Jetistikter jylnamasy

HIROSIMA-1994 

Atalǵan jarysta Azııanyń úsh al­paýy­tymen ıyq tiresý múmkin bolmady. Ádettegideı Qytaı quramasy jalpy esepte jeke-dara kósh bastady. Qytaı eliniń ókilderi 266 (125 altyn+83 kúmis+58 qola) júlde aldy. Ekinshi jáne úshinshi oryndardy Japonııa men Ońtústik Koreıa ózara bólisti. Jarys qojaıyndary 218 (64+75+79) ret jeńis tuǵy­ryna kóterilse, koreıler 183 (63+56+64) márte dál sondaı qurmetke bólendi. Al mártebeli tór­tinshi oryndy Qazaqstan ıelendi. Bizdiń sportshylar 77 (25+26+26) medaldy moıyndarynda jarqyratty. Kúnshyǵys elinde ótken baıraqty báseke nesimen este qaldy? Jazǵy Azıadada jasyndaı jarqyldaǵan jerlesterimizdiń keıingi sporttyq joly tabysty boldy ma? Endi osy saýaldarǵa jaýap izdep kóreıik.

Áńgimemizdi bas júldeni oljalaǵan 25 sańlaqtan bastaýdy qup kórip otyr­myz. Hırosımada teńdessiz dep tanyl­ǵan grek-rım kúresiniń sheberi Iýrıı Melnıchenko men bessaıysshy Alek­sandr Parygın arada eki jyl ótken­nen soń Atlantada alaýy tutanǵan Olımpııa oıyndaryn­da altyn tuǵyrdan qol bulǵady. Eger Melnıchenkonyń bul tabysy eshkimdi tańdandyrmasa, Parygınniń kórsetkishi «Sensasııa!» dep baǵalandy. Mergenderdiń saıysynda daralanǵan Sergeı Belıaev AQSh-ta qos kúmispen kúptelse, Vladımır Voh­mıanın qolaǵa qol sozdy. Alashtyń al­tyn asyqtaı uly Máýlen Mamyrov er­kin kúresten ótken jarysta úshinshi oryndy enshiledi. Jelaıaq Olga Shı­shıgınanyń Atlantada asyǵy alshysynan túspegenimen, ǵasyrlar toǵysynda Sıdneıde ótken Olımpıadada altynnan alqa taqty.

Infografıkany jasaǵan – Almas MANAP, «EQ»

Japonııada kúmis medaldy ıelen­gen Aleksandr Vınokýrov eki bir­deı Olımpııa oıyndarynda atoı saldy. 2000 jyly Sıdneıde kúmis alsa, 2012 jyly Londonda shashasyna shań juq­tyrmady. Kúnshyǵys elinde júldegerler qatarynan kóringen boksshy Vasılıı Jırov Amerıkada elimizdiń ánuranyn shyrqatsa, Bolat Nııazymbetov úshinshi satyǵa taban tiredi. Aýyr atlet Ana­tolıı Hrapatyı Atlantada, balýan Is­lam Baıramýkov Sıdneıde ekinshi oryndy ıemdendi. Mine, Hırosımada teńdessiz ónerimen tanylǵan sańlaqtar tórt­jyldyqtyń basty dodalarynda osyndaı tolaǵaı tabysqa qol jetkizdi. Iá, Japonııadan otandastarymyzdyń oljaly oralatynyna eshkimniń kúmáni bolǵan joq. Sebebi atalǵan Azıadada Qazaq eliniń namysyn qorǵaǵandardyń barlyǵy da keńes odaǵynyń shyńdalý mektebinen ótken saqa sportshylar edi.

Bir ókinishtisi, Hırosımada jeńis tuǵyryna kóterilip, elimizdiń sporttyq dańqyn arttyrǵan dúldúlderdiń birazy qazir aramyzda joq. Veloshabandoz Andreı Kıvılev 2003 jyly 29 jasynda, úsh qarǵyp sekirýshi Oleg Sakırkın 2005 jyly 49 jasynda, mergen Sergeı Belıaev 2020 jyly 60 jasynda baqılyq boldy. Olardyń barlyǵy da 1994 jylǵy Azıadada jeńimpaz atanǵan edi.  

