan úlken arly, arda maqsaty edi. Báýkeńniń shákirtterimen de qarym-qatynas erekshe edi. Ol kisi aýdıtorııada áýeli shákirtterin tyńdaıtyn. Baǵytyn, oıyn aıqyndaıtyn. Ustaz ben shákirt arasynda shekara bolmaıtyn. Jastarǵa úlken senim artty, – dedi.

Áıgili kıno­syn­shynyń Asta­na­daǵy Qazaq ulttyq óner ýnı­­ver­sıtetinde us­taz bolyp qyz­met etken ómiriniń sońǵy jyl­da­rynda az ýaqyt bolsa da óner jaıly tushymdy keńesin tyńdaǵan shákirtteriniń qatarynda bolyp, pikirleskenimizdi búginde biz de teńdessiz baqyt sanaımyz.

– 1993 jyly T.Júr­genov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner aka­­de­mııasynda «Kınotaný» degen ma­mandyqtyń ja­ńadan ashyl­ǵa­nyn bilip, jetekshi retinde Baýyr­­jan Nógerbek qabyldap jat­qanyn estip, asqaq armanymyzdy ar­qalap, osy mamandyq boıynsha oqýǵa túsken edik. Baýyrjan Nógerbektiń aldyn kórgen shákirti retinde biz aldymen kisi syılaýdy, pikir tyńdaý mádenıetin úıren­dik. Búginde osynyń barlyǵyn rıza­shylyqpen eske alamyn. Bul – aıaýly ustazymyzdyń taǵyly­my, – dedi kınotanýshy, «Habar» agenttigi AQ basqarma tóraǵasy Berik Ýálı.

Kınotanýshy, Qazaq ulttyq óner ýnıversıtetiniń professory Názıra Rahmanqyzy da alqaly jıynda ustaz týraly jyly este­likterimen bólisip, búgingi kınotaný salasyndaǵy ózekti máselelerge keńinen toqtaldy:

– Jyl saıyn kórkemdik ke­ńeske birneshe júzdegen ssenarıı kelip túsedi. Bárin oqyp, tal­qylaımyz. Máselen, byltyr 300-ge tarta ssenarıı keldi. Onyń 197-si oryssha, tek 18 jumys qana qazaq tilinde jazylypty. Qorqynyshtysy – men sol usynylǵan ssenarıılerdiń 90 paıyzynan ózimdi kórgen joqpyn. Jappaı elikteý men sheteldik fılmderdiń keıipkerlerine kezik­tim. Biraq esimderi Janna, Alma­gúl, Qýandyq, Maqsat dep kete berdi. Qazaq kınosy deıdi, biraq onda qazaq joq. Ustazymyz Baýyrjan Ramazanuly da ómiri­niń sońyna deıin jany da, tili de qazaqsha saıraǵan ulttyq kı­no kórýdi armandap ótti. Sol arman­nyń oryndalýy endi keleshek kı­no mamandary – jastar, myna sizderdiń qoldaryńyzda, – dep sózin túıindedi kınotanýshy.

Tuǵyrly tulǵany eske alý is-sharasy odan ári Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, Qazaq ulttyq óner ýnıversıtetiniń professory Aqysh Omar, kınorejısserler – Ásııa Súleeva, Bolat Qalymbetov, Dárejan О́mirbaev, kınosynshy Gúlnar Ábikeeva, kınooperatorlar – Áýbákir Súleev, Talǵat Taıjan bastaǵan óner qaı­ratkerleriniń kásibı taldaý pikir­leri jáne tushymdy estelikterimen mazmunyn baıytty.

Konferensııaǵa qashyqtan qo­sylyp, Baýyrjan Nógerbek týra­ly esteligimen bólisken ja­zýshy, dramatýrg Smaǵul Elýbaı (Almaty), kınotanýshy, Qyr­ǵyzstannyń eńbek sińirgen má­de­nıet qaıratkeri Gúlbar Tolo­mushova (Bishkek) syndy ǵalym, qaıratkerler esteligi forýmǵa qa­­tysqan kópshilik kóńilin tol­qytty. Odan bólek kınore­jıs­serler Dárejan О́mirbaev pen Bolat Qalymbetovtiń halyq­ara­lyq kınofestıvalderde top ja­ryp júrgen úzdik fılmderi kórsetilip, sheberlik dáristeri ótti. Sondaı-aq kınotanýshy, halyq­aralyq deńgeıdegi kıno synshysy, ónertaný doktory Gúlnar Ábikeeva bolashaq kınogerlerge arnap sheberlik dárisin ótkizdi.

Taǵylymdy basqosý sońyn­da Baýyrjan Nógerbektiń tól perzenti, teatr jáne kıno aktrısasy, Memlekettik syılyqtyń ­laýreaty Altynaı Nógerbek:

– Eki kúnge sozylǵan forýmda tek ákemizdi ǵana eske alyp qoımaı, kúlli qazaq kınosynyń aýqymdy máseleleri jan-jaqty qyrynan kóterildi. Olaı bolýy zańdy da. О́ıtkeni ákemizdiń ómir boıy arqalap ótken, keıingi urpaqqa amanat etip qaldyrǵany da osy – qazaq kınosyn órkendetý máselesi ǵoı. Sol armanǵa adaldyq tanytyp, tu­shymdy, kókeıkesti másele­ler­di qamtyǵan mazmundy baıandama jasap, áserli estelikterimen bó­lis­ken is-shara qonaqtaryna, ákem­niń shákirtteri men osyndaı aýqymdy da taǵylymdy dú­nıe­ni uıymdastyrǵan Qazaq ult­tyq óner ýnıversıtetiniń bas­shylyǵyna otbasymyzdyń aty­nan zor rızashylyǵymyzdy bildiremiz. Sanaly ǵumyryn ǵylymǵa arnap, bar bilgenin shákirtterine úıretken ákemniń máńgilik ómiri endi bastalǵanyn búgin shyn sezin­dim jáne qatty tolqydym. Qazaq kınosy barda ákemniń esiminiń de óshpeıtini anyq, – dep tebirene til qatty.

Eki kúnge sozylǵan taǵylymdy is-shara kınotaný ǵylymynyń sony máselelerin aıqyndap, nóger­bektaný ilimin jalǵaǵan jas zert­teýshilerge jańa mindetter júktegendeı.