Jıynǵa komıssııa músheleri, túrki elderindegi til bilimi ǵylymı-zertteý ınstıtýttarynyń qyzmetkerleri, osy salada jumys isteıtin ózge de mamandar qatysty.
Túrki halyqtary álipbılerin úılestirý baýyrlas elder arasyndaǵy yntymaqtastyqty arttyrý úshin mańyzdy. Atap aıtqanda, 2021 jyly TMU Memleket basshylarynyń VIII sammıtinde qabyldanǵan «Túrki áleminiń keleshegi – 2040» strategııalyq qujatynda TMU-ǵa múshe memleketter arasyndaǵy baılanysty nyǵaıta túsý maqsatynda álipbı jáne termınologııa salasynda ortaq ustanymdarǵa qol jetkizý kózdelgen. Sonymen qatar Túrki Akademııasyn qurý týraly kelisimde ortaq álipbı ázirleý Akademııa maqsattarynyń biri retinde kórsetilgen.
Jıyndy ashqan Túrki Akademııasynyń prezıdenti Shahın Mustafaev túrki halyqtary latyn qarpindegi ortaq álipbıge kóshý boıynsha osydan 100 jylǵa jýyq ýaqyt buryn Bakýdegi birinshi túrkologııa kongresinde ýaǵdalasyp, áreket ete bastaǵanyn atap ótti. 1991 jyly túrki memleketteri táýelsizdik alyp, bul bastama qaıta jańǵyrdy. Onyń aıtýynsha, ortaq álipbı bir júıeni barsha túrki halyqtaryna tańý emes, jalpy ortaq ustanymdarǵa negizdelgen «álipbı birligine» qol jetkizý. Akademııa basshysy byltyrǵy 26-27 qyrkúıekte Býrsa qalasynda Ortaq álipbı komıssııasyn qurý týraly sheshim qabylǵanǵanyn, bul sol komıssııanyń alǵashqy otyrysy ekenin atap ótti.
О́z kezeginde Qazaqstan Respýblıkasy syrtqy ister mınıstriniń orynbasary Qanat Tumysh ortaq álipbı boıynsha bir toqtamǵa kelý – Túrki memleketteri uıymyna múshe elder Memleket basshylarynyń tapsyrmasy ekenin eske saldy. Sonymen qatar ol túrki halyqtarynyń tildik jaqyndyǵyn saqtaýdyń yntymaqtastyqty tereńdete túsýdegi mańyzy zor ekenin málimdedi.
Túrkııa Respýblıkasy Atatúrik atyndaǵy Mádenıet, til jáne tarıh bas mekemesiniń basshysy, Túrik tili qoǵamynyń vıse-prezıdenti Iýksel О́zgen álipbı birligi halyqtarymyzdy burynǵydan da jaqyndastyra túsetinin aıtty.
Túrik tili qoǵamynyń prezıdenti Osman Mert baǵzy zamanda babalarymyzda jazý mádenıetiniń joǵary bolǵanyn, búginde táýelsiz elder retinde sol mádenıetti ortaq jalǵastyrý baqytyna ıe bolyp otyrǵanymyzdy atap ótti.
Budan keıin sóz alǵan Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstriniń keńesshisi Erbol Alshynbaı uıymdastyrýshylarǵa mınıstr Darhan Qydyráliniń quttyqtaý hatyn jetkizip, komıssııanyń alǵashqy jıyny jumysyna sáttilik tiledi.
Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi Til saıasaty komıtetiniń tóraǵasy Erbol Tileshov Qazaqstan tarapynan latyn álipbıine kóshý boıynsha atqarylyp jatqan jumystar týraly baıandap berdi. Sonymen qatar ol týys halyqtar arasyndaǵy tildik jaqyndyqty saqtaýda ortaq álipbıdiń mańyzy zor ekenin atap kórsetti.
Shaǵyn úzilisten keıin otyrys taqyryptyq sessııalar boıynsha jalǵasty. Birinshi sessııa túbi bir týys halyqtar arasynda álipbı birligin qamtamasyz etý jáne memlekettik til saıasaty máselelerine arnaldy. Til saıasaty komıtetiniń tóraǵasy Erbol Tileshov sessııaǵa moderatorlyq etip, Nasımı atyndaǵy Lıngıvıstıka ınstıtýtynyń bas dırektory Nadır Mamedlı (Ázerbaıjan), A.Baıtursynuly atyndaǵy Til bilimi ınıstýtynyń dırektory Anar Fazyljan (Qazaqstan), Sh.Aıtmatov atyndaǵy Til jáne ádebıet ınstıtýty dırektorynyń orynbasary Dınara Israılova (Qyrǵyzstan), О́zbek tili ádebıeti jáne folklory ınstıtýtynyń ǵalym-hatshysy Gýlom Ismaılov (О́zbekstan), Túrik tili qoǵamynyń basshysy Osaman Mert oı-pikirlerin ortaǵa saldy.
Ekinshi sessııada Á.Naýaı atyndaǵy О́zbek tili men ádebıetiniń Tashkent memlekettik ýnıversıtetiniń rektory Shýhrat Sırojıddınovtyń moderatorlyǵymen qatysýshylar Ortaq túrki álipbıi komıssııasynyń usynystardy qaraý erejesin talqylap, taraptardyń pikirlerin eskere otyryp maquldady.
Túski úzilisten keıin jalǵasqan úshinshi sessııa barysynda ortaq álipbı ázirleýdiń jol kartasy qarastyryldy. Komıssııa músheleri «Túrki áleminiń keleshegi – 2040» strategııalyq qujatynda kózdelgen maqsatqa jetý úshin jasalatyn naqty qadamdar boıynsha ýaǵdalasty. Bul sessııaǵa Túrkııa Respýblıkasy Atatúrik atyndaǵy Mádenıet, til jáne tarıh bas mekemesiniń basshysy, Túrik tili qoǵamynyń vıse-prezıdenti Iýksel О́zgen jetekshilik etti.
Túrki Akademııasynyń basshysy Shahın Mustafaev júrgizgen tórtinshi sessııada otyrystyń qorytyndy qujattary qabyldandy. Túrki tilderindegi álipbı birliginiń baýyrlas elderdiń kún tártibinde turǵan mańyzdy máselelerdiń biri ekendigi eskerile otyryp, álipbıin latyn grafıkasyna aýystyrǵysy keletin túrki memleketterine qoldaý kórsetýge sheshim qabyldandy. Budan bólek qajetti daıyndyq jumystaryn jasaı otyryp, ortaq álipbıge kezeń-kezeńimen jáne kedergisiz kóshýge jáne osylaısha túrki halyqtarynyń damýy men yntymaqtastyǵyn nyǵaıta túsýge yqpal etý Komıssııanyń negizgi mindeti retinde aıqyndaldy.
Qatysýshylar kezekti otyrysty 2024 jyly Baký qalasynda ótkizýge ýaǵdalasty. Komıssııaǵa tóraǵalyq etý Ázerbaıjan tarapyna berildi.
