El damýyndaǵy eleýli kezeń dep tek tamyrymyzdyń altyn besigi, jurttyń qorek—nesibi, árqaısymyzdyń tizgin tartyp, kıeli bosaǵasy men tabaldyryǵyn ashar esigimiz aýyl ákimdigine qarjy bólý máselesi aldaǵy jyly óz sheshimin tabatyn boldy.
Bul Memleket basshysy N.Nazarbaevtyń «100 naqty qadamynyń» 98-qadamynda: «Selolyq okrýg, aýyl, selo, kent, aýdandyq mańyzdaǵy qala deńgeıinde jergilikti ózin ózi basqarýdyń derbes bıýdjeti engiziletin bolady», dep aıtylyp, «Ult jospary – Qazaqstandyq armanǵa bastaıtyn jol» atty Joldaýynda 2018 jyldan bastap júzege asyrylatyny taıǵa tańba basqandaı kórsetilgen edi. Soǵan baılanysty ótken aptada el ishinde bolyp qaıtqan Májilis depýtattary «Keıbir zańnamalyq aktilerge jergilikti ózin ózi basqarýdy damytý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» zań jobasyn talqylap birinshi oqylymda qabyldady.
Shyny kerek, aýyl ákimderi buryn da quralaqan otyrǵan emes. Mıllıardtap bolmasa da aýyl halqynyń talap-tilegine oraı mıllıondap qarjy berilip kelgeni belgili. Ákim bolǵan jurtyna jaqyn bolsyn, bar-joǵyn jaıaý júrip túgendemeı, kólikpen baryp bilsin dep, júrgizýshisi janynda «Nıva» mingizgeli de biraz ýaqyt ótti. Bul qamqorlyqtardy tıimdi paıdalanyp, senimnen shyqsam, qońyr tóbel tirlikti jandandyrsam dep kúndizdi qoıyp, tún qatqandar da, eski «jyrdy» esten shyǵara almaı bergen teńgeni tenderdiń «tepkisine» salyp, taýdaı isti tarydaı shashyp alǵandar da tabylyp, talaıynyń basy daýǵa qalǵanynan da habardarmyz. Qyzmettik kólikti aýyl men aýdan arasyndaǵy jıyndarǵa minýmen shektelgender de tabyldy.
Keıbir tizgin ustaǵan azamattar el ishindegi Elbasynyń ókilderi ekenin ańǵara bermeıtin de sekildi. Sebebi, kóp jaǵdaıda bıshik meniń qolymda degen keıip tanytyp qalady. Osy arada myna bir oıdy ortaǵa sala ketsek deımiz, ol – qazaq «jalqaý» degen sóz. Árıne, bes qol birdeı emes, el bolǵan soń alasy da, qulasy da bolady, biraq, ondaıdy el jaqsylary shetke qaqpaı, qoǵamǵa qosyp, qatarǵa tartqan. Iá, qazaq – úlkenin syılaǵan, basshy bolar adamynyń aldyn qıyp ótpegen jurt. Úlkeni úıirip áketip, bas bolar basshyǵa laıyq jasty qoltyǵynan demep otyrǵan. Uıymdastyra alsa, uıytqylyq tanytsa qazaqtaı eńbekshi halyq joq. Ketpen ustaǵan Ybyraı Jaqaev pen taıaq ustaǵan Jazylbek Qýanyshbaev, tizgin men shylbyrdy teń tartqan Nurmolda Aldabergenovterdiń ónegeli ómiri sózimizge dálel bolary haq. Ulttyq mentalıtetimizge úńilsek te aldaǵy aıtqan qasıetterdi kórýge bolady. Másele – uıytqy bolýda.
Sóıtip, aldaǵy jyldan bastap birtindep aýylǵa aqsha barady. Toqyraǵan is ilgeri jyljyp, sapyrylysqan ishki kóshi-qon saıabyrsıdy degen úmittemiz. Ol úshin aýyl ákimderi sergek qımyldap, serpilýi, burynǵy tásildi tárk etip, jańasha oı-sana qalyptastyrýy tıis. Qolǵa tıgen qarajatty qojyratpaı, jelge ushyrmaı el múddesine paıdalanýy kerek. Bul qamqorlyqty halyq sezinip otyr. Talap kúsheıedi. Sony aldyn ala ańǵarǵan Májilis depýtattary da ózderiniń tujyrymdaryn alǵa tartýda. Bólgen qarjyny aýyl ákimderi paıdalana ala ma, álde qalaı degen kúdikterin aıtyp qalýda. Jaýapty jumystyń bastalýyna 11 aıdan sál asatyn ýaqyt qaldy. Osy merzimde jergilikti jerdegi ákimderdiń bári birdeı jaqsy isti jandandyryp ákete me? Álde úılestire almaı utylyp qala ma? «Áp-ádemi án edi, pushyq shirkin qor qyldynyń» kebin kıe me? Onyń ústine bıýrokrattyq kedergilerden aryla almaı kele jatqanymyz da aqıqat. Oblys ákimi keledi dese, keıbir aýdan ákimi ol júretin joldy tazalap, jaqsy jerdi kórsetýge tyrysady. Al aýdan ákimi keledi dese aýyl ákimi quraq ushady. Osy jasandylyqtan qutylyp, bar men joqty alaqandaǵydaı túgendesek nur ústine nur. Eger bir saty joǵary otyrǵan tómendeginiń tóbesinen nuqyp, meniń aıtqanym bolady dep ústeldi toqpaqtasa, jaqsy istiń jarasym tabýy ekitalaı. Bir sózben aıtqanda, isker, adal, halyqqa qyzmet etetin azamattar jergilikti ákimdiktiń abyroıyn asyrmaq. Joǵarydaǵylar úshin kúlsheli balanyń kúnin keship, baǵynyshtysynyń aıtqanyn eki etpeıtin jaltaq jandar bul isti aıaǵyna jetkize almasy anyq. Biz muny nege aıtyp otyrmyz, Elbasy óziniń «Uly Dala ulaǵattary» atty kitabynda kóptegen azamattar ádemi jumysty dúrildetip bastap «…sosyn ýaqyt óte kele istiń aıaǵyn suıyltyp, tipti ári-beriden soń keıbir qajetti is-sharalardyń izine sý quıamyz», degen edi. Endeshe, kelesi jyly aýyl jurtynyń hal-ahýalyn kóterýge bólinetin qarjynyń jumsalatyn jerin qazirden naqtylap, joba josparyn tııanaqtasaq utylmasymyz anyq. Jalpy, bul myńdaǵan aýyl ákimine syn bolǵaly tur. Synnan súrinbeı ótý azamattardyń moınyndaǵy qaryz ben paryz dep bilemiz.
Súleımen
MÁMET,
«Egemen Qazaqstan»
Aımaqtar • Búgin, 16:18
Jambyl oblysy Jýaly aýdanyna jańa ákim taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 16:02
Shymkentte kúnniń ystyǵynan kólik órtendi
Oqıǵa • Búgin, 15:53
Qazaqstanda qus eti qymbattady
Qoǵam • Búgin, 15:43
UBT: 267 oqýshy test tapsyrý múmkindiginen aıyryldy
Bilim • Búgin, 15:37
Túrkistan oblysy turǵynynyń aýlasynan 30 túp sora tabyldy
Aımaqtar • Búgin, 15:28
Elordada «Nartaı» fılminiń tegin kórsetilimi ótti
О́ner • Búgin, 15:18
Qazaqstan krıptoaktıvterdi shyǵarý boıynsha álemde ekinshi orynda tur
Qazaqstan • Búgin, 15:08
IPO-ǵa qatysý halyq úshin qoljetimdi bolýy qajet – Prezıdent
Qoǵam • Búgin, 15:03
Turar Rysqulov aýdanyna jańa ákim taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 14:57
Prezıdent: Elimizge jańa ári senimdi ınvestısııa kózderi qajet
Prezıdent • Búgin, 14:50
Ulybrıtanııa Reseı altynyn ımporttaýdan bas tartty
Álem • Búgin, 14:44
Qazaqstandyqtardyń salyqqa bereshegi 24,3 mlrd teńgege jetti
Qoǵam • Búgin, 14:35
Úıinde esirtki saqtaǵan ShQO turǵyny ustaldy
Oqıǵa • Búgin, 14:28
Jańa oblystardyń turǵyndaryna kólik nómirin aýystyrýdyń qajeti joq
Aımaqtar • Búgin, 14:20
Reseı syrtqy qaryzy boıynsha defoltqa ushyrady
Álem • Búgin, 14:13
Qazaqstandyq jas tennısshiler Ýımbldon týrnırinde óner kórsetedi
Tennıs • Búgin, 13:53
Qytaı Qazaqstan azamattary úshin vızasyz rejım engizýi múmkin
Qazaqstan • Búgin, 13:43
Qazaqstandyqtardyń alǵashqy legi qajylyqqa attanady
Rýhanııat • Búgin, 13:31
Páter turǵyndaryn bank qosymshasy arqyly tirkeýden shyǵarýǵa bolady
Qoǵam • Búgin, 13:20
BQO-da jol apatynan eki sábı zardap shekti
Oqıǵa • Búgin, 13:10
Jas tennısshiler ITF týrnırinde júldeli boldy
Tennıs • Búgin, 12:53
Aýyl jastary qurǵan kompanııa 2,4 mln dollar ınvestısııa tartty
Qoǵam • Búgin, 12:45
«QazTransGaz Aımaqqa» 5 mln teńgeden astam aıyppul salyndy
Qazaqstan • Búgin, 12:38
Munaı baǵasy 1 dollarǵa arzandady
Ekonomıka • Búgin, 12:30
Almatyda qarjy pıramıdasynyń basshylary sottaldy
Qoǵam • Búgin, 12:22
Úkimet • Búgin, 12:12
«Kanelo»: Golovkındi nokaýtpen jeńemin
Kásipqoı boks • Búgin, 12:08
Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý vıse-mınıstri taǵaıyndaldy
Taǵaıyndaý • Búgin, 11:52
Aldaǵy kúnderi aýa raıy qandaı bolady
Aýa raıy • Búgin, 11:46
Erbolat Dosaev almatylyqtarǵa úndeý jasady
Aımaqtar • Búgin, 11:30
Sýǵa shomylý erejesin buzǵandar jaýapqa tartyldy
Qoǵam • Búgin, 11:25
Bir aptada 3 myńǵa jýyq qylmys jasaldy
Qazaqstan • Búgin, 11:18
Elimizde koronavırýsqa qarsy vaksına alǵandar sany 9,5 mıllıonnan asty
Koronavırýs • Búgin, 11:03
Túrkistan oblysynda eki sheteldik stýdent sýǵa batyp ketti
Oqıǵa • Búgin, 10:50
Soǵysta qaza tapqan úsh qazaqstandyq jaýyngerdiń súıegi elge jetkizildi
Aımaqtar • Búgin, 10:35
Koronavırýs juqtyrǵandar kóbeıdi
Koronavırýs • Búgin, 10:29
Elge 30 tonna qantty zańsyz kirgizbek bolǵan qazaqstandyq ustaldy
Álem • Búgin, 10:23
Elordadaǵy Prezıdentik klınıkada túrkııalyq dáriger sheberlik saǵatyn ótkizedi
Medısına • Búgin, 10:15
Kaspıı teńizinde úsh adam qutqaryldy
Aımaqtar • Búgin, 10:08
Uqsas jańalyqtar