BANGKOK-1998 

1998 jyly Bangkokta uıymdas­ty­rylǵan Azııa oıyndarynda Qytaı (129+78+67) top jarsa, Ońtústik Koreıa (65+46+53) ekinshi orynǵa kóterildi. Ja­ponııa (52+61+68) úshinshi satyǵa jaı­ǵasty. Al tórtinshi oryn úshin tartys Taı­land pen Qazaqstan arasynda órbidi. Bul báseke jarys qojaıyndarynyń paı­dasyna sheshildi. Olar 90 (24+26+40) júlde alsa, otandastarymyz 78 (24+24+30) me­­dalmen shekteldi.

Taı elindegi alamanda Qazaqstannyń eskekshiler quramasy erledi. Olar 8 altyn men 2 kúmis medaldy qorjynǵa sal­dy. О́kinishke qaraı, sol úrdisti biz jal­ǵastyra almadyq. Sodan keıingi jyl­dary júldeler sany kemı bastady. Ýaqyt oza eskek esýden el quramasy sary qurlyqtaǵy ortańqol komandalardyń birine aınaldy. Eskekshilermen qatar jeńil atletter (4+4+5), mergender (3+6+4) jáne boksshylar (3+1+1) eleýli ta­bysqa qol jetkizdi.

Bangkokta bas júldeni oljalaǵan boksshylar Ermahan Ybyraıymov pen Muhtarhan Dildábekov 2000 jyly Sıd­neıde alaýy tutanǵan Olımpııa oıyn­darynda jeńis tuǵyryna kóterildi. Ermahan – altyn, Muhtarhan – kúmis aldy. Jelaıaq Olga Shıshıgına shashasyna shań juqtyrmaı, altynnan alqa taqty.  

 PÝSAN-2002 

2002 jyly Azııa oıyndaryn Ońtústik Koreıanyń Pýsan qalasy qabyldady. Bul joly Qazaqstan qaıta tórtinshi orynǵa kóterildi. Otandastarymyz 20 altyn, 26 kúmis jáne 30 qolany qorjynǵa saldy. Úzdik úshtik ózgerissiz qaldy. Birinshi oryn – Qytaı (150+84+74), ekinshi oryn – Ońtústik Koreıa (96+80+84), úshinshi oryn – Japonııa (44+74+72).

Pýsanda da bas júldeniń denin jeńil atletıka (3+4+5) men eskek esýden (3+4+2) oljaladyq. Nysana kózdeý (2+4+8), boks (2+3+2), grek-rım kúresi (2+1+0), aýyr at­letıka (2+1+0) jáne bessaıystan da (2+0+2) nátıjemiz jaman bolǵan joq.

Atalǵan Azıadada aldyna jan sal­maǵan boksshy Gennadıı Golovkın, balýan Georgıı Sýrsýmııa, aýyr atlet Sergeı Fılımonov 2004 jyly Afına Olımpıadasynda kúmispen kúpteldi. Pýsanda ekinshi oryn alǵan onsaıysshy Dmıtrıı Karpov ejelgi Ellada elinde úshinshi satyǵa taban tiredi. Qola júldeni enshilegen dzıýdoshy Ashat Jıtkeev tórtjyldyqtyń basty do­da­synda kúmiske qol sozdy. Dál sol me­je­den kóringen veloshabandoz Alek­sandr Vınokýrov 2012 jylǵy London Olım­pıadasynyń jeńimpazy atandy.    

 DOHA-2006 

2006 jyly Azıadanyń alaýy Qatar astanasy – Dohada tutandy. Dúbirli dodada úzdik bestikti myna komanda­lar qurady: Qytaı (165+88+63), Oń­tústik Koreıa (58+52+82), Japonııa (50+71+78), Qazaqstan (23+20+42), Taı­land (13+15+26). Parsy shyǵanaǵynda qura­laıdy kózge atqan mergender ózderin jaq­sy qyrynan kórsetti. Olar 17 (4+6+7) júlde aldy. Oǵan stend atýshylardyń bir altynyn qosyńyz. Jeńil atletter de óz jankúıerlerin qýantty. «Sport pa­dıshasynyń» ókilderi 4 altyn, 3 kúmis jáne 2 altyndy enshiledi. Eskek esý (2+2+3), aýyr atletıka (2+0+1) men kór­kem gımnastıkany (2+0+1) serik etken saıypqyrandar Qazaq eli ánuranyn eki ret­ten shyrqatty.

Sóz oraıy kelgende Dohada Álııa Iýsý­­povanyń teńdessiz ónerine tamsan­ǵa­nymyzdy aıta ketýge tıispiz. Kórkem gımnastıkanyń has sheberi eki ret altynnan alqa taqty. Úsh qarǵyp sekirýde asyǵy alshysynan túsken Olga Rypakova keıinnen úsh birdeı Olımpıadadan oljaly oraldy: 2008 jyly Beıjińde – kúmis, 2012 jyly Londonda – altyn jáne 2016 jyly Rıo-de-Janeıroda  qola medaldy moınynda jarqyratty. Boksshy Baqyt Sársekbaev arada eki jyl ótkennen soń Qytaı elinde ótken Olımpııa oıyndarynda bas júldeni jeńip aldy. Dańqty zil­temirshi Ilıa Ilınniń de bul eresekter dýyndaǵy tyrnaqaldy tabysy boldy.  

GÝANChJOÝ-2010 

2010 jyly baıraqty báseke Qytaı­dyń Gýanchjoýynda ótti. Jeńil atlet­ter (4+4+3) men aýyr atletterdiń (3+2+4) qorjyny toldy. Boks (2+2+2), karate (2+0+1) men kórkem gımnastıkadan (2+0+0) nátıjemiz táýir boldy. Al bu­ryndary Azıadada aldyna jan sal­maı júrgen nysana kózdeýshiler (1+3+2) men eskek esýshiler (0+4+3) senim údesinen shyǵa almady. Bir qara­ǵanda, olardyń alǵan medaldary az emesteı kórinedi. Biraq sporttyń atal­ǵan túrlerinen sarapqa salynatyn júl­deler jıyntyǵynyń kóptigin, elimizde jeńispen órilgen dástúrdiń baryn eskersek, joǵarydaǵy kórsetkishke kóńilimiz tolǵan joq.

Jalpy esepte qaıta besinshi orynǵa syrǵydyq. Gýanchjoýda aldymyzdy Qytaı (199+119+98), Ońtústik Koreıa (76+65+91) men Japonııadan (48+74+94) bó­lek, Iran (20+14+25) quramasy orap ketti. Statıstıkalyq málimetterge zer sal­sańyz, Parsy eliniń sportshylary buǵan deıin bizdiń jetistigimizge mańaılaı da alǵan joq edi. Sózimiz dáleldi bolý úshin olardyń ár Azıada kórsetkishine toqtalaıyq: 1994 jyl, Hırosıma 26 (9+9+8) júlde. Nátıjesi – 6-oryn. 1998 jyl, Bangkok 34 (10+11+13) júlde. Nátıjesi – 7-oryn. 2002 jyl, Pýsan 36 (8+14+14) júlde. Nátıjesi – 10-oryn. 2006 jyl, Doha 48 (11+15+22) júlde. Ná­tı­jesi – 6-oryn. Al Qazaqstanǵa buıyr­ǵany – 18 altyn, 23 kúmis jáne 38 qola.

Qytaıda boksshylar Serik Sápıev pen Danııar Eleýsinov, balýan Nurmahan Tynalıev, aýyr atlet Ilıa Ilın, Maııa Maneza, Svetlana Podobedovanyń asqan sheberligine tánti boldyq. 

INChHON-2014 

2014 jyly Azııa oıyndary qaıta Oń­tústik Koreıaǵa oraldy. Sary teńiz jaǵa­laýynda ornalasqan Inchhon qala­synda ótken dúbirli dodada Qazaqstan altyn medal sany jaǵynan óziniń jeke rekordyn jańartty. Inchhonda ánuranymyz 28 márte shyrqaldy. Oǵan 23 kúmis pen 33 qolany qosyńyz. Barlyǵy – 84 júl­de. Nátıjesinde, tórtinshi orynǵa turaq­tadyq. Kósh basynda sol baıaǵy úshtik: Qytaı 342 (151+108+83), Ońtústik Koreıa 234 (79+71+84), Japonııa 200 (47+76+77) júldege ıelik etti. 

Otandastarymyzdyń arasynan eń tabysty óner kórsetken – jeńil atletter. Olar 3 altyn, 1 kúmis jáne 2 qola ıelendi. Júzýshi Dmıtrıı Balandınniń ózi eki altyn aldy. Dzıýdodan Azıadanyń tuńǵysh altyny qorjynymyzǵa tústi. Onyń ıegeri – Eldos Smetov. Tennısshiler saıysynda quramynda Andreı Golýbev, Mıhaıl Kýkýshkın jáne Aleksandr Nedovesovteı oıynshylary bar komandamyz bas júldeni oljalady. Grek-rım kúresiniń sheberi Nurmahan Tynalıev atalǵan jarystaǵy óziniń ekinshi altynyna qol jetkizdi.

DJAKARTA-2018 

Osydan bes jyl buryn Indonezııanyń astanasy –Djakartada ótken Azııa oıyndary Qazaqstannyń sportshylary úshin sátsiz aıaqtaldy. Júldeler sany 76-ǵa jetkenimen, altynnyń azdyǵynan jerlesterimiz jalpykomandalyq esepte 9-oryndy qanaǵat tutty. Tarqatyp aıtsaq, 15 altyn, 17 kúmis jáne 44 qolany enshiledik. Qytaı 289 (132+92+65), Japonııa 204 (74+56+74) jáne Ońtústik Koreıa 177 (49+58+70) sekildi Azııanyń úsh alpaýytynan bólek, Indonezııa 98 (31+24+43), О́zbekstan 70 (21+24+25), Iran 62 (20+20+22), Taıpeı 67 (17+19+31) jáne Úndistan 69 (15+24+30) syndy memleketter aldymyzdy orady.

Djakartadaǵy veloshabandozdardyń bás­ekesinde Alekseı Lýsenko eki ret top jardy. Kórkem gımnasshylar saıysynda Alına Ádilhanova da dál sondaı qur­metke bólendi. Ol jekelegen jáne komandalyq saıysta altynnan alqa taq­ty. Eskek esý, djıý-djıtsý jáne sambodan qos altynnan oljaladyq. Júldeler jıyntyǵy molynan sarapqa salynatyn jeńil atletıka men semserlesýden bir-bir altynnan alsaq, júzý men velosportta bas júlde buıyrmady. Eń ókinishtisi, kóptegen baıraqty básekede Qazaqstannyń dańqyn arttyryp júrgen boksshylar men balýandardyń birde-bireýi jeńis tuǵyrynyń eń bıik satysyna kóterile almady.

Sol kezde jerlesterimizdiń Djakar­ta­daǵy kórsetkishin kezdeısoqtyqqa balap, kóp nársege kóz juma qaraǵan edik. El sportynyń tizginin ustaǵan basshylar da osy sátsizdikten sabaq almady. Sonyń zardabyn 2021 jyly Tokıoda alaýy tutanǵan Olımpııa oıyndarynda molynan tarttyq. Japonııada Qa­zaqstan altyn turmaq, kúmiske de qol jetkize almady. Jer-jahannyń jampozdary jınalǵan jarysta segiz qola medalmen shektelip, jalpy­ko­mandalyq esepte qalyń toptyń ara­synda qalyp qoıdyq. Naqtylap aıtsaq, 83-oryndy qanaǵat tuttyq